Paikot na Daloy ng Ekonomiya

Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Sambahayan: Nagmamay-ari ng mga salik ng produksyon at kumukonsumo ng produkto at serbisyo.
• Bahay-Kalakal: Bumibili sa mga sambahayan at lumilikha ng mga produkto o serbisyo.
• Pamilihan ng mga Produkto at Serbisyo: Bilihan ng mga produkto at serbisyo para sa pangangailangan at kagustuhan ng mamimili.
• Pamilihan ng mga Salik ng Produksyon: Bilihan para sa kapital, produkto, lupa at pagnenegosyo.
• Pamilihang Pinansyal: Bilihan kung saan nakikipagkalakalan ng iba't ibang pinansiyal na ari-arian tulad ng dividends, stocks, bonds, at foreign exchange.
• Pamahalaan: Bumubuo at nagpapatupad ng mga patakaran para sa pag-unlad ng ekonomiya.
• Panlabas na Sektor: Nakikipag-ugnayan sa ibang bansa sa pamamagitan ng pag-aangkat at pagluwas ng produkto.

Unang Modelo ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Simpleng ekonomiya kung saan ang sambahayan at bahay-kalakal ay iisa.
• Ang lumilikha ng produkto ay siya ring konsyumer.
• Ang supply ng bahay-kalakal ay demand rin nito bilang sambahayan.

Ikalawang Modelo ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Nakatuon sa sistema ng pamilihan kung saan may magkahiwalay na sambahayan at bahay-kalakal.
• May dalawang uri ng pamilihan: pamilihan ng mga salik ng produksiyon (factor markets) at pamilihan ng mga tapos na produkto (commodity market).
• Ang factor markets ay para sa kapital, lupa, at paggawa.

Ikatlong Modelo ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Ipinapakita ang pag-iimpok at pamumuhunan na nagaganap sa mga pamilihang pinansiyal (financial market).
• Hindi lahat ng kita ng sambahayan ay ginagamit sa pamimili.
• Hindi lamang kasalukuyang produksiyon ang isinasaalang-alang ng bahay-kalakal.

Ikaapat na Modelo ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Ang pamahalaan ay lumalahok sa sistema ng pamilihan.
• Nagbabayad ng buwis ang sambahayan at bahay-kalakal.
• Kinokolekta ng pamahalaan ang buwis bilang public revenue na ginagamit sa paglikha ng pampublikong paglilingkod.

Ikalimang Modelo ng Paikot na Daloy ng Ekonomiya

• Bukas ang pambansang ekonomiya sa kalakalang panlabas.
• Ang bahay-kalakal ay nagluluwas (export) ng produkto, at ang sambahayan ay nag-aangkat (import).

Pambansang Kita: Gross National Income (GNI) at Gross Domestic Product (GDP)

• Gross National Income (GNI): Kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng produkto at serbisyo na ginawa ng mga mamamayan ng bansa sa loob ng takdang panahon, kahit saan man sa mundo.
• Gross Domestic Product (GDP): Kabuuang pampamilihang halaga ng lahat ng tapos na produkto at serbisyo na ginawa sa loob ng bansa sa loob ng takdang panahon.

Mga Paraan ng Pagsukat sa GNI

• Factor Income Approach: Kinukuwenta ang kabayaran sa bawat salik ng produksiyon:
  • Kabayaran o Kita ng mga Empleyado at Manggagawa (KEM)
  • Kita ng mga Entreprenyur at ng mga ari-arian (KEA)
  • Kita ng mga Kompanya o Korporasyon (KK)
  • Kita ng Pamahalaan (KP)
  • National Income (NI) = KEM + KEA + KK + KP
  • Capital Consumption Allowances (CCA)
  • Indirect Business Taxes (IBT)
  • GNI = NI + IBT + CCA
• Final Expenditure Approach: Kinukuwenta ang pinagkakagastusan ng bawat sektor:
  • Gastusin ng Pamahalaan (G)
  • Gastusin ng Personal na Sektor (P)
  • Gastusin ng Kompanya (K)
  • Gastusin ng Panlabas na Sektor (X-M), kung saan X=export at M=import
  • Net Factor Income from Abroad (NFIFA)
  • Statistical Discrepancy (SD)
  • GNI = G + P + K + (X-M) + NFIFA + SD
• Industrial Origin Approach (Value Added Approach): Kinukuwenta ang naiambag ng bawat industriya.
  • GDP = Agrikultura + Industriya + Serbisyo
  • GNI = GDP + NFIFA

Limitasyon ng Pagsukat ng GNI

• Hindi sapat na batayan ng pag-unlad ng bansa.
• Hindi naisama ang mga produkto at serbisyo mula sa underground economy.

Implasyon

• Tumutukoy sa pagtaas ng pangkalahatang presyo ng mga produkto sa basket of goods.
• Hyperinflation: Patuloy na pagtaas ng presyo bawat oras, araw, o linggo.

Pagsukat ng Implasyon

• Ginagamit ang Consumer Price Index (CPI) upang mapag-aralan ang pagbabago sa presyo.
• Consumer Price Index (CPI): Sumusukat sa pagbabago ng presyo ng mga produkto at serbisyong karaniwang binibili ng isang sambahayan.
  • Batayan sa pagkompyut ng CPI ang presyo at dami ng produktong kadalasang kinokonsumo ng bawat pamilya na nasa loob ng tinatawag na market basket.
  • CPI = Total Weighted Price ng Kasalukuyang Taon
• Wholesale Price Index (WPI) o Producer Price Index (PPI): Index ng presyong binabayaran ng mga tindahang nagtitingi para sa mga produktong muli nilang ibebenta.
• GNP Deflator: Average price index na ginagamit para masukat ang totoong GNP.
• Inflation Rate: Antas ng pagbabago sa presyo ng mga bilihin.
  • [(P2-P1) / P1] x 100

Dahilan ng Implasyon

• Demand-Pull: Paglaki ng paggasta ngunit hindi tumutugma sa paglaki ng produksiyon, kaya nagkakaroon ng shortage at pagtaas ng presyo.
• Cost-Push: Pagtaas ng gastusing pangproduksiyon na nagiging sanhi ng pagtaas ng presyo.

Patakarang Piskal

• Tumutukoy sa behavior ng pamahalaan sa paggasta at pagbubuwis.
• Expansionary Fiscal Policy: Ipinapatupad upang mapasigla ang matamlay na ekonomiya sa pamamagitan ng paggasta sa mga proyekto at pagpapababa sa buwis.
• Contractionary Fiscal Policy: Ipinapatupad kapag mataas ang pangkalahatang presyo (implasyon) sa pamamagitan ng pagbawas ng gastusin.

Pambansang Badyet

• Planong pagkagastusan ng pamahalaan sa loob ng isang taon.
• Balanse: Pantay ang revenue (kita) at gastusin.
• Depisit: Mas malaki ang gastusin kaysa sa pundo.
• Surplus: Mas maliit ang gastusin kaysa sa pundo.

Patakarang Pananalapi

• Pamamahala ng supply ng salapi upang masigurong matatag ang ekonomiya.
• Pangunahing layunin ay kontrolin ang implasyon.
• Expansionary Money Policy: Pinaiiral kapag bagsak ang ekonomiya upang pataasin ang money supply.
• Contractionary Money Policy: Isinasagawa upang mabawasan ang money supply at maiwasan ang mataas na implasyon.