Paglisan ni Chinua Achebe: Panitikan

Panitikan: Paglisan ni Chinua Achebe

• Si Chinua Achebe ay isang kilala at maimpluwensiyang manunulat.
• Hinahangaan ni Barack Obama ang Things Fall Apart ni Achebe, na isang "obra maestra" na nagbigay inspirasyon sa maraming manunulat.
• Ang Things Fall Apart ay bahagi ng The African Trilogy ni Achebe, na tumatalakay sa pakikidigma ng Africa laban sa kolonyalismo.
• Ang nobelang ito ay naibenta sa mahigit 20 milyong kopya at naisalin sa 17 wika.
• Nailathala ang Things Fall Apart noong 1958.

Mga Tauhan sa Akda

• Okonkwo: Isang lider na may gustong patunayan ngunit nabigo.
• Unoka: Ama ni Okonkwo na tamad at miserable, siyang nag-udyok kay Okonkwo na maging iba.
• Ikemefuna: Batang lalaki na ibinigay bilang tanda ng pakikipagsundo sa kapayapaan.
• Ogbuefi Ezeudu: Matandang taga-Emuofia.
• Enzinma: Anak na babae ni Okonkwo.
• Uchendu: Tiyo ni Okonkwo.
• G. Kiaga: Interpreter.
• Obierika: Kaibigan ni Okonkwo.
• G. Brown: Lider ng mga misyonero.
• Reverend James Smith: Isang malupit na paring misyonero.
• Enoch: Ang humablot sa takip sa mukha ng isang Egwugwu.
• Egwugwu: Ang sumunog sa tahanan ni Enoch at sa simbahan

Tagpuan o Panahon

• Nigeria: Bansa sa Africa sa Golpo ng Guinea.
• Umofia: Isang tribo sa Nigeria.
• Mbanta: Lugar ng kapanganakan ng ina ni Okonkwo.
• Abame: Isang pamayanan ng mga Umofia.

Pang-ugnay

• Ang pang-ugnay ay ginagamit upang mag-ugnay ng dalawang salita, parirala, o pangungusap.
• Ito ay tinatawag ding "conjunction" sa Ingles.
• Nagbibigay ito ng kaugnayan sa pagitan ng dalawang bahagi ng pangungusap.
• Mga halimbawa: "at", "o", "ngunit", "subalit", "kaya", "dahil".

Pangatnig (Conjunction)

• Mga kataga o salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay.

Dalawang Uri ng Pangatnig

• Paninsay: Nag-uugnay ng magkatimbang na salita, parirala o sugnay (at, pati, saka, ni, datapuwa, maging, ngunit, subalit). Halimbawa: Ang magkapatid na Clara at Clyde ay kapwa maganda.
• Pantulong: Nag-uugnay ng di-magkatimbang na salita, parirala o sugnay (kung, nang, kapag, upang, dahil sa, sapagkat, kaya, para). Halimbawa: Mahalaga ka sa kanya kaya ayaw ka niyang mawala.

Pang-angkop (Ligatures)

• Nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan (na, -g, -ng).

Tatlong Pang-angkop

• NA: Iniaangkop sa mga salitang nagtatapos sa katinig (b, k, p, at iba pa). Halimbawa: kapatid na babae, masarap na pagkain, matatag na kinabukasan, marangal na pag-uugali.
• NG: Ginagamit kapag ang kaangkupan ay nagtatapos sa patining. Ikinakabit ito sa unang salita. Halimbawa: babaeng kapatid, pag-uugaling marangal, bagong bayani, mabuting anak.
• -G: Ikinakabit sa mga salitang nagtatapos sa "n" sa magkasunod na salitang naglalarawan at inilalarawan. Halimbawa: Butihin manugang = butihing manugang, Bayan magiliw = bayang magiliw, Maalinsangan lugar = maalinsangang lugar.

Pang-ukol (Prepositions)

• Salita o katagang nag-uugnay sa isang pangngalan o panghalip sa iba pang salita sa pangungusap.
• (ng, ni/nina, kay/kina, laban sa/kay, ayon sa/kay, ukol sa/kay, tungkol, hinggil sa/kay, alinsunod sa/kay)
• Halimbawa: Ayokong pag-usapan ang tungkol sa kahapon. Ang bagong damit ay para kay Lita. Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Fe.

Panitikan ng Africa: Ang Alaga

• Ang panitikang Aprikano ay nagpapahayag ng makasaysayang diskriminasyon at mga paglabag sa karapatang pantao.
• Ito ay umunlad sa paglipas ng panahon at naglalaman ng mga paniniwala, pamumuhay, at kultura ng mga manunulat na Aprikano.
• Layunin ng panitikan na ito na ipaglaban ang kanilang kalayaan mula sa pagsasamantala.

Sino si Barbara Kimenye?

• Si Barbara Kimenye (1929-2012) ay isang popular na manunulat sa East Africa.
• Nakabenta siya ng mahigit isang milyong kopya ng kanyang aklat sa buong English-speaking Africa.
• Sumulat siya ng mahigit 50 titles at mas kilala siya sa kanyang akdang Moses series, tungkol ito sa isang mapanggulong estudyante na napasok sa paaralang panglalaki.
• Siya ay isang manunulat at mamamahayag mula sa Uganda.

Mga Tauhan sa "Ang Alaga"

• Kibuka: Pangunahing tauhan.
• Yosefu Mukasa: Matalik na kaibigan.
• Daudi Kulubya: Kaibigan.
• Nathaniel Kiggundu: Driver ng motorsiklo.
• Musisi: Pinuno ng Ggogombola.
• Miriamu

Tagpuan

• Kalansanda: Kung saan nakatira si Kibuka.
• Buddu Country: Kung saan nagkaroon ng negosyo si Yosefu.
• Ggogombola: Lugar kung saan nasagasaan si Kibuka ng motorsiklo.
• Punong-tanggapan ng Ggogombola
• Mmengo

Pagpapahayag ng Saloobin o Damdamin

• May iba't ibang paraan upang ipahayag ang saloobin o damdamin:

Pasalita (Verbal)

• Direktang sinasabi ang damdamin gamit ang mga salita.
• Halimbawa: “Masaya ako para sa iyo!”, “Nagagalit ako sa ginawa mo.”

Pasulat (Written)

• Ginagamit ang pagsusulat upang maipahayag ang damdamin.
• Halimbawa: Pagsulat ng liham ng pasasalamat o paggamit ng tula.

Di-Berbal (Non-Verbal)

• Pagpapahayag gamit ang kilos, ekspresyon ng mukha, o body language.
• Halimbawa: Pagngiti, pag-iyak, pagtaas ng kilay.

Sining (Artistic)

• Ginagamit ang sining upang magpahayag ng emosyon.
• Halimbawa: Pagguhit o pagsasayaw.

Digital (Multimedia)

• Sa pamamagitan ng social media, emojis, o memes.
• Halimbawa: Pag-post ng larawan o paggamit ng emojis.

Uri ng Pagpapahayag ng Saloobin o Damdamin

• Pagpapahayag ng Kasiyahan: Nagpapakita ng galak o tuwa.
• Pagpapahayag ng Kalungkutan: Nagpapakita ng lungkot o panghihinayang.
• Pagpapahayag ng Galit o Pagkainis: Pagpapakita ng pagkainis o pagkadismaya.
• Pagpapahayag ng Takot: Nagpapakita ng pangamba o pagkabahala.
• Pagpapahayag ng Pag-ibig o Pagmamahal: Nagpapakita ng pagmamahal o malasakit.
• Pagpapahayag ng Pagkagulat: Nagpapakita ng biglaang reaksyon.
• Pagpapahayag ng Pag-asa: Nagpapakita ng pag-asa o positibong pananaw.
• Pagpapahayag ng Pagkagiliw o Pagkahanga: Nagpapakita ng pagpapahalaga o pagkamangha.