Muhasebe Nedir? Temel Kavramlar

Genel Bilgiler

• Muhasebe, finansal nitelikteki, parayla ifade edilebilen işlem ve olayların;
  • kaydedilmesi,
  • sınıflandırılması,
  • özetlenmiş raporlar halinde sunulması ve yorumlanması tekniğidir.

Muhasebe Türleri

• İşletme türlerindeki değişiklikler, farklı işlemlere ve hedeflere yol açarak muhasebe türlerini çeşitlendirir.
• Muhasebe üç ana bölümden oluşur:
  • Genel Muhasebe,
  • Maliyet Muhasebesi,
  • Yönetim Muhasebesi.
• Genel Muhasebe;
  • Banka,
  • Konaklama,
  • Sigorta Muhasebesi gibi işletme türlerine göre şekillenebilir.
• Maliyet Muhasebesi;
  • Esas olarak endüstri işletmeleri için geçerlidir.
  • maliyet türlerinin oluş yerlerini ve ilgili oldukları ürün ile hizmet çeşitlerini izler ve saptar.
  • Üretilen mal ve hizmetin maliyetini belirlemeyi, işletme içi kontrolü sağlamayı, planlamaya ve karar almaya yardımcı olmayı hedefler.
• Şirket şeklinde kurulmuş işletmelerde;
  • Şirketler Muhasebesi, Genel Muhasebe ve Maliyet Muhasebesini kapsayan muhasebe sistemleri uygulanır.
• Yönetim Muhasebesi;
  • hem genel hem de maliyet muhasebesinden elde edilen verilerle işletme yöneticilerinin karar alma süreçlerinde ihtiyaç duydukları sayısal bilgileri üretir.

Mali Tablolar

• Mali tablolar ilkeleri;
  • işletmelerin temel mali tabloları düzenlerken uygulayacakları kuralları belirtir.
• Daha sonra yayınlanacak muhasebe standartlarında yer almayan konularda öncelikle;
  • işletmenin bulunduğu sektördeki yaygın uygulamalara, ardından uluslararası standartlara uyulur.
• Mali tabloların hazırlanmasında;
  • Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun düzenlemeler yapılır.
  • Ancak bu düzenlemeler, mali tabloların tekliği ilkesini değiştirmez.
• Mali tablolar;
  • Bilanço
  • Gelir Tablosu
  • Satışların Maliyet Tablosu
  • Fon Akım Tablosu
  • Nakit Akım Tablosu
  • Kar Dağıtım Tablosu
  • Öz Kaynaklar Değişim Tabloları'nı içerir.
• Bilanço ve gelir tablosu dipnotları ve ekleri temel mali tabloları oluştururken, diğerleri ek mali tablolardır.

Bilanço

• Bir işletmenin belirli bir tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların kaynaklarını gösteren mali tablodur.

Bilanço Düzenleme Kuralları

• Bilançonun düzenlenmesinde mali tablolar ilkelerindeki açıklamalar temel alınır.
• Aktifteki varlıklar;
  • paraya dönüşme hızına göre en likitten en aza doğru sıralanır.
• Pasifte ise;
  • önce kısa vadeli yabancı kaynaklar,
  • sonra uzun vadeli yabancı kaynaklar,
  • daha sonra öz kaynaklar yer alır.

Bilançonun Biçimsel Yapısı

• İşletmelerin bilançolarını karşılaştırırken kolaylık sağlaması ve anlam birliği oluşturması için standart formlar kullanılır.
• Varlıklar, dönen ve duran varlıklar olmak üzere iki ana grupta toplanır.
• Bilançonun pasif tarafı;
  • kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ile öz kaynaklardan oluşur.
• Kısa vadeli yabancı kaynaklar;
  • bir yıl içinde ödenmesi gereken borçlardır.
• Uzun vadeli yabancı kaynaklar;
  • bir yıldan sonra ödenecek borçlardır.
• Öz kaynaklar;
  • işletme sahipleri veya ortakları tarafından işletmeye tahsis edilen kaynaklardır.
• Bilanço hesapları arasında mahsuplaşma yapılamaz.
• "Diğer" başlığı altındaki bir kalemin tutarı, ait olduğu grubun toplam tutarının %20'sini aşarsa bu kalem ayrı bir başlık altında gösterilir.

Hesap Planı Açıklamaları

• Hesap planı açıklamaları, işletmelerin mali kayıtlarını tutarken kullandıkları hesapların detaylı tanımlarını ve işleyiş prensiplerini içerir.

Dönen Varlıklar

• Bu ana hesap grubu;
  • nakit olarak elde ve bankada tutulan varlıklar ile normal koşullarda en fazla bir yıl veya işletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülen varlık unsurlarını kapsar.
• Dönen varlıklar;
  • hazır değerler,
  • menkul kıymetler,
  • ticari alacaklar,
  • diğer kısa vadeli alacaklar,
  • stoklar,
  • gelecek döneme ait giderler,
  • gelir tahakkukları ve diğer dönen varlıklar şeklinde bölümlendirilir.

Hazır Değerler

• Bu grup,
  • nakit olarak elde veya bankada bulunan,
  • istenildiği zaman değer kaybı olmadan paraya çevrilebilen varlıkları kapsar(Menkul kıymetler hariç).

100. KASA

• İşletmenin elinde bulundurduğu ulusal ve yabancı paraların Türk Lirası karşılığının izlenmesi için kullanılır.
• İşleyişi:
  • Tahsil edilen para tutarları borç, ödemeler ve bankaya yatırılan para tutarları alacak kaydedilir.
  • Hesap daima borç bakiyesi verir veya sıfır olur, alacak bakiyesi vermez.

101. ALINAN ÇEKLER

• Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilen, henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş çeklerin izlenmesini sağlar.
• İşleyişi:
  • Alınan çeklerin yazılı değerleri ile borç, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak kaydedilir.

102. BANKALAR

• İşletmece yurt içi ve yurt dışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan ve çekilen paraların izlenmesini kapsar.
• İşleyişi:
  • Bankalara para olarak veya hesaben yatırılan değerler borç, çekilen tutarlar ile üçüncü kişilerce tahsil edildiği anlaşılan çek ve ödeme emirleri alacak kaydedilir.

103. VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ (-)

• İşletmenin bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemeler bu hesapta izlenir.
• İşleyişi:
  • Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesaba alacak; çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında bu hesaba borç, bankalar hesabına alacak kaydedilir.

104. DİĞER HAZIR DEĞERLER

• Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri (yoldaki paralar gibi) değerleri kapsar.
• İşleyişi:
  • Bu değerler elde edildiğinde hesabın borcuna, elden çıkarıldığında da hesabın alacağına kaydedilir.

11. MENKUL KIYMETLER

• Bu grup, faiz geliri veya kâr payı sağlamak veya fiyat değişmelerinden yararlanarak kârlar elde etmek amacı ile geçici bir süre elde tutulmak üzere alınan;
  • hisse senedi,
  • tahvil,
  • hazine bonosu,
  • finansman bonosu,
  • yatırım fonu katılma belgesi,
  • kâr-zarar ortaklığı belgesi,
  • gelir ortaklığı senedi gibi, menkul kıymetler ile bunlara ait değer azalma karşılıklarının izlenmesi amacıyla kullanılır.
• Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur:
  • Hisse senetleri
  • Özel Kesim Tahvil, Senet ve Bonoları
  • Kamu Kesimi Tahvil, Senet ve Bonoları
  • Diğer Menkul Kıymetler

105. HİSSE SENETLERİ

• Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri bu hesapta izlenir.

106. ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI

• Özel sektörün çıkartmış bulunduğu tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

107. KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI

• Kamu tarafından çıkartılmış bulunan tahvil, senet ve bonolar bu hesapta izlenir.

108. DİĞER MENKUL KIYMETLER

• Hisse senetleri, kamu ve özel sektör tarafından çıkarılmış bulunan tahvil, bono ve senetlerin dışındaki diğer menkul kıymetlerin takip edildiği hesaptır.
• Menkul Kıymetler Hesaplarının İşleyişi:
  • Menkul kıymetler edinildiğinde alış bedeli üzerinden yukarıdaki hesaplara borç, elden çıkartıldığında ise, aynı bedel ile alacak kaydedilir.
  • Menkul kıymetlerin satınalma giderleri “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider Ve Zararlar” grubundaki ilgili gider hesabında izlenir.
  • Menkul kıymetlerin satışından doğan zararlar “Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubundaki ilgili hesapta;, kârlar ise “64. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar” grubundaki ilgili hesapta izlenir.

109. MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

• Menkul kıymetlerin borsa veya piyasa değerlerinde önemli ölçüde ya da sürekli olarak değer azalması olduğu tespit edildiğinde ortaya çıkacak zararların karşılanması amacı ile ayrılması gereken karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Değer azalışları için azalışın tamamını karşılayacak olan tutar bu hesaba alacak “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubunda yer alan “654. Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.
  • Kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymet elden çıkarıldığında veya değer düşüklüğünün gerçekleşmemesi halinde bu hesaba borç kaydedilerek, karşılık tutarı “644. Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

12. TİCARİ ALACAKLAR

• Bir yıl içinde paraya dönüşmesi öngörülen ve işletmenin ticari ilişkisi nedeniyle ortaya çıkan senetli ve senetsiz alacaklar bu hesap grubunda gösterilir.
• Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş, iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar varsa, bu grupta ki ilgili hesapların ayrıntılarında açıkça gösterilir. Bu grupta aşağıdaki hesaplar yer alır:
  • Alıcılar
  • Alacak Senetleri
  • Alacak Senetleri Reeskontu (-)
  • Verilen Depozito ve Teminatlar
  • Şüpheli Ticari Alacaklar
  • Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

110. ALICILAR

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılır.
• İşleyişi:
  • Senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç, tahsil edilmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar dahil) alacak kaydedilir.

111. ALACAK SENETLERİ

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacaklarını kapsar.
• İşleyişi:
  • Alınan senet tutarları bu hesaba borç, tahsilinde ise alacak kaydedilir.

112. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
• İşleyişi:
  • Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” grubundaki “652. Reeskont Faiz Giderleri Hesabı”na gider yazılır. izleyen dönemde bu hesap “65. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar” grubundaki “642. Faiz Gelirleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

113. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

• İşletmece üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi veya bir sözleşmenin ya da diğer işlemlerin karşılığı olarak geri alınmak üzere verilen depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Verilen depozito ve teminatlar bu hesabın borcuna, geri alınanlar veya hesaba sayılanlar alacağına kaydedilir.

114. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR

• Ödeme süresi geçmiş, vadesi birkaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazılı olarak birden fazla kez istenmiş ya da dava veya icra aşamasına aktarılmış senetli ve senetsiz alacakları kapsar.
• İşleyişi:
  • Tahsili şüpheli hale gelmiş alacaklar, ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak normal alacaklardan çıkarılır.
  • Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

115. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

• "Şüpheli Ticari Alacaklar” için ayrılacak karşılıklarla, perakende satış yöntemi kullanılarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar.
• Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için ayrılır.
• Bu hesap amaca uygun olarak bölümlenebilir.
• İşleyişi:
  • Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.
  • Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde, gerçekleşmeyen kısım “Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı” alacağına devredilerek bu hesaba borç kaydedilir.
  • Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir.
  • Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba borç, zarar fazlası ise “Önceki Dönem Gider ve Zararları” hesabına borç, tahsil edilemeyen tutar, ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
  • Perakende satış yönteminin uygulanması sonucunda bulunan, dönemin karşılık tutarının o tarihteki şüpheli alacaklar karşılığı tutarından az olması durumunda, aradaki fark “Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na aktarılmak üzere bu hesaba borç yazılır.
  • Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre “Önceki Dönem Gelir ve Kârlar” hesabına alınır.

13. DİĞER ALACAKLAR

• Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş ve en çok bir yıl içinde tahsil edilmesi düşünülen senetli, senetsiz alacaklar ile bu gruba ait şüpheli alacak ve şüpheli alacak karşılığının izlenmesini sağlar. Bu grup aşağıdaki hesaplardan oluşur:
  • Ortaklardan Alacaklar
  • İştiraklerden Alacaklar
  • Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar
  • Personelden Alacaklar
  • Diğer Çeşitli Alacaklar
  • Diğer Alacak Senetleri Reeskontu
  • Şüpheli Diğer Alacaklar
  • Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

116. ORTAKLARDAN ALACAKLAR

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Alacağın doğması halinde hesaba borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

117. İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) iştiraklerinden olan alacaklarını kapsar.
• İşleyişi:
  • Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

118. BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) bağlı ortaklıklardan olan alacaklarını içerir.
• İşleyişi:
  • Bu hesaba; alacağın doğması halinde borç, tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

119. PERSONELDEN ALACAKLAR

• İşletmeye dahil personel ve işçinin işletmeye olan çeşitli borçlarını kapsar.
• İşleyişi:
  • Bu hesaba, alacağın doğması halinde borç; tahsili halinde ise alacak kaydedilir.

120. DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR

• Ticari olmayıp yukarıda sayılan hesaplardan herhangi birine dahil edilemeyen alacakların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • İşletme lehine doğan alacaklar bu hesaba borç; tahsilatlar alacak kaydedilir.

121. DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

• Bilanço gününde, bu grupta belirtilen senetli alacakların tasarruf değeri ile değerlenmesini sağlamak üzere alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarları bu hesapta izlenir.
• İşleyişi:
  • Hesaplanan reeskont tutarları bu hesaba alacak, “Reeskont Faiz Giderleri Hesabı”na gider yazılır. İzleyen dönemde bu hesap “Faiz Gelirleri Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

122. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR

• Ödeme süresi geçmiş bu nedenle vadesi bir kaç defa uzatılmış veya protesto edilmiş, yazı ile birden fazla istenmiş ya da dava veya icra safhasına aktarılmış senetli ve senetsiz diğer alacakları kapsar.
• İşleyişi:
  • Tahsili şüpheli hale gelen diğer alacaklar ilgili hesapların alacağı karşılığında bu hesaba borç yazılarak, sağlam alacaklardan çıkarılması sağlanır.
  • Alacağın tahsili veya tahsil edilemeyeceğinin kesinleşmesi durumunda bu hesaba alacak kaydedilir.

123. ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

• Senetli ve senetsiz şüpheli diğer alacakların tahsil edilememe ihtimalinin kuvvetlenmiş olması halinde, bu tür risklerin giderilmesini sağlamak üzere ayrılan karşılıkları kapsar.
• Teminatlı alacaklarda karşılık, teminatı aşan kısım için kullanılır.
• İşleyişi:
  • Hesaplanan karşılık tutarı bu hesaba alacak, “Karşılık Giderleri Hesabı"na borç kaydedilir.
  • Şüpheli alacağın tahsiline bağlı olarak, tahmin olunan zararın kısmen ya da tamamen gerçekleşmemesi halinde; gerçekleşmeyen kısım "Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı"na alacak kaydolunarak bu hesaba borç yazılır.
  • Şüpheli alacağın tahsilinin imkansız olduğu kesinleştiği takdirde bu hesaba borç, ilgili hesaba da alacak kaydedilir.
  • Gerçekleşen zararın ayrılan karşılıklardan fazla olması halinde, ayrılan karşılık kadar bu hesaba, zarar fazlası ise "Önceki Dönem Gider ve Zararları Hesabı'na borç yazılır.
  • Tahsil edilemeyen tutar ise ilgili alacak hesabına alacak kaydolunur.
  • Daha önce alacaklardan düşülen ve bu hesaba borç kaydedilen alacakların tahsili söz konusu olduğu takdirde, oluşlarına göre "Önceki Dönem Gelir ve Kârları Hesabı"na alınır.

14. STOKLAR

• Bu grup, işletmenin satmak, üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği;
  • ilk madde ve malzeme,
  • yarı mamul,
  • mamul,
  • ticari mal,
  • yan ürün,
  • artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede kullanılacak olan veya bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur.
• Faturası gelmemiş stoklar, ilgili bulundukları kalemin içinde gösterilir.
• Bu grupta yer alan hesaplar aşağıdaki gibidir;
  • İlk Madde ve Malzeme,
  • Yarı Mamuller-Üretim,
  • Mamuller,
  • Ticari Mallar,
  • Diğer Stoklar,
  • Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-),
  • Verilen Sipariş Avansları

150. İLK MADDE VE MALZEME

• Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.

151. YARI MAMULLER-ÜRETİM

• Henüz tam mamul haline gelmemiş, ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamullerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları kadar bu hesap borçlandırılır.
  • Üretimi tamamlananların maliyet tutarı bu hesabın alacağı karşılığında ilgili stok hesaplarına aktarılır.

152. MAMULLER

• Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamullerin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Bu hesap, üretimi tamamlanan mamullerin ambarlara alınmasıyla borçlandırılır.
  • Satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesi ile alacaklandırılır.

153. TİCARİ MALLAR

• Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar (emtia) ve benzeri kalemler bu hesapta yer alır.
• İşleyişi:
  • Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılması veya herhangi bir nedenle ambardan çekilmesinde ise maliyet bedeli ile alacak kaydedilir.

154. DİĞER STOKLAR

• Yukarıdaki stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesap grubunda yer alır.
• İşleyişi:
  • Elde edilen bu stoklar maliyet bedeli ile hesaba borç, satıldığında, devredildiğinde veya kullanıldığında alacak kaydedilir.

155. STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

• Yangın, deprem, su basması gibi doğal afetler ve bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak, teknolojik gelişmeler ve moda değişiklikleri nedenleriyle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde önemli azalışların ortaya çıkması veya bunların dışında diğer nedenlerle stokların piyasa fiyatlarında düşmelerin meydana gelmesi dolayısıyla kayıpları karşılamak üzere ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Stok değer düşüklüğü tespit edildiğinde “Karşılık Giderleri Hesabı”nın borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydedilir.
  • Karşılık ayrılan stok kaleminin işletme içinde kullanılması ya da satılması halinde, ilgili stok hesabının alacağı ile karşılaştırılarak daha önce ayrılan karşılık “Konusu Kalmayan Karşılıklar Hesabı”na aktarılarak kapatılır.

156. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

• Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.

15. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

• İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan, ancak gelecek dönemlere ait olan giderler ile faaliyet dönemine ait olup da kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerden oluşur.

180. GELECEK AYLARA AİT GİDERLER

• Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderleri izlemek için kullanılır.
• İşleyişi:
  • Gelecek aylarda ilgili gider ve maliyet hesaplarına borç kaydedilecek peşin olarak ödenen giderler, bu hesabın borcuna kaydedilir.
  • Gelecek aylarda bu hesaba alacak verilmek suretiyle ilgili gider hesabına aktarılır.

181. GELİR TAHAKKUKLARI

• Üçüncü kişilerden tahsili ya da bunlar hesabına kesin borç kaydı hesap döneminden sonra yapılacak gelirlerin, içinde bulunan döneme ait olan kısımlarının izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Dönem sonlarında döneme ait olarak hesaplanacak tutarlar ilgili hasılat ve gelir hesapları karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.
  • Sonraki dönemde alacakların kesinleşmesiyle hesaptaki tutarlar bu hesabın alacağına karşılık ilgili hesapların borcuna geçirilerek kapatılır.

16. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR

• Yukarıda belirtilen bölümlere girmediği için özellikle kendi bölümlerinde tanımlanmamış olan diğer dönen varlık kalemleri bu grupta yer alır.

191. İNDİRİLECEK KDV

• Her türlü mal ve hizmetin satın alınması sırasında satıcılara ödenen katma değer vergisinin kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Mal ve hizmet alımlarında indirilecek katma değer vergisi bu hesaba borç, mevzuat gereği yapılabilecek indirimler ve hesaba yapılan düzeltmeler alacak kaydedilir.

192. DİĞER KDV

• Teşvikli yatırım mallarının ithalinde ödenmesi gerektiği halde ödenmeyip, fiilen indirilmesinin mümkün olacağı tarihe kadar ertelenen katma değer vergisinin, ertelemenin bir yıl içinde olması halinde kaydedildiği ve izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Teşvikli yatırım mallarının ithalinde, gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilerek ertelenen katma değer vergisi pasifteki ilgili hesabın alacağı mukabili bu hesaba borç kaydedilir.

193. PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR

• Mevzuat gereğince peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir, kurumlar ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç yazılır.
  • Yıl sonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen “Borç ve Gider Karşılıkları” grubunda bulunan “Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri Hesabı" borcuna aktarılır.
  • Ancak aktarılacak tutar “Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları Hesabı"nın tutarından fazla olamaz.
  • Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.

194. PERSONEL AVANSLARI

• Personele, işletme adına yaptırılacak hizmet ve giderleri karşılamak üzere verilen iş avansları, personel ve işçilere maaş, ücret ve yolluklarına mahsuben önceden ödenen avansların izlendiği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Yapılan ödemeler bu hesaba borç; nakden iadeler ile istihkaklardan kesilen tutarlar ve tevdi edilen belgeler tutarı alacak kaydedilir.

195. SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI

• Sayımlar sonucunda tespit edilen kasa, stok ve maddi duran varlıklar noksanlarıyla, tesellüm sırasında ortaya çıkan noksanların geçici olarak kayıt ve izleneceği hesaptır.
• İşleyişi:
  • Noksanlığın ortaya çıkması ile hesaba borç, sorumlularından tahsili veya zarar kaydedilmesi halinde ise alacak kaydedilir.

196. DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR

• Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer çeşitli dönen varlıkların izlendiği hesaptır.

197. DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI (-)

• Yıl sonunda ilgili kesin hesaplarına aktarılması imkanı bulunmayan kasa, stok ve maddi duran varlık sayım noksanları tutarının, sayım fazlaları tutarının üstünde olması halinde fark kadar ayrılacak karşılıkları kapsar.
• İşleyişi:
  • Ayrılan karşılık tutarı bu hesaba alacak “Karşılık Giderleri Hesabı'na borç kaydedilir, karşılık nedeninin gerçekleşmesi halinde “Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı”karşılığında bu hesaba borç kaydedilir.

2. DURAN VARLIKLAR

• Bu ana hesap grubu bir yıldan veya bir normal faaliyet döneminden daha uzun sürelerle, işletme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi için kullanılmak amacıyla elde edilen ve ilke olarak bir yılda veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi veya tüketilmesi öngörülmeyen varlıkları kapsar.
• Duran Varlıklar:
  • Ticari Alacaklar,
  • Diğer Alacaklar,
  • Mali Duran Varlıklar,
  • Maddi Duran Varlıklar,
  • Maddi Olmayan Duran Varlıklar,
  • Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar,
  • Gelecek Yıllara Ait Giderler,
  • Gelir Tahakkukları ve Diğer Duran Varlıklar olarak bölümlenir.

17. TİCARİ ALACAKLAR

• Bu grupta bir yıldan fazla uzun vadeli senetli ve senetsiz ticari alacaklar izlenir.
• Vadesi bir yılın altına düşenler, dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplara aktarılır.
• Ticari ilişkilerden dolayı ana kuruluş iştirak ve bağlı ortaklıklardan olan alacaklar varsa, bu grupta ki ilgili hesapların ayrıntılarında gösterilir.

220. ALICILAR

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakları ifade eder.

221. ALACAK SENETLERİ

• İşletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlanmış alacakları ile diğer her türlü senetli alacakları ifade eder.

222. ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)

• Bilanço gününde, senetli alacakların tasarruf değeriyle değerlenmesini sağlamak amacı ile alacak senetleri için ayrılan reeskont tutarlarının izlenmesinde kullanılır.
• Alacak Senetleri için ayrılan reeskont tutarları, “Alacak Senetleri” hesabının altında bir indirim kalemi olarak gösterilir.

226. VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR

• İşletmede, üçüncü kişilere karşı bir işin yapılmasının üstlenilmesi ve bir akdin karşılığı olarak, geri alınmak üzere verilen, bir yıldan uzun süreli depozito ve teminat niteliğindeki değerlerin izlendiği hesaptır.

227. ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

• Perakende satış yöntemi kullanarak bilanço gününden önceki iki hesap döneminde vadesinde tahsil edilemeyen alacakların ilgili dönemlerdeki toplam vadeli satışlara oranlarının ortalamasının değerleme dönemindeki vadeli satışlara uygulanması suretiyle bulunacak şüpheli alacaklar için ayrılan karşılıkları kapsar.
• Teminatlı alacaklarda karşılık teminatı aşan kısım için ayrılır.
• “Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı Hesabı” gibi çalışır.

18. DİĞER ALACAKLAR

• Herhangi bir ticari işleme dayanmadan meydana gelmiş ve bir yıldan uzun sürede tahsil edilmesi düşünülen alacakları kapsar.
• Vadesi bir yılın altına düşenler dönen varlıklar içerisindeki ilgili hesaplarına aktarılır.
• Ortaklardan Alacaklar
• İştiraklerden Alacaklar
• Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar

228. ORTAKLARDAN ALACAKLAR

• İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısı ile (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklardan alacaklı bulunduğu tutarların izlendiği