Ölçme ve Ölçme Türleri

Ölçme ve Ölçme Türleri

• Ölçme, bir niteliğin gözlenip sonuçların sayı veya sembollerle ifade edilmesidir.
• Ölçme, farklılaşan özelliklerin belirlendiği ve fark kavramı yaratan bir süreçtir.
• Ölçülen özelliğin doğasına göre üç tür ölçme vardır: doğrudan, dolaylı ve türetilmiş.

Ölçme Türleri

• Doğrudan (Temel) Ölçme: Ölçülen özellikle aynı nitelikte bir ölçme aracı kullanılır.
  • Örneğin, cisimlerin ağırlığı veya bireylerin boy uzunluğu doğrudan ölçmedir.
• Dolaylı Ölçme: Ölçülmek istenen özellik doğrudan gözlenemez; ilişkili başka bir değişkenle ölçülür.
  • Eğitim ve psikolojide sıklıkla kullanılır, örneğin bireylerin görüşleri anketlerle ölçülür.
• Türetilmiş Ölçme: En az iki ölçme sonucu arasında matematiksel işlemler yapılır.
  • Nüfus yoğunluğu (toplam nüfusun yüzölçümüne bölünmesi) türetilmiş ölçmeye örnektir.
  • Vücut kitle indeksi (vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine bölünmesi) de bir örnektir.

Ölçme Kuralı ve Ölçüm

• Ölçme kuralı, ölçülecek değişkenin hangi değerine sayı ve sembollerin verileceğini belirler.
  • "Her soru 10 puan değerindedir" veya "Dört yanlış bir doğruyu götürür" ifadeleri ölçme kurallarıdır.
• Ölçüm, ölçme işleminden elde edilen sayı ve sembollerdir.
  • "Ayşe koşuda üçüncü oldu" örneğindeki "üçüncü" ifadesi bir ölçümdür.
  • "Hakan sınavdan 90 puan aldı" örneğindeki "90 puan" ifadesi bir ölçümdür.

Ölçmede Sıfır (Başlangıç) Noktası

• Ölçmede sıfır noktası, taşıdığı anlama göre gerçek (mutlak) ve bağıl (izafi) sıfır olarak ikiye ayrılır.
• Gerçek sıfır, ölçülen nitelikte sıfır değerinin yokluk anlamına gelmesidir (örneğin, boy uzunluğu).
• Bağıl sıfır ise sıfır noktasının sonradan türetilmiş veya tanımlanmış olmasıdır (örneğin, hava sıcaklığının 0°C olması).

Ölçmede Birim

• Birim, ölçme aracının en küçük parçasıdır ve ölçümleri daha anlaşılır kılar.
• "20 soruluk testte Ahmet 15 soruyu doğru cevaplayıp 75 puan aldı" ifadesinde "tane" ve "puan" birer birimdir.
• Birimlerin taşıması gereken özellikler: eşitlik, genellik ve kullanışlılık.

Ölçmede Birim Özellikleri

• Eşitlik: Birimin hem ölçme işlemi boyunca hem de farklı ölçmelerde aynı kalmasıdır (örneğin, metre).
  • Birimin eşitlik özelliği, ölçümlerin daha az hata içermesini sağlar.
• Genellik: Birimin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılmasıdır (örneğin, metrenin USI'de temel birim olması).
• Kullanışlılık: Birimin ölçülen değişkene, yani kullanım amacına uygun olmasıdır.
  • Örneğin, tır ağırlığı için ton, altın ağırlığı için gram kullanılması.

Ölçek ve Ölçek Türleri

• Ölçek kavramı, ölçme alanında birimle bölmelenmiş ölçme aracı ve ölçme sonuçlarını gösteren sayı ve sembollerin formal nitelikleri olarak iki anlamda kullanılır.
• Ölçek türleri dört kategoride incelenir: sınıflama, sıralama, eşit aralıklı ve eşit oranlı.

Ölçek Türleri Detayları

• Sınıflama Ölçeği: Benzerlik ve farklılıklara göre gruplama yapar, başlangıç noktası yoktur (örneğin, cinsiyet, okul türü).
• Sıralama Ölçeği: Ölçme sonuçları hakkında büyüklük/küçüklük ilişkisi verir, başlangıç noktası değişkendir (örneğin, başarı sırası, boy sırası).
• Eşit Aralıklı Ölçek: Ölçme sonuçları arasındaki fark veya toplam hesaplanabilir, başlangıç noktası tanımlıdır (örneğin, sıcaklık, rakım).
• Eşit Oranlı Ölçek: Başlangıç noktası mutlaktır (gerçek sıfırdır) ve tüm matematiksel/istatistiksel işlemler uygulanabilir (örneğin, ağırlık, uzunluk).

Değişken ve Değişken Türleri

• Değişken: Bir durumdan diğerine en az iki farklı değer alabilen özelliklerdir (kişiden kişiye, zamandan zamana, vb.).
• Sabit: Durumdan duruma değişmeyen, aynı değeri koruyan özelliklerdir.
• Değişkenler, yapısal özellikleri, aldıkları değerler ve neden-sonuç ilişkisine göre sınıflandırılır.

Nicel ve Nitel Değişkenler

• Nicel Değişkenler: Sayı veya miktar belirten değişkenlerdir; azlık-çokluk, büyüklük-küçüklük ifade eder.
  • Örneğin, boy uzunluğu, kilo, gelir, yaş niceldir.
• Nitel Değişkenler: Miktar ifade etmeyen, özellik belirten değişkenlerdir.
  • Örneğin, cinsiyet, medeni durum, branş niteldir.

Sürekli ve Süreksiz Değişkenler

• Süreksiz Değişkenler: Sınırlı sayıda değer alabilen değişkenlerdir.
  • Örneğin, cinsiyet, medeni durum, kardeş sayısı süreksizdir.
• Sürekli Değişkenler: İki nokta arasında sonsuz sayıda değer alabilen değişkenlerdir.
  • Örneğin, boy uzunluğu, kilo, yaş süreklidir.

Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

• Bağımsız Değişken: Üzerindeki olası etkiler incelenen değişkendir.
• Bağımlı Değişken: Bağımsız değişkenin etkilediği, hipotezi kurulan değişkendir.
• Bir araştırmada bağımsız değişken etkileyen, bağımlı değişken etkilenen durumundadır.

Korelasyon

• Korelasyon, iki değişken arasındaki ilişkinin matematiksel ifadesidir.
• İlişkinin değeri korelasyon katsayısı (rxy) ile gösterilir ve -1 ile +1 arasında değer alır.

Korelasyon Katsayısının Özellikleri

• Katsayının 1'e yaklaşması ilişkinin mükemmel, 0'a yaklaşması ilişkinin yokluğa yakın olduğunu gösterir.
• Pozitif işaret (+), iki değişkenin birlikte arttığını veya azaldığını, yani aynı yönlü bir ilişki olduğunu gösterir.
• Negatif işaret (-), bir değişken artarken diğerinin azaldığını, yani ters yönlü bir ilişki olduğunu gösterir.

Korelasyon Tablosunun Özellikleri

• Bir korelasyon tablosunda değerler daima [-1, +1] aralığındadır.
• Tablonun esas köşegenindeki değerler (bir değişkenin kendisiyle ilişkisi) daima +1'dir.
• Tablodaki değerler esas köşegene göre simetriktir.

Ölçmede Hata, Türleri ve Kaynakları

• Hata, ölçülen değişkenin gerçek değeri ile ölçme sonucu elde edilen değer arasındaki farktır.
• Hata kavramının miktar, yön ve kaynak olmak üzere üç bileşeni vardır.
• Ölçmede sabit, sistematik ve tesadüfi olmak üzere üç tür hata bulunur.

Hata Türleri

• Sabit Hata: Kaynağı ve yönü bilinen, tüm ölçme sonuçlarına aynı miktarda ve yönde karışan hatadır.
• Sistematik Hata: Ölçme sonuçlarına karışan, ölçülen büyüklüğe veya ölçme koşullarına bağlı olarak değişen hatadır.
• Tesadüfi Hata: Kaynağı, miktarı ve yönü bilinmeyen hatadır.

Ölçme Araçlarının Özellikleri

• Bir özellik ölçülürken test, ölçek, anket ve envanter gibi ölçme araçları kullanılır.
• Ölçme araçlarının güvenirlik, geçerlik ve kullanışlılık gibi özellikleri taşıması gerekir.

Güvenirlik

• Güvenirlik, ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınık olma derecesidir.
• Güvenirlik terimleri: tutarlılık, kararlılık, duyarlılık.
• Güvenirliği artırma yolları: soru sayısını artırmak, soruları net hazırlamak, motivasyonu artırmak, sınav süresini ayarlamak.

Güvenirliği Belirleme Yolları

• Test-Tekrar Test: Aynı test formu belirli süre sonra tekrar uygulanır, puanlar arası korelasyona bakılır.
• Paralel Formlar: Aynı kapsamı ölçen, aynı zorlukta fakat farklı sorulardan oluşan iki form uygulanır.
• Eşdeğer Yarılar: Test iki yarıya bölünür, yarılar arası ilişkiye bakılır.
• İç Tutarlılık: Kuder-Richardson (KR-20, KR-21) ve Cronbach alfa yöntemleri kullanılır.

Geçerlik

• Geçerlik, ölçme aracının amacına hizmet etme derecesidir.
• Aracın ölçmek istediği özelliği başka özelliklerle karıştırmadan ölçebilmesidir.
• Geçerlik kanıtları: kapsam geçerliği, yapı geçerliği, ölçüt geçerliği ve görünüş geçerliği.

Geçerlik Kanıtları

• Kapsam Geçerliği: Aracın ölçmek istediği kapsamı dengeli ve tam ölçebilme derecesidir; istatistiksel hesaplama ve belirtke tablosu ile belirlenir.
• Yapı Geçerliği: Bireylerde var olduğu kabul edilen ancak gözlemlenemeyen özellikleri ölçme (zeka, tutum vb.).
• Ölçüt Geçerliği:
  • Yordama Geçerliği: Ölçülen davranışın gelecekteki durumu hakkında tahminde bulunma.
  • Uyum Geçerliği: Aracın ölçülen davranışın mevcut durumunu doğru ölçme.
• Görünüş Geçerliği: Aracın ölçmek istediği özelliği ne derece ölçebiliyor göründüğüne dair kanıt.

Geçerlik ve Güvenirlik İlişkisi

• Geçerli bir sınav güvenilirdir ancak tersi her zaman doğru değildir.
• Güvenirlik, geçerlik için gerekli ancak yeterli koşul değildir.
• Güvenirlik ve geçerlik "var" ya da "yok" şeklinde değil, derece olarak ifade edilir.

Kullanışlılık

• Kullanışlılık, ölçme aracının hazırlanma, uygulanma ve puanlanmasının ekonomik ve pratik olmasıdır.
• Kullanışlılık, güvenirlik ve geçerliğin sağlanması koşuluyla istenen bir niteliktir.
• Ölçme aracında kullanışlılığı artırma amacıyla geçerlik ve güvenirlikten ödün verilmemelidir.

Bilimsel Araştırma ve Temel Kavramlar

• Bilimsel araştırma, sistematik veri toplama ve analiz etme sürecidir.
• Bilgi, insanın zihinsel faaliyetleri sonucu elde ettiği ürünlerdir.
• Bilim, geçerliliği kabul edilmiş sistematik bilgiler bütünüdür.
• Bilimsel yöntem, kanıtlanmış bilgi elde etmek için izlenen yoldur.

Bilgiyi Edinme Yolları

• Başlıca bilgi edinme yolları: sezgi, bireysel yaşantılar, otorite, deneyimcilik ve akılcılık (rasyonalizm).
• Sezgi, deneye ve akla başvurmadan gerçeği doğrudan kavramaktır.
• Bireysel yaşantılar, çevredeki olaylardan sonuç çıkarmaktır, ancak hatalı gözlemlere dayanabilir.
• Otorite, bilgilerin sorgusuz kabul edilmesidir, ancak kaynağın güvenilirliği önemlidir.
• Deneyimcilik (ampirizm), tüm bilgilerin deneyimlerle edinildiğini savunur, ancak algılar yanıltıcı olabilir.
• Akılcılık (rasyonalizm), akıl yürütmeyi esas alır, doğru akıl yürütmeyle geçerli bilgi edinilebileceğini savunur.

Tümdengelim ve Tümevarım

• Tümdengelim, genel önermelerden özel önermelere ilerler.
• Tümevarım, özel durumlardan genel sonuçlara ulaşmayı hedefler.
• Akıl yürütme ile ulaşılan bilgiler her zaman doğru olmayabilir; tümdengelimde öncüllerin yanlış olması sonuçları etkileyebilir.

Bilimsel Paradigmalar

• Paradigma, olay ve olguların doğasına dair inanç ve varsayımları yansıtan genel bir bakış açısıdır.
• Bilimsel paradigmalar, araştırmacının dünyayı gördüğü zihinsel pencere olarak tanımlanır.
• Başlıca bilimsel paradigmalar: pozitivist, post-pozitivist, yorumlayıcı ve eleştirel.

Pozitivist ve Post-Pozitivist Paradigmalar

• Pozitivist paradigma, gerçeğin tek olduğunu ve deney ile gözlemle anlaşılabileceğini savunur.
• Post-pozitivist paradigma, bilginin kesin olmadığını, sosyal olarak inşa edildiğini savunur ve nesnellik ilkesini sorgular.

Yorumlayıcı ve Eleştirel Paradigmalar

• Yorumlayıcı paradigma, dış dünyanın düşüncelerimizin bir ürünü olduğunu ve herkes için farklı bir dış dünya olduğunu savunur.
• Eleştirel paradigma, sosyal dünyanın incelenmesiyle kalmayıp eldeki verilerle değişim başlatmayı hedefler.

Paradigmaların Karşılaştırılması

• Pozitivist, post-pozitivist, yorumlayıcı ve eleştirel paradigmaların ontolojik (gerçekliğin doğası), epistemolojik (bilgi edinme) ve metodolojik (bilgiye ulaşma yöntemleri) yaklaşımları karşılaştırılır.

Bilimin Amaçları

• Bilimin amaçları: tanımlama/betimleme/anlama, açıklama, tahmin etme ve kontrol etme.
• Tanımlama, bir durumun ne olduğunu belirlemeyi hedefler.
• Açıklama, olayların nasıl meydana geldiğini anlamayı amaçlar.
• Tahmin etme, olgular hakkında öngörülerde bulunmayı içerir.
• Kontrol etme, bilgileri kullanarak olayları kontrol altına almayı hedefler.

Bilimsel Yöntem

• Bilimsel yöntem, problemlere çözüm ararken tekrar uygulanabilen döngüsel adımlardan oluşur.
• Yöntem, araştırma problemini çözerken izlenecek yolu gösterir.
• Bilimsel yöntemin adımları: araştırma probleminin tanımlanması, literatür taraması, araştırma amacının belirlenmesi, tasarım oluşturulması, veri toplama ve analizi, bulguların yorumlanması ve raporlaştırılması.

Bilimsel Araştırma ve Yaklaşımları

• Bilimsel araştırma, problemlere güvenilir çözümler aramak için planlı ve sistemli veri toplama, analiz, yorumlama ve raporlama sürecidir.
• Niceliksel araştırma, olgu ve olayları nesnelleştirerek ölçülebilir ve sayısal olarak ifade eder.
• Niteliksel araştırma, algı ve olayları doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül biçimde anlamaya yöneliktir.

Nicel ve Nitel Araştırma Farkları

• Nitel araştırma "Niçin?" ve "Nasıl?" sorularına, nicel araştırma "Ne kadar?" ve "Ne miktarda?" sorularına yanıt arar.
• Nitel araştırma sosyal olayları doğal ortamında betimlerken, nicel araştırma değişkenlerle oynar.
• Nitel araştırma durumu ilişkisel bağlantılar içinde anlamaya çalışırken, nicel araştırma teori ve hipotezlerle başlar.

Bilimsel Araştırmada Olması Gereken Özellikler

• Temel özellikler: sistematik olma, nesnel olma, geçerli olma, güvenilir olma ve tekrarlanabilir olma.
• Sistematik olma, bilimsel yöntemin adımlarının izlenmesini ifade eder.
• Nesnel olma, araştırma bulgularının araştırmacının kişisel özelliklerinden bağımsız olmasını gerektirir.
• Geçerli olma, araştırmanın gerçeğe dayanmasını, doğru sonuçlar vermesini ve genellenebilir olmasını ifade eder.
• Güvenilir olma, araştırmanın hatalardan arınık, doğru ve tutarlı olmasını sağlar.
• Tekrarlanabilir olma, bilimsel çalışmaların başka araştırmacılar tarafından yinelenebilmesi için süreçlerin detaylı raporlanmasını gerektirir.

Literatür Taraması ve Önemi

• Literatür taraması, araştırma konusuyla ilgili doğru kaynakları bulmayı kolaylaştırır.
• Literatür taraması, araştırma konusunu ve problemleri açıklayan kaynakların yazılı bir özetidir; geçmiş çalışmaların incelenip yorumlanmasıdır.
• Mevcut araştırmalardan farkı ortaya koyar.

Literatür Taramasının İşlevleri

• Literatür taraması, yapılan ve yapılması gerekenleri ayırır, önemli değişkenleri keşfetmeye yardımcı olur.
• Fikir ve uygulama arasındaki ilişkileri belirler ve araştırma sorusunun bağlamını oluşturur.
• Araştırma sorusunun önemini rasyonelleştirir, araştırma konusunun yapısını ve metodolojileri anlamayı sağlar.

Literatür Taraması Adımları

• Araştırma sorusu gözden geçirilir, anahtar kelimeler belirlenir.
• Konuyla ilgili literatür bulunur, eleştirel olarak değerlendirilir ve özetler çıkarılır.
• Literatür özetleri içeren bir tarama yazılır ve araştırma raporuna eklenir.

Araştırma Sorusunun Gözden Geçirilmesi

• Çalışma başlığını belirlemek, temel fikirlere odaklanmayı kolaylaştırır.
• Araştırma sorusunun spesifik bir konuya odaklandığından emin olunmalıdır.
• Spesifik hale getirmek, ulaşılacak kaynakların karmaşasını önler.

Anahtar Kelimelerin Belirlenmesi

• Anahtar kelimeler, tarama sürecinde kilit rol oynar ve bilgiye ulaşmayı sağlar, dikkatli seçilmelidir.
• Araştırma sorusunun odağını özetleyen 2-3 kelime seçerek anahtar kelimeler belirlenebilir.
• Eş veya yakın anlamlı kelimeler de aramalara dahil edilerek kapsamlı hale getirilir.
• Kelime ekleri silinip sonuna * konularak aramalar yapılabilir (örneğin, "pragma*" ile pragmatizm ve pragmatik).

Literatürün Bulunması

• Kapsamlı tarama için kaynak çeşitliliğine dikkat edilmelidir.
• Alanla ilgili veri tabanlarını kullanmak güvenilir kaynaklara ulaşmada etkilidir.
• Elektronik veri tabanı, kütüphane, kaynakça ve bilimsel dergi taramaları kullanılabilir.
• TR Dizin, Türkiye'deki fen ve sosyal bilimlerdeki makalelere erişim sağlar.
• TO-KAT, farklı kataloglara sahip kütüphanelere erişimi mümkün kılar.
• Ulusal Tez Merkezi, Türkiye'deki tezlere erişim imkanı sunar.
• ERIC, makale, kitap, bildiri özetleri, tezlere erişim sağlar.
• DOAJ, hakemli dergileri indeksleyen çevrimiçi veri tabanıdır.
• Proquest Dissertations&Thesis, makale, araştırma raporları ve tez koleksiyonu sunar.
• Web of Science, dünya çapında kapsamlı bir veri tabanıdır.

Arama Sınırlandırması

• Arama alanı sınırlandırması; başlık, yazar, dergi adı gibi seçeneklerle taramanın nerede yapılacağını belirler.
• Tarih sınırlaması, belirli zaman dilimindeki çalışmalara ulaşmayı sağlar.
• Yazar sınırlaması, ilgili yazarların çalışmalarına ulaşmayı sağlar.
• YÖK Ulusal Tez Merkezi'nde tez adı, yazar adı, konu veya özet ile tarama yapılır.
• "İzinli" seçeneğiyle erişime açık tezlere ulaşılabilir.
• Detaylı Tarama ara yüzünde "Üniversite", "Enstitü" gibi filtreleme seçenekleri bulunur.
• Boolean operatörleri (ve, veya, içermesin) ile kelime kombinasyonlarına göre arama yapılabilir.
• ERIC veri tabanından bilimsel dergi, tez ve kongre bildirilerine ulaşılabilir.
• ProQuest, uluslararası tezlere ulaşmak için kullanılır, üniversite kütüphanesi üzerinden erişilir.
• "AND" operatörü, tüm anahtar kelimeleri içeren makaleleri arar.
• "OR" operatörü, herhangi bir anahtar kelimeyi içeren makaleleri arar.
• "NOT" operatörü, yazılan anahtar kelimeyi içeren makaleleri hariç tutar.
• Tırnak işareti ile arama sonuçları daraltılır; Google Akademik, veri tabanlarındaki aramaları tamamlar.
• Üniversite kütüphanelerinde tarama yapılabilir, kataloglara internet üzerinden ulaşılabilir.
• Literatür taramasında önemli makalelerin kaynakçaları incelenerek başka kaynaklara ulaşılabilir.
• Dergi arşivleri ve ilgili dergiler taranarak daha çok yayına ulaşılabilir.
• Makalelerin yazarları ile iletişime geçilerek tam metinlere ulaşılabilir.
• Referans listeleri gözden geçirilerek araştırma sorusuyla ilgili yayınlar belirlenir.
• Özetler okunarak makalenin okunmaya değer olup olmadığına karar verilebilir.

Literatürün Değerlendirilmesi ve Not Alma

• Tam metinler okunurken kısa notlar alınması veya özet çıkarılması önemlidir.
• Not oluştururken problem durumu, hipotezler, prosedür ve bulgular gibi başlıklar kullanılmalıdır.
• Özet çıkarma, not tutmaya kıyasla daha formal bir süreçtir ve hazırlanan metinler araştırmada kullanılabilir.
• Özet yazılırken 350 kelimeyi geçmeyecek şekilde hazırlanmalı ve çalışmayı tanımlayan ana bileşenler ifade edilmelidir.
• Özet; araştırma problemi, hipotezler, veri toplama süreci ve sonuçlar olmak üzere dört başlık altında toplanmalıdır. Literatür taraması; giriş, ana metin, özet ve sonuç bölümlerinden oluşan standart bir modelle yazılabilir.

Literatür Taramasının Yazılması ve İçeriği

• Literatür taraması giriş, ana metin, özet ve sonuç bölümlerinden oluşan standart bir yapıda yazılabilir.
• Girişte konu genel hatlarıyla tanımlanır ve literatür taramasının bağlamı açıklanır.
• Ana metinde literatür tartışılır, diğer araştırmacıların bulguları belirtilir.
• Özet bölümünde ana konular ilişkilendirilir, sonuç bölümünde ana temalar özetlenir.
• Son olarak kaynakların listesi uygun formatta hazırlanarak rapora eklenir.

Literatür Taramasının Yeterliliği ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Literatür taramasının ve kaynakların yeterli olup olmadığını belirlemek zor olabilir.
• Doygunluk, yani yeni makalelerde aynı referanslara rastlamak, literatürün yeterince ele alındığına işarettir.
• Çalışma bittikten sonra da ilgili kritik dergileri takip etmeye devam edilmelidir.
• Araştırma konusuyla ilgili literatürde herhangi bir çalışma olmadığı şeklindeki kesin ifadelerden kaçınılmalıdır.
• Bunun yerine "Literatürde herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır" ifadeleri kullanılmalıdır.
• Çalışma tamamlanmış olsa bile, konuyla ilgili kritik dergiler takip edilmelidir.

Araştırma Probleminin Tanımlanması ve Önemi

• Problem, bireyi zorlayan veya sınırlayan bir sorun veya güçlüktür.
• Bilimsel çalışmalarda problemlerin çözümünde daha sistematik bir süreç izlenir.
• Araştırma problemi, bilimsel yöntemle çözüme kavuşturulması hedeflenen durumları ifade eder.
• Bir sorunun araştırma problemi olabilmesi için; ilgili bireylerin problemi yaşıyor olması, ulaşılması gereken hedefler olması, alternatif çözüm yollarının olması ve en uygun yolun belirlenmeye çalışılması gerekir.

Araştırma Probleminin Belirlenmesi

• Araştırma probleminin belirlenmesi, bilimsel çalışmaların en önemli ve zor aşamasıdır.
• Öncelikle araştırma konusuna karar verilmelidir.
• Araştırma problemini belirlemek amacıyla deneyimler, teoriler, literatür ve eğitim dışı kaynaklardan yararlanılabilir.
• Kişisel deneyimler, teoriler veya kuramlar ve alanyazın taraması yol gösterebilir.

Uygun Bir Araştırma Probleminin Özellikleri

• Araştırma problemi çözülebilir olmalıdır.
• Metafizik konular bilimsel yöntemlerle çözülemez.
• Araştırma teorik veya pratik anlamda alanyazına katkı sunmalıdır.
• Daha önce çalışılmamış olması şart değildir (farklı yöntemler veya zamanlarda çalışmalar yapılabilir).
• Sonuçları alanyazına katkı sunmalı, kurumlara veya topluma fayda sağlamalıdır.
• İlgi çekici ve güncel olmalıdır (örneğin, Covid-19, öğretim teknolojileri).
• Yeterli ölçüde daraltılmalı ve araştırılabilir düzeye indirgenmelidir.
• Açık, net ve anlaşılır olmalıdır.
• Değer yargısı içermemelidir.
• Etik kurallara uygun olmalıdır.

Etik Kurallar ve Araştırmanın Amacı

• Canlıların ve çevrenin zarar görmesinin önüne geçilmelidir.
• Katılımcıların gönüllü olması, olası zararlardan korunması ve gizliliğe önem verilmesi eğitim alanındaki etik durumlar için önemlidir.
• Araştırmanın amacı, çalışmanın hedeflerinin belirtildiği bölümdür.
• Amaç, öğretmenlerin ölçme okuryazarlıklarını saptamak veya öğrencilerin uzaktan eğitime ilişkin görüşlerini belirlemek olabilir.
• Amacın, problem durumu ile ilişkili olması gerekir.
• Araç cümlesinde konunun kapsamı daraltılmamalı yada anlam genişletilmemelidir.

Araştırmanın Önemi ve Problem Cümlesi

• Araştırmanın önemi, çalışma sonuçlarının kurama nasıl katkı sağlayacağını, hangi sorunları çözeceğini ve kimlere fayda sağlayacağını belirtir.
• Çalışmanın "neden" yapıldığına ilişkin gerekçeler sunulur.
• Alanyazındaki mevcut çalışmalardan farkı vurgulanmalıdır.
• Araştırma problemi çok iyi ifade edilmeli, amaca uygun olmalı ve test edilebilir şekilde yazılmalıdır.
• Problem cümlesi, çalışmanın amacını yansıtmalı, araştırma konusunu sınırlandırmalı, soru ifadelerinden oluşmalıdır.
• Bağımlı ve bağımsız değişkenleri içermeli, yöntemsel süreçlere gönderme yapmalıdır.

Alt Problemler ve Hipotez

• Temel problem çoğu zaman farklı değişkenleri ve analiz yöntemlerini içerdiğinden çeşitli alt problemlere ayrılır.
• Alt problemler, veri toplama, analiz ve yorumlama süreçlerine yardımcı olur.
• Her alt problem birbirinden bağımsız ancak temel problem ile ilişkili olmalıdır.
• Hipotez, araştırma probleminin sonuçlarına ilişkin öngörüleri ifade eder.
• İstenirse çalışmalarda hipotezlere yer verilebilir.
• Hipotezler, problemi somut, incelenebilir ve test edilebilir hale getirir.
• Yokluk (H0) ve alternatif hipotezler (H1) olmak üzere iki şekilde oluşturulabilir.

Hipotez Türleri ve Kabul/Reddurumu

• Yokluk hipotezleri, değişkenler arasında ilişki olmadığını veya bağımlı değişkenin bağımsız değişkene göre farklılaşmadığını belirtir.
• Alternatif hipotezler ise değişkenler arasında ilişki veya bağımlı değişkenin bağımsız değişkene göre farklılaştığını belirtir.
• Hipotezlerin doğrulanmaması, çalışmayı başarısız yapmaz; önemli olan çalışmanın sağlıklı yürütülmesidir.

Problem Cümlesi ve Hipotez İlişkisi

• Bazı araştırmalarda problem cümlesi ve hipoteze ilişkin ayrı başlık bulunmaz, amaç cümlesini takiben hipotezler yazılır.
• Araştırmalarda hem hipotez hem de alt problemlere yer verilmesi zorunlu değildir.

Sayıltı ve Sınırlılıklar

• Sayıltı (varsayım), araştırma sürecinde teste tabi tutulmadan doğru kabul edilen önermelerdir.
• Araştırmada geçerli sonuçlara ulaşmak için bu önermelerin doğru olması gerekir.
• Sınırlılıklar, elde olmayan nedenlerle (maliyet, süre, etik kurallar vb.) çalışmada yapılamayanları ifade eder.
  • Örneğin, zaman ve imkan yetersizliği gibi durumlar sınırlılıktır.

Sınırlılıkların Önemi ve Örnekler

• Çalışmaya ilişkin sınırlılıkların sunulması araştırmanın şeffaflığı açısından çok önemlidir.
• Örneğin, bazı okullardan izin alınamaması veya pandemi nedeniyle anketlerin çevrimiçi yapılması sınırlılıktır.

Tanımlar ve Önemi

• Tanımlar, araştırmada yer alan ve çalışmanın özgünlüğü açısından önemli olan kavramları tanımlar.
• Sadece açıklık getirilmesi gereken, soyut veya özel anlam yüklenen kavramlar tanımlanır.
• Tanımlar, kavramsal ve işlevsel olmak üzere iki şekilde sınıflandırılır.

Tanım Türleri

• Kavramsal tanımlar, konunun teorik anlamını verir, soyut bir yapıya sahiptir ve okuyucunun bildiği terimleri içerir.
• İşlevsel tanımlar, kavramların gözlenebilir ve ölçülebilir biçimde ifade edilmesidir, daha somuttur.
  • Örneğin, üstün yetenek kavramının tanımları.