Nguyễn Du: Tiểu sử và Sự nghiệp

• Nguyễn Du (1765–1820), tự Tố Như, hiệu Thanh Hiên, quê ở làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

Cuộc Đời

• Cha là Nguyễn Nghiễm (1708-1776), Tể tướng triều Lê, học giả, nhà thơ; mẹ là Trần Thị Tần (1740–1778).
• Mồ côi cha mẹ năm 12 tuổi, sống nhờ Nguyễn Khản.
• Năm 1783 đỗ tam trường (Tú tài), làm quan triều Lê.
• Thời Tây Sơn: cuộc đời lưu lạc, bần hàn.
• Sau Tây Sơn: làm quan triều Nguyễn, giữ chức Hữu Tham tri bộ Lễ.
• Cuộc đời nhiều biến động, thăng trầm, đau thương do đất nước trải qua nhiều biến cố.
• Chứng kiến và trải nghiệm nhiều điều, kết hợp với tài năng và tâm hồn đã tạo nên một đại thi hào.

Sáng Tác

• Sáng tác bằng chữ Hán và chữ Nôm.
• Sáng tác bằng chữ Hán sâu sắc, thâm trầm, giàu chiêm nghiệm.

Các Tập Thơ Chữ Hán

• Thanh Hiên thi tập (1786–1804): 78 bài, viết từ lúc lênh đênh đến khi làm quan ở Bắc Hà.
• Nam trung tạp ngâm (1805–1813): 40 bài, viết lúc làm quan ở Quảng Bình và Huế.
• Bắc hành tạp lục (1813–1814): 131 bài, viết trong 14 tháng đi sứ ở Trung Quốc, là tập nổi tiếng nhất.
  • Nguồn cảm hứng: thăm nhiều nơi trên đường đi (Kinh đô Bắc Kinh), tìm hiểu, quan sát biến thiên lịch sử, văn hoá Trung Hoa.
  • Đối tượng: nhân dân, văn nhân, trí thức (Tỷ Can, Khuất Nguyên, Đỗ Phủ, Văn Thiên Tường, ông hát rong, người đẩy xe, người chết đói, ăn xin,…).
  • Thể hiện sự đồng cảm với thân phận con người, kiếp người vất vả.

Các Tác Phẩm Chữ Nôm

• Văn tế thập loại chúng sinh: viết đầu thế kỷ XIX.
• Truyện Kiều: viết khi làm quan ở Huế hoặc ở quê nhà.
  • Nguồn gốc: mượn cốt truyện Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân, thay đổi tình tiết, tăng yếu tố trữ tình, sử dụng thơ lục bát.
  • Nội dung, tư tưởng: đặt câu hỏi về số phận con người (đặc biệt là phận phụ nữ) khi nhân cách và giá trị bị chà đạp.
  • Hình thức:
    • Truyện thơ Nôm và ngôn ngữ văn chương đạt đến tầm cao mới.
    • Nhân vật có tính cách điển hình, sinh động.
    • Ngôn ngữ điêu luyện, linh hoạt trong kể chuyện, tả cảnh, tả tình, đối thoại và độc thoại.