Моносахаридтер

Study Notes

Молекуласында бір карбонил (альдегид немесе кетон) және бірнеше гидроксил топтары бар қосылыстар.
Альдоздар (альдегид тобы бар) және кетоздар (кетон тобы бар) деп екі түрге бөлінеді.
Көміртегі атомының санына қарай:
- 3 атом: триоза (глицеральдегид, диоксиацетон)
- 4 атом: тетроза (эритроза, эритрулоза)
- 5 атом: пентоза (рибоза, рибулоза)
- 6 атом: гексоза (глюкоза, фруктоза)
Ең көп кездесетіндері пентозалар мен гексозалар, биологиялық маңызы зор.

Гексозалар

Глюкоза (жүзім қанты) - альдоза.
Фруктоза (жеміс қанты) - кетоза.
Моносахаридтер: қатты заттар, суда жақсы ериді, тәтті дәмге ие.

Дисахаридтер

Гидролизденгенде екі молекула моносахаридтерге ыдырайды.
Негізгі дисахаридтер:
- Сахароза (тағамдық қант)
- Мальтоза
- Лактоза (сүт қанты)
- Целлюбиоза
Жалпы формуласы: C12H22O11.
Сахароза - ең көп тараған дисахарид.

Гидролиз реакциялары

Сахароза + Н2О → глюкоза + фруктоза.
Лактоза + Н2О → глюкоза + галактоза.
Мальтоза + Н2О → 2 глюкоза.

Мальтоза

Табиғатта бос күйінде кездеспейді, крахмал толық гидролизденбегенде түзіледі.
Ақ түсті, тәтті, суда жақсы еритін кристалды зат.
Тотықсыздандырылмайтын дисахарид.

Лактоза

Тек сүтте кездеседі.
Сүт сарысуын кристалдау арқылы алынады.
Тәттілігі қанттан 6 есе төмен, өте нәрлі зат.

Полисахаридтер

Гидролизденгенде n-моносахаридтерге ыдырайтын макромолекулалар.
Маңызды өкілдері: крахмал, гликоген, клетчатка, хитин.
Жалпы формуласы: (C6H10O5)n.
Полисахаридтер суда ерімейді.

Гликоген

Крахмалдың аналогы.
Адам мен жануарлардың бауырында глюкозадан түзіледі.
Ақ түсті ұнтақ, йодпен әрекеттескенде қою қызыл түске боялады.

Хитин

Азот қатысатын полисахарид.
Ұлулар, шаяндар, тасбақалардың экзоқаңқасын құрайды.
Жануарларда тырнақ, шаш, қанаттар, қауырсынның түзілуіне қажетті.

Крахмал

Табиғатта ең көп тараған негізгі қоректік зат.
Екі полисахаридтен: амилоза (10-20%) және амилопектиннен (80-90%) тұрады.
Суық суда аз ериді, ыстық суда желім тәрізді затқа (клейстер) айналады.

Крахмал және глюкоза метаболизмі

Организмде крахмал ас қорыту жолында гидролизденіп, глюкоза мен мальтозаға ыдырайды.
Крахмал көп атомды спирттермен реакцияға түсіп, эфирлер түзеді.

Жасұнық (клетчатка)

Өсімдік жасушасының қабықшасын құрайды.
Суда, эфирде, спиртте ерімейді, сұйытылған қышқылдар мен сілтілердің ерітінділеріне төзімді.

Description

Бұл тест моносахаридтер, олардың құрылымдары мен қасиеттері туралы, сондай-ақ альдоздар мен кетоздардың айырмашылықтары жайында. Сіз триозалар, тетрозалар, пентозалар мен гексозалар туралы білетін ақпараттарыңызды тексере аласыз.