Mga Uri ng Dula sa Pilipinas

Narito ang mga study notes mula sa teksto:

Mga Uri ng Dula (Matandang Panahon)

• Ang mga sayaw noon ay hindi gumagamit ng tula, musika lamang ang instrumento.
• Nailalahad ang damdamin sa pamamagitan ng pagsenyas.
• Ritwal ay seremonya na pinamumunuan ng baylan, ginagamit para makipag-usap sa mga diyos.
• Laro tulad ng bugtungan ay larong ipinapalagay na dula, tulad ng pagtataguan, paghahabulan at patintero.
• Wayang Orang o Wayang Purwa, tulad ng puppet show, binubuo ng tugtog ng agong na tanso, sayaw sa galaw ng kamay, leeg, mata at pabigla-biglang hakbang.
• Embayoka at Sayatan ay pagtatalong katulad ng balagtasan. Karaniwan, lalaki at babae ang nagtatalo. Ang sayatan ay laro sa panyo na may awitan, tulaan at sayawan.
• Bugtungan ay parirala o pahayag na inihahanay nang patula na kailangang sagutin agad. Naging dula ito kapag nagkabugtungan ang magkabilang panig na tila walang katapusan.

Mga Uri ng Dula (Panahon ng mga Espanyol)

• Dulang pantanghalan ay isa sa mga uri ng dula.
• Sa Senakulo, isinasadula ang buhay ni Hesus mula pagsilang hanggang kamatayan, binibigyang-diin ang pagpapakasakit.
• Komedya o Moro-moro kung saan nagkukunwaring Muslim at Kristiyano ang mga bata, at sinasalakay ng Kristiyano ang kuta ng Muslim.
• Karilyo ay pag-akto at pagsasalita sa diyalogo ng mga aninong repleksiyon ng mga tau-tauhang yari sa karton sa isang puting tabing.
• Dulang panlansangan ay dula tungkol sa relihiyon na may prusisyon, awitan at kaunting aksyon.
• Tibag ay dula tungkol sa paghahanap ni Emperatris Elena ng Roma sa krus ni Hesus.
• Pangangaluluwa ay ginaganap sa bisperas ng Todos Los Santos, kung saan nagbabahay-bahay ang mga kabataan para umawit ng karaingan ng mga kaluluwa.
• Panunuluyan ay pagtatanghal ng paghahanap ni Jose at Birheng Maria ng matutuluyan sa bisperas ng Pasko.
• Salubong ay prusisyon sa madaling-araw ng Linggo ng Pagkabuhay.
• Dulang pantahanan ay karaniwang idinaraos sa loob ng bahay o bakuran.
• Karagatan ay laro na may paligsahan sa tula tungkol sa singsing ng dalaga na nahulog sa dagat.
• Duplo ay paligsahan sa pagtula.
• Pamanhikan ay kung saan ang binata, sa pamamagitan ng mga kamag-anak, ay papanhik sa bahay ng dalaga upang ipahayag ang malinis na layunin ng lalaki.
• Tatlong bahagi ng Pamanhikan ay Bulong, Kayari, at Dulog
• Bulong ay isinasagawa ng pangkat na kakatawan sa binatang umiibig nang walang pasabi, ipinadarama ang layunin sa berso at awitan.
• Kayari ay kasunod ng paninilbihan. Kung tutol ang magulang, hihilingin nila ang bagay na alam nilang di kaya ng binata, at itatakda ang pagbabalik ng sinugo para sa pag-uusap.
• Dulog ay huling bahagi ng pamanhikan kung kailan itinatakda ang araw at oras ng kasal.
• Apat na Himagsik ni Balagtas sa Florante at Laura ay laban sa masamang pamahalaan, maling pananampalataya, maling kaugalian, at mababang uri ng panitikan.

Ang Katutubong Teatro

• Ritwal, sayaw, at kaugalian ay patuloy na may sigla at kahalagahan sa iba't ibang pangkat-etniko.
• Ipinapakita nang magkakasama o hiwalay sa mga okasyon tulad ng kapanganakan, binyag, pagtutuli, pagreregla, panliligaw, kasal, pagkakasakit, kamatayan, at pagdiriwang ng gawaing pang-tribo.
• Sa karamihan ng ritwal, ang katutubong pari ay tinatawag na mandadawak, katalonan, bayok, o babaylan.
• Ang shaman ay tumatanggap ng alay na manok, baboy, o kalabaw (depende sa galit ng espiritu), o hilaw na bigas, kakanin, alak na gawa sa bigas, at bunga ng ikmo.
• Ang aktong ito ay kumakatawan sa pagkamatay ng naghahandog sa kamay ng espiritu, batay sa okasyon ng ritwal.
• Ang ritwal ng diwata ng Tagbanua sa Palawan ay pasasalamat at hiling para sa masaganang ani mula kay Mangindusa at iba pang diyos.
• Ang loob ng tahanan ng babaylan ay pinalamutian ng hinubad na dahon ng niyog at kawayan na may sulat at disenyo ng Tagbanua.
• Sa gitna ng silid ay ang alay: bangkang kahoy, banig na may mangkok/plato ng bigas, alahas, bunga ng ikmo, kakanin, luya, sibuyas; duyan ng kawayan, kalan, at tapayan ng alak.
• Sa tugtog ng gong at tambol, ang katulong ng babaylan na nakasuot ng sarong, blusa, at sinturong may karis ay nagsisimula sa pagsayaw at pagyanig ng ugsang.
• Bilang pagpupugay kay Mangindusa, ang bahaging ito ay nagtatapos sa malakas na sigaw ng babaylan, hinihila niya ang seremonyal na baston na tanda ng pag-alis ni Mangindusa.
• Ang babaylan mismo, suot ang kaparehong palda at blusa, ngunit may itim na talukbong sa kanyang mukha, pumapasok siya sa trans habang umiinom ng alak at umuugoy.
• Siya ay sumasayaw habang may balanseng mangkok ng bigas, kandila, o karis sa kanyang ulo, sabay hawak ng dahon ng niyog, dalawang mangkok na porselana, o piraso ng tela.
• Ang babaylan ay maaaring yumanig nang malakas at hampasin ang tapayan ng alak, na hudyat ng pagbaba ng espiritu.
• Habang ang iba't ibang espiritu ay nagpapalit-palit ng pagsanib sa kanya, maaaring may espiritung mag-udyok sa kanya na uminom ng alak o softdrinks, manigarilyo kasama ang mga kalahok sa ritwal, sumayaw nang may patalim sa ulo, lagyan ng langis ang buhok ng kababaihan, o pangunahan ang pag-awit ng awitin ng espiritu.
• Sa Isabela, ang ritwal na atang-atang ng mga Ibanag ay may maliit na balsang kawayan na may bigas, langis, itlog, sigarilyo, kakanin, at isang sisiw bilang sagisag ng kaluluwa.
• Dalawang babae ang sumasayaw, umiinom, at bumibigkas ng panalanging Kristiyano upang pagalingin ang maysakit, kinukuha ang langis mula sa bangka at ipinapahid sa mukha, binti, o kamay.
• Ang mga sayaw na mimetiko (panggagaya) ay maituturing ding proto-dramas (unang anyo ng dula), na nagsisilbing paggunita sa mahahalagang pangyayari.
• Sa Cordillera, ginagaya ang pangangaso at pagpatay sa baboy-ramo at pangunguha ng ulo, Aeta ng Zambales ay nagpapakita ng pangongolekta ng pulot-pukyutan at panghuhuli ng isda, at Tausug ay nagpapakita ng pagpitas ng kahel.
• Ang sayaw-pangdigma ay pinakamahalaga sa tribo sa Pilipinas. Mansaka na ginaya ang bagani (mandirigma).
• Mimetiko rin ang sayaw ng unggoy, isda, at langaw ng Aeta, lawin ng Higaonon, paruparo, unggoy, at ibon ng Tausug at Samal.
• Mimetiko rin ang ilang kaugalian sa panliligaw, kasal, at kamatayan: lalaki at babae sa pagtatalo ng tula, awit, at sayaw, at panonoroon ng Maranao (berso ng lalaki na nagpapahayag ng pag-ibig at ang babae ay tumatanggi).
• Balitaw ng Cebuano (pag-awit ng lalaki at babae, tungkol sa pag-ibig at mga suliranin), duplo ng mga Tagalog (palitan ng talumpating patula), at naging balagtasan noong 1920s.
• Sa mga Tagalog, ang pamanhikan ay seremonya para ayusin ang dote o bridal price, Bilaan (samsung kung saan ang magkasintahan ay "pinipilit" maupo sa tabi ng isa't isa at ang kanilang buhok ay tinatali).
• Baraning usa ng Aeta sa Camarines (saging at sanga na inaalay sa namatay), pagpapahayag ng paniniwala, paglalarawan ng gawain at materyal na kultura.
• Tinitiyak ang mahahalagang pangangailangan ng tribo tulad ng masaganang ani, tagumpay sa digmaan, at kagalingan.
• Nagpapatibay sa samahan ng tribo, ang ritwal ng binyag, pagtutuli, at kasal, at nagtuturo ng paghahanap ng pulot, panghuhuli ng isda, at pakikidigma.
• Ang mga kaugalian ay nagpapahayag ng personal na damdamin at maipabot sa lahat ang kailangang igalang na ugnayan upang mapanatili ang pagkakaisa.

Ang Komedya

• Nagsimula sa comedia (dula) ng Espanya noong ika-16 na siglo, unang lumitaw ang lokal na komedya sa Latin at Espanyol sa Cebu noong 1598.
• Noong 1609, nagbigay-daan ang komedya tungkol sa pagkamartir ni Santa Barbara sa pagbibinyag ng mga Boholano.
• Noong 1637, nagtanghal ang isang tanyag na komedya ng pagkatalo ni Corralat, at nagsimulang itanghal sa ika-18 siglo ang komedya na naglalarawan ng labanan sa malalayong kahariang medyebal sa Europa.
• Pagsapit ng ika-19 na siglo, naging institusyon ang komedya sa Maynila at naging tanyag sa Pampanga, Ilocos, Bicol, at Iloilo at Cebu.
• Sa kasalukuyan, malaki ang ginagampanan ng mass media, lalo na ang pelikula.
• Isang dula na nakasulat sa berso (walo o labindalawang pantig sa bawat linya), at sumusunod sa marcha, batalla, at espesyal na epekto.
  • Komedya de Santo ay nakatuon sa buhay ng mga patron na santo, halimbawa ay Comedia de San Miguel
  • Sekular na Komedya ay kadalasang itinatampok ang epikong labanan sa pagitan ng mga kahariang Kristiyano.
• Ang komedya de santo ay maaaring magmula sa awit, hagiograpiya, o mga kwento ng himala.
  • Ang sekular ay kadalasang hinango sa awit/korido at inilalathalang libritos.
• Biag ni Prinsipe Constantino ni Lorenza Pre ng Santa Catalina, Ilocos
  • May labanan sa pagitan sa Kristiyano ng Granada at Moro ng Amorabia.
  • nanalo ng torneo si Prinsipe Constantino at ikakasal si Florencia. -sa huli, ikakasal sina Constantino at Florencia Sinusuportahan ng pamayanan, ang komedya ay kadalasang ipinapalabas sa loob ng dalawa o tatlong araw bilang bahagi ng pista ng patron ay isang mataas na entablado karaniwang ang tauhan ay mga kabataan na lumalahok sa panata sa relihiyon

Iba pang Aral

• Itinuturo sa komedya ang paniniwalang nakahihigit ang Kristiyano, higit ang ang kapangyarihan ay may mga tao, at ang pagsunod, pagpapakumbaba, pagtitiis, at sakripisyo ay tanda ng isang mabuting Kristiyano.
• Playlets ay mula panahon ng pananakop, itinuro sa Pilipinong Katoliko hindi lamang sa pamamagitan ng libro ng pagdurusa ni Hesu-Kristo o mga Santo
• Sa mga dulang pampasko, ang pinakakilala ay ang Tagalog
• Tagalog na panunuluyan (paghahanap ng matutuluyan) o pananawagan
• Maytinis sa Kawit, Cavite, nakabihis bilang Jose at Maria ang pasasalamat sa simbahan.
• pastores
• Bikol, ang pastores at tumutukoy sa grupo ng mga kabataang lalaki at babae na nakabihis sa nakabihis gabi ng Simbahan.
• Leyte, tampok sa pastores ang pastores naman nito ay maglalakbay hanggang sa matagpuan Tatlong Hari (Tatlong Pantas), ay makikita, lamang sa Gaspar Marinduque.
• nagbibihis nang may iba't ibang kulay sa Gasan, Marinduque habang umaawit.

SANTA

• Isabel, Malolos, Bulacan, tinatawag din itong humenta (asno) dahil tampok dito ang isang karosa (float), may imahen ni Kristo na nakasakay sa isang
• maliit na bisita (kapilya) isang kilometro ang layo mula sa simbahan. Mula roon hanggang sa simbahan, ginagampanan
• Ang parokya
• Huwebes Santo

Tatlong dula paglalarawan

• sa Tagbanua, Quezon

Mga Dula

• ay nagsimula bilang dulang pasyon.
• Sa pagtatapos ng ika-19 na siglo at pagsisimula ng ika-20 siglo, ang sinakulo ay naging isang pormal na dula.

Nagsilang ang Anghel at Pagdalaw kay Maria Ilang halimbawa:

• Ang Mga Pangyayari mula sa Linggo ng Palaspas
• Ang Pag-akyat sa Langit ni Hesus

Ang Sarswela

ang ika-19 siglo ang sarswela Namayagpag ang sarswela Ang sarswela ay isang dula ilagan ang pagmamahal sa bayan sa panahon ng rebolusyon Sa 20 siglo ang sarswela kung saan ang mga bida Ang pinaka importante at pagyayaman sa Maynila Ang mga telon Ang mga props gumagamit ng props Mayroong musik at umaawit

Ang Dula

Naalala dahil drama ay isinulat sa panahon Ng banyaga Ang mga dula ay sumatirikong dula

• Ang drama ay isang dulang prosa na umiikot sa mga karakter at pangyayari sa Pilipinas.
• Tatlong Pangkalahatang anyo ng dula ay -Romantikong dula -*Drama simboliko --*Komediya -Lumikha nang slap stick

Konklusyon

Malaki pa rin Malaki ang pinagdaanan. sa Pilinas Itinataguyod pa rin ng bawat isa hanggang sa ngayon. Ang pagbuo ng isang bansa ay ang dapat mangyari. Salamat sa tradisyunal na dula.