3.11. Modeli i Molekulave dhe Formulat Kimike

Modelet e molekulave

• Për të përcaktuar nëse një substancë është përbërje kimike, mjafton të shohim grimcat përbërëse të substancës.
• Nëse vërejmë se grimcat përbërëse të substancës janë të llojeve të ndryshme, atëherë ajo është një përbërje kimike.
• Oksidi i karbonit, uji dhe metani janë përbërje kimike.
• Oksigjeni (O2) është substancë e thjeshtë, sepse përbëhet nga atome të të njëjtit element.

Formulat kimike

• Çdo përbërje kimike ka një emër, për shembull klorur natriumi, dioksid karboni, metan etj.
• Disa përbërje përveç emrit shkencor kanë dhe emra të zakonshëm, p.sh. uji, kripa e gjellës etj.
• Gjithashtu, çdo përbërje kimike ka një formulë, e cila tregon numrin dhe llojin e atomeve që janë lidhur me njëri-tjetrin.
• Emrat dhe formulat e disa përbërjeve kimike janë dhënë në tabelat.

Oksidet e metaleve

• Oksid kaliumi: Formula K2O, 2 kalium lidhen me 1 oksigjen
• Oksid kalciumi: Formula CaO, 1 kalcium lidhet me 1 oksigjen
• Oksid alumini: Formula Al2O3, 2 alumin lidhen me 3 oksigjen

Oksidet e jometaleve

• Trioksid squfuri: Formula SO3, 1 squfur lidhet me 3 oksigjen
• Dioksid karboni: Formula CO2, 1 karbon lidhet me 2 oksigjen
• Dioksid azoti: Formula NO2, 1 azot lidhet me 2 oksigjen
• Kujdes: Mos ngatërroni simbolin e karbonit C me atë të kalciumit, Ca.

Acidet

• Acid sulfhidrik: Formula H2S(uj), 2 hidrogjen lidhen me 1 squfur
• Acid klorhidrik: Formula HCl(uj), 1 hidrogjen lidhet me 1 klor
• Acid sulfurik: Formula H2SO4, 2 hidrogjen, 1 squfur, 4 oksigjen lidhen së bashku

Kripërat e tyre

• Sulfur natriumi: Formula Na2S, 2 natrium lidhen me 1 squfur
• Klorur natriumi: Formula NaCl, 1 natrium lidhet me 1 klor
• Sulfat natriumi: Formula Na2SO4, 2 natrium, 1 squfur, 4 oksigjen, lidhen së bashku

Hidroksidet

• Përveç oksideve, acideve dhe kripërave duhet të njohim dhe një grup tjetër përbërjesh, të quajtur hidrokside ose baza.
• Hidroksidet shfaqin veti bazike dhe quhen ndryshe alkali.
• Hidroksidi i natriumit dhe ai i kaliumit janë baza të forta. T- retësirat ujore të bazave asnjëanësojnë acidet dhe anasjelltas.
• Hidroksid natriumi: Formula NaOH, 1 natrium, 1 oksigjen, 1 hidrogjen
• Hidroksid kalciumi: Formula Ca(OH)2, 1 kalcium, 2 oksigjen, 2 hidrogjen
• Grupi (-OH) është karakteristik për bazat.
• Valenca e tij është (I).
• Në formulën kimike të një baze mund të ndodhet një ose disa grupe -OH.

Përmbledhje

• Çdo përbërje paraqitet me anë të formulës së saj kimike.
• Formula kimike e një përbërjeje tregon:
  • Llojin e atomeve përbërëse;
  • Numrin e atomeve të secilit element, të lidhur me njëri-tjetrin.

Materiali shpjegon modelet e molekulave dhe dallimin mes substancave të thjeshta dhe përbërjeve kimike. Ai prezanton konceptin e formulave kimike, duke treguar se si ato përfaqësojnë numrin dhe llojin e atomeve në një përbërje. Shqyrtohen shembuj të oksideve të metaleve.