Osteolojiye Giriş ve Anatomiye Genel Bakış

Osteolojiye Giriş (Kemik Bilimi)

• Osteoloji, kemikleri inceleyen anatomi dalıdır.
• Anatomi, canlıların yapısını inceleyen bilim dalıdır; bitki, hayvan ve insan anatomisini kapsar.
• İnsan anatomisi, insan vücudunun normal şekil ve yapısı ile organlar arasındaki ilişkileri inceler.
• Anatomi ile uğraşan kişiye anatomist denir.
• Vücudun normal yapısını bilmek, hastalıkların teşhisi için önemlidir.

Anatominin Dalları

• Anatomi, çeşitli alt dallara ayrılır.
• Sistematik Anatomi: Canlıların hücrelerden oluştuğunu, hücrelerin dokuları, dokuların sistemleri oluşturduğunu inceler.
• İnsan vücudunu idare eden sistemler şunlardır:
  • Systema locomotorium (hareket sistemi)
  • Systema vasorum (dolaşım sistemi)
  • Systema digestorium (sindirim sistemi)
  • Systema respiratorium (solunum sistemi)
  • Systema urogenitale (urogenital sistem)
  • Systema endocrinologia (endokrin sistem)
  • Systema nervosum (sinir sistemi)
  • Organa sensuum (duyu organları sistemi)
• Sistematik anatomi, bu sistemleri ayrı ayrı inceler.

Anatomik Duruş (Situs)

• Anatomik duruş, organ ve oluşumların normal şekil ve komşuluklarının tarif edildiği pozisyondur.
• Kemiği anatomik duruşa getirmek, kemiği karşımızdaki anatomik duruşta duran kişideki durumuna getirmektir.

Hareket Sistemi

• Hareket sistemi, canlıların bir yerden başka bir yere taşınmasını sağlayan sistemdir.
• Bu sistem, amipten kuşlara kadar farklı şekillerde gerçekleşir (sitoplazma uzantıları, yüzgeçler, ayaklar ve kanatlar).
• Canlının hareketi, üç anatomik yapının (kemik, eklem, kas) uyumlu çalışması ile ortaya çıkar. Bu yapılar şu bilim dalları ile incelenir:
  • Osteoloji (kemik bilimi): Kemikleri inceler.
  • Artroloji (eklem bilimi): Eklemleri inceler.
  • Miyoloji (kas bilimi): Kasları inceler.

Osteoloji (Kemik Bilimi) Temel Bilgiler

• Os: Kemik anlamına gelir.
• Ossa: Kemikler anlamına gelir.
• Ossiculum: Kemikcik anlamına gelir.
• Ossificatio: Kemikleşme anlamına gelir.
• Kemikler, fildişi veya sarımtırak pembe renkte olabilir.
• Kemikler, organik ve inorganik maddelerden oluşur.
• Asit içinde bekletilen bir kemik yumuşar, çünkü inorganik tuzlar erir.
• Kemiklerde %60 oranında inorganik madde bulunur (kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, kalsiyum florit, magnezyum fosfat).
• Kemiklerde %30-40 oranında organik madde bulunur.
• Kemik oluşumu, mezenşim hücrelerinin osteoblastlara dönüşmesi ve osteoblastların osteojenik madde salgılaması ile başlar.
• Kemik dokusunda osteoblast, osteosit ve osteoklast hücreleri bulunur.
• Kemikler iki şekilde meydana gelir:
  • İntramembranöz (bağ dokusu kaynaklı): Doğrudan mezenşimden kemikleşme olur.
  • İntrakartilaginöz: Önce kıkırdak oluşur, sonra kemikleşme gerçekleşir.
• Kemik, çevrede substantia ossea (kemik dokusu), merkezde medulla (ilik) olmak üzere iki kısımda incelenir.
• Periosteum, kemiğin dış tabakasıdır; stratum fibrosum (eklem kapsülünün fibröz kısmı ile devam eder) ve stratum osteogenicum (enine büyümeyi sağlar) olmak üzere iki tabakadan oluşur.
• Kemikler dışta substantia compacta (kompakt kemik), içte substantia spongiosa (spongios kemik) içerir. Ayrıca, trajektörler bulunur.
• İlik türleri: medulla osseum rubra (kırmızı kemik iliği) ve medulla osseum flava (sarı kemik iliği).
• Kemik iliği numunesi genellikle sternumdan alınır.
• Uzun kemiklerde uçlara epiphysis, gövdeye diaphysis denir. Epifiz ve diafiz arasında metaphysis bulunur (kemiğin uzunlamasına büyümesini sağlayan hücreler burada yer alır).
• Foramen nutricium, kemiği besleyen damarın girdiği deliktir; bir veya birkaç tane olabilir.

Kemiklerin Görevleri ve Sınıflandırılması

• Kemiklerin görevleri:
  • Destek
  • Koruma
  • Hareket
  • Mineral deposu
  • Kan hücrelerinin üretimi
• Kemikler, uzunluk, kalınlık ve şekillerine göre sınıflandırılır:
  • Uzun kemikler (Os longum): Uzunlukları genişliklerinden fazladır (örneğin, femur).
  • Kısa kemikler (Os breve): Uzunluk, genişlik ve kalınlıkları yaklaşık aynıdır (örneğin, el bileği kemikleri).
  • Yassı kemikler (Os planum): Uzunluk ve genişlikleri kalınlıklarından fazladır (örneğin, kafatası kemikleri).
  • Düzensiz kemikler (Ossa irregularia): Belirli bir şekli olmayan kemiklerdir (örneğin, omurlar).
  • Sesamoid kemikler (Os sesamoideum): Tendonların kemiklere yapışma yerlerinde bulunur, hareketi kolaylaştırır (örneğin, patella).
  • İlave kemikler (Ossa accessoria): Herkeste bulunmayan kemiklerdir (örneğin, Os interparietale, os trigonum).
  • Havalı kemikler (Os pneumaticum): İçinde hava boşluğu olan kemiklerdir (örneğin, Os maxilla, Os frontale).

İskeletin Kısımları

• İnsan vücudundaki kemikler bir bütün olarak iskeleti (skeletum) oluşturur.
• İskeletin kısımları, anatomik duruşa göre tarif edilir.
• İskelet, insanın dik durmasını, yürümesini ve organların korunmasını sağlar.
• İskeletin bölümleri:
  • Aksiyal iskelet (Skeleton axiale): Kafatasından başlayıp pelvisin alt kısımlarında biter.
    • Cranium (Baş): Viscerocranium ve neurocranium olmak üzere iki kısımda incelenir. 22 kemikten oluşur (+ os hyoideum ve kulak kemikleri = 29 kemik).
    • Columna vertebralis (Omurga): 26 kemikten oluşur.
    • Göğüs kafesi (Compages thoracis): 25 kemikten oluşur.
  • Taraflar iskeleti (Skeleton appendiculare): Üst ve alt taraflara aittir.
    • Üst taraf kemikleri (Ossa Membri Superioris):
      • Cingulum Membri Superioris: Scapula (kürek kemiği) - Clavicula (köprücük kemiği)
      • Pars libera Membri Superioris: Humerus (kol kemiği), Radius (ön kol kemiği), Ulna (dirsek kemiği)
      • Ossa Manus: El iskeleti
    • Alt taraf kemikleri (Ossa membri İnferioris):
      • Cingulum Membri İnferioris: Os Coxae (kalça kemiği)
      • Pars Libera membri İnferioris: Femur (uyluk kemiği), Tibia (kaval kemiği), Fibula (baldır kemiği)
      • Ossa Pedis: Ayak iskeleti

Ek Bilgiler

• Erişkin bir insanda 206 kemik bulunur.
• Embriyolojik gelişim sırasında bazı kemikler birkaç parça halinde oluşur, sonra birleşir. Bu nedenle yeni doğanlarda kemik sayısı daha fazladır (örneğin, 270 kemik).
• Os coxa (kalça kemiği), embriyonal dönemde ilium, ischium ve pubis olmak üzere 3 parçadan oluşurken, erişkinde tek bir kemiktir.
• Osteoporoz (kemik erimesi), kemik metabolizmasındaki bozukluk sonucu kemikteki protein örgüsünün azalmasıyla ortaya çıkar ve kemiklerin kolay kırılmasına neden olur.