Untitled Quiz
48 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Fonetika danyşığ səsliyərinin hansı tərkib hissəsi deyildir?

  • Ağız boşluğu
  • Səslərin yayılması
  • Nafəs borusu
  • Dili tərtib edən səs (correct)

    • Fonetika hansı iki əsas hissəyə ayrılır?

  • Semantika və pragmatika
  • Söz və fraza
  • Morfologiya və sintaksis
  • Orfografiya və orfoepiya (correct)

    • Şifrələrin sayı nədir?

  • 32 (correct)
  • 26
  • 30
  • 29

    • Fonetika danyşığ səsliyərinin iki növü nədir?

    <p>Sait səsli və samit səsli</p> Signup and view all the answers

    Yazı qaydalarını müəyyən edən fonetika hissəsi hansıdır?

    <p>Orfografiya</p> Signup and view all the answers

    Mətnin şriftlərində hansı hərflər mövcuddur?

    <p>j, f, k, p</p> Signup and view all the answers

    Samitlərin sayı nə qədərdir?

    <p>23</p> Signup and view all the answers

    Ağzın boşluğunu formalaşdıran hissələrdən biri hansıdır?

    <p>Dodaqlar</p> Signup and view all the answers

    Fonetika danyşığ səsliyərində hansı terminin mənası yanlışdır?

    <p>Akustik</p> Signup and view all the answers

    Sada saytlar hansılardır?

    <p>Beş</p> Signup and view all the answers

    Dərslərin sualları nə ilə bitir?

    <p>Nə qədər?</p> Signup and view all the answers

    Müəyyən təsirlik halda işləyən isimlərin sualları hansılardır?

    <p>kimi?, nəyi?, haradan?</p> Signup and view all the answers

    Miqdar saytlarının hansı növü konkret miqdarı bildirir?

    <p>Müəyyən miqdar</p> Signup and view all the answers

    Geyri-müəyyən təsirlik halda istifadə olunan isimlər hansı suallara cavab verir?

    <p>nədən?, haradan?, kimdən?</p> Signup and view all the answers

    Geçmişdə istifadə edilən nümara nəzər düşü dəyişir?

    <p>Bir-iki</p> Signup and view all the answers

    Yerli halda işləyən isimlərin suallarına hansı nümunə uyğundur?

    <p>nədə?, kimdə?, harada?</p> Signup and view all the answers

    Kəsr saylarının sual cümləsi hansı sualları ehtiva edir?

    <p>Nə qədər?</p> Signup and view all the answers

    Çıxış halı ilə əlaqəli olan isimlərin hansı suallara cavab verdiyini seçin.

    <p>kimdən?, nədən?, haradan?</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakı ifadələrdən hansı yardımı ilə siz mütləq təsiri göstərən isimlərin müəyyən edilmiş təsir forması ilə tanış ola bilərsiniz?

    <p>-ы4 (-ны4) şəkilçisi</p> Signup and view all the answers

    Məhdud miqdar sayları nə ilə bitir?

    <p>Çox</p> Signup and view all the answers

    Sifət nəyi bildirir?

    <p>nə?, hansı?, necə?</p> Signup and view all the answers

    Qeyri-məhdud miqdar saylarından olan seçimlər hansıdır?

    <p>Bir az</p> Signup and view all the answers

    Qrammatik şikilçilər cümlələrin hansı hissəsində istifadə olunur?

    <p>Cümlənin sonunda</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilərdən hansı sıfatları bildirir?

    <p>yaşıl, ətir, qırmızı</p> Signup and view all the answers

    Sifətlərin strukturu necədir?

    <p>şəklində, düzdə, birləşmiş</p> Signup and view all the answers

    Kəsr saylarını ifadə edən nümunələr hansılardır?

    <p>Üçdə iki</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakı nümunələrdən hansı sadə sifətlərdir?

    <p>yaşıl, yaş, qırmızı</p> Signup and view all the answers

    Sifətlərin birləşməsi hansı formaları ehtiva edir?

    <p>alahiddə, parlaq, sərt</p> Signup and view all the answers

    Frazeloji birləşmələrin tərkibindəki sözlər hansı mənaları ifadə edir?

    <p>Müxtəlif mənalar təqdim edir</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakı ifadələrdən hansıları frazeoloji birləşmələrdir?

    <p>Ağlını itirmək</p> Signup and view all the answers

    Sino-nimlik frazeoloji birləşmələrdən biri hansıdır?

    <p>Bütün dərinləri öyrənmək</p> Signup and view all the answers

    Ferzoloji birləşmələrin antonimlik örnəklərindən biri hansıdır?

    <p>Ürməyi tərk etmək</p> Signup and view all the answers

    Alınma sözlərin hansı qrupuna daxil olan nümunələr təyin edir?

    <p>Fars dili sözləri</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilərdən hansı Latviyadan alınmış sözlərdir?

    <p>Traktör</p> Signup and view all the answers

    Frazeoloji birləşmələrin hansı xüsusiyyətləri vardır?

    <p>Mənalarına görə dəyişir</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilərdən hansı frazeoloji birləşmə düzgün təsvir edilmişdir?

    <p>Düşünməyə yol açır</p> Signup and view all the answers

    Frazeloji birləşmələrin bir xüsusiyyəti hansıdır?

    <p>İfadə olunan məna dəyişkänlik göstərə bilər</p> Signup and view all the answers

    Dilin orfoqrafik xüsusiyyətləri arasında hansısı doğrudur?

    <p>Frazeloji birləşmələr konkret yazılış quralarına əməl olunmur</p> Signup and view all the answers

    Birinci (yer), beşinci (sira) ifadəsi ilə bağlı hansı doğrudur?

    <p>Beşinci ifadəsi 5-ə aiddir.</p> Signup and view all the answers

    Roma rəcəmliyi ilə yazılan ədədin şəkilçisi hansı qiymətlərdən ibarətdir?

    <p>D, L, M</p> Signup and view all the answers

    Hansı ifadə kişilər üçün şəxsi bildirən yarıa yazılabilir?

    <p>Mən, sən</p> Signup and view all the answers

    Geyri-mətayyan ifadələri təmsil edən hansı sözlərdir?

    <p>Bir, kimi</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilerden hangisi işarə yarıa yazılır?

    <p>Bu, o</p> Signup and view all the answers

    Şəxsi yarıa nə qədər insanı təmsil edə bilir?

    <p>Sadəcə bir insanı</p> Signup and view all the answers

    İşarə yarıacılarından hansı biri doğrudur?

    <p>O, bu</p> Signup and view all the answers

    Hansı cümlə Roma rəcəmliyinin yazılması üçün düzgündür?

    <p>DCCXXV = 725</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilerden hangisi sual yarıacısıdır?

    <p>Kim?</p> Signup and view all the answers

    Aşağıdakilerden hansı şəxsi bildirən yarıacılara aiddir?

    <p>Mən, sən</p> Signup and view all the answers

    Study Notes

    Fonetika

    • Fonetika danışıq səsləri ilə məşğul olur. Danışıq səsləri danışıq üzvləri vasitəsilə həyata keçirilir.

    Danışıq Üzvləri

    • Danışıq üzvləri aşağıdakılardır:
      • Ağız
      • Nəfəs borusu
      • Qırtlaq və səs telləri
      • Ağız boşluğu
      • Dil
      • Dodaqlar
      • Dişlər
      • Burun boşluğu

    Səs Növləri

    • Danışıq səsləri iki cür olur:
      • Sait səslər
      • Samit səslər

    Sait Səslər

    • Sait səslərin tələffüzündə hava axını ağızdan sərbəst çıxır, yəni heç bir maneəyə rast gəlmir.

    Samit Səslər

    • Samit səslər hava axınının ağızda müxtəlif maneələri dəf etməsindən yaranan səslərdir.

    Fonetikanın Bölmələri

    • Fonetika iki yerə ayrılır:
      • Orfoqrafiya - düzgün yazı qaydaları
      • Orfoepiya - düzgün tələffüz qaydaları

    Əlifba

    • Hərflərin müəyyən sıra ilə düzülüşü əlifbaya adlanır.
    • Azərbaycan əlifbasında 32 hərf var.

    Hərflərin Növləri

    • 9 hərf sait, 23 hərf isə samit səsi bildirir.
    • Biz hərfləri yazır və görürük, səsləri tələffüz edirik və eşidirik.

    Frazeoloji Birləşmələr

    • Frazeoloji birləşmələr sabit söz birləşmələridir, hazır şəkildə olur, bir cümlə üzvü olur, bir suala cavab verir və məcazi məna daşıyır.
    • Frazeoloji birləşmələrin tərkibindəki ayrı-ayrı sözlər öz həqiqi mənalarını itirir.
    • Frazeoloji birləşmələrdən əsasən danışıq üslubunda, bədii üslubda istifadə olunur.

    Frazeoloji Birləşmələrdə Omonimlik, Sinonimlik və Antonimlik

    • Frazeoloji birləşmələr omonimlik, sinonimlik, antonimlik yarada bilər.

    Frazeoloji Birləşmələrin Sinonimliyə Nümunələr

    • Ağzına su almaq - ağzını qıfılmaq
    • Dil-dil ötmək - dilotu yemək
    • Burnunun ucu göyüməmək - ürəyi istəmək, ürəyi axmaq

    Frazeoloji Birləşmələrin Omonimliyə Nümunələr

    • Can vermək - Yağış təbiətə can verir. Can vermək - Yaralı quş can verir. Üz vermək - Bizə xoşbəxtlik üz verir. Üz vermək - Üz verirsən, astar istəyir.

    Frazeoloji Birləşmələrin Antonimliyə Nümunələr

    • Xoşu gəlmək - Ağıı gəlmək
    • Üz ağartmaq - Üz qaralıtmaq
    • Dil-dil ötmək - Ağzına su almaq

    Əsl Azərbaycan Sözləri

    • Azərbaycan dilində olan sözlər iki yerə bölünür:
      • Əsl Azərbaycan sözləri
      • Alınma sözlər

    Əsl Azərbaycan Sözlərinə Dəxildir

    • Fellər
    • Kökü fel olan sözlər
    • Saylar (İstisna: həştad, milyon, milyard, trilyon)
    • Əvəzliklər
    • Qoşum-əqrəb adları
    • Bədən üzvləri
    • Sonu q və k samiti ilə bitib tələffüzdə ğ və y samitinə çevrilən sözlər

    Alınma Sözlər

    • Alınma sözlərə daxildir:
      • R səsi ilə başlayan, tərkibində j səsi olan, sonu q və k samiti ilə bitib tələffüzdə ğ və y samitinə çevrilməyən, qoşa samitlə başlayan və qoşa samitlə qurtaran, ön şəkilçi qəbul edən (İstisna: nadir, nəqşi), tərkibində üç samit yanaşı işlənən, elm, təhsil və ilahiyyatla bağlı olan sözlər.

    Alınma Sözlərin Nümunəlări

    • Alınma sözlər iki qrupa ayırmaq olar:
      • Ərəb-fars dillərindən alınan sözlər:
        • Qanun
        • Hükm
        • Şüur
        • Müalicə
        • Sahib
      • Avropa dillərindən alınan sözlər:
        • Traktor
        • Tramvay
        • Velosiped
        • Respublika
        • Demokratiya

    Beynəlxalq Sözlər

    • Azərbaycan dilindəki alınma sözlərin bir qismi dünyanın çoxunda işlədilir ki, bunlar beynəlxalq sözlər adlanır.

    • Beynəlxalq sözlərə nümunələr:

      • Parlament
      • Deputat
      • Firma
      • Fonetika

    Sözün Tərkibi

    • Sözün mənalı hissələri kök və şəkilçidir.

    Kök

    • Kök sözün əsas hissəsidir, bir sözün mənasını ifadə edir.

    Şəkilçi

    • Şəkilçi kökün mənasını dəyişən hissədir.

    Təsirlik Hal

    • Təsirlik halın sualları: "Kimə?", "Nəyi?", "Hara?", "Nə?"
    • Təsirlik halda işlənən isimlər işin, hərəkətin obyektini, yəni işin, hərə­kətin hansı bir əşya üzərində icra olunduğunu bildirir.
    • Təsirlik hal iki yerə bölünür:
      • Müəyyənlik bildirən: -ı ( -ni ) şəkilçisi ilə işlənir və "Kimə?”, "Nəyi?”, "Hara?" suallarına cavab verir.
      • Qeyri-müəyyənlik bildirən: şəkilçi qəbul etmir və "Nə?" sualına cavab olur.

    Йерлик Hal

    • Йерлик halın sualları: "Kимdə?" "Nedə?" "Harada?"
    • Йерлик halda işlənən isimlər əşyanın və ya hərə­kətin yerini bildirir.

    Чыхышлыг Hal

    • Чыхышлыг halın sualları: "Kimdən?", "Nedən?”, “Hardan?"
    • Чыхышлыг halda işlənən isimlər hərə­kətin çıхış nöqtəsini, başlanğıc yerini bildirir.

    Sifət

    • Ümumi qrammatik mənasına görə əşyanın əlamətini bildirən əsas nitq hissəsinə sifət deyilir.
    • Sifət “Necə?”, “Nə cür?”, “Hansı?” suallarından birinə cavab olur.

    Sifətin Qura­lışına Görə Növləri

    • Sifət­lər quruluşa görə sadə, düzəltmə, mürəkkəb olur.

    Sa­də Sifətlər

    • Sa­də sifətlər bir kök­dən, ya­худ kök və qra­mmatik şə­kil­çidən ibarət olur:
      • Yaşıl
      • Yaşıl+dır

    Düzəltmə Sifətlər

    • Düzəltmə sifətlər sözlə­rin sonu­na leksik şə­kil­çi ar­t­ır­­­­­maqla düzə­lir:
      • -lı: Yaşıl+lı
      • -siz: Yaşıl+siz

    Mürəkkəb Sifətlər

    • Mürəkkəb sifətlər iki və daha çox sö­zün bir­­­­­­ləşməsi ilə ya­ra­nır:
      • Ağ+qara
      • Sarı+qırmızı

    Say

    • Umum­i qra­mmatik mə­nası­na görə əşya­nın miq­darı­nı və ya si­ra­sı­nı bil­­­­di­rən əsas ni­tq hi­ssəsi­nə say deyilir.

    Sayın Qura­lışına Görə Növləri

    • Say quruluşa görə üç yerə bölünür:
      • Sa­də
      • Düzəltmə
      • Mürəkkəb

    Sa­də Saylar

    • Sa­də saylar bir kök­dən, ya­худ kök və qra­mmatik şə­kil­çidən ibarət olur:
      • Beş
      • Beş+dir

    Düzəltmə Saylar

    • Düzəltmə saylar sö­z­lərin sonu­na leksik şək­il­çi ar­t­ır­­­­­maqla düzə­lir:
      • -ıncı: Bir+inci
      • -lar­la: On+lar­la
      • -lar­ğa: Yüz+­lar­ğa
      • -lı: Çox+lu

    Mürəkkəb Saylar

    • Mürəkkəb saylar ən azı iki sözün birləşməsi ilə yaranır.

    Sayın Mənaça Növləri

    • Sayın mənaça iki növü vardır:
      • Miq­dar say­ları
      • Sıra say­ları

    Miqdar Say­ları

    • Miq­dar say­ları “Necə?” və “Nə qədər?” suallarına cavab olur.
    • Miq­dar say­ları aşağı­dak­ı növləri­nə ayrı­lır:
      • Müəyyə­n miq­dar say­ları
      • Qeyri-müəyy­ən miq­dar say­ları
      • Kəsr say­ları

    Müəyyə­n Miq­dar Say­ları

    • Müəyyə­n miq­dar say­ları əşyan­ın konkrete­ miq­dar­ını bil­di­rir.
    • Müəyyə­n miq­dar say­ları ilə i­sim ara­sı­n­da “ne­fər”, “ba­ş”, “dənə”, “ə­d­ə­d”, “cüt”, “də­st”, “ki­lo­qra­m”, “metr”, “li­tr”, “göz”, “par­ça”, “tikə”, “qa­şıq” kimi nu­mer­ativ söz­lər i­ş­­­­­­lə­nə­ bi­lir.

    Qeyri-müəyy­ən Miq­dar Say­ları

    • Qeyri-müəyy­ən miq­dar say­ları əşyan­ın konkrete­ miq­dar­ını gö­stər­­­­­­­­­­­­­mir.

    Kəsr Say­ları

    • Kəsr say­ları hissə­ni, ya da tam və his­­sə­ni bil­di­rir.

    Sıra Say­ları

    • Sıra say­ları əşyan­ın sı­ra­sı­nı bil­di­rən say­lar­dır.

    Əv­əzlik

    • İsim, sifət, say və digər ni­tq his­­sə­ləri­nin ye­rində i­ş­­­­­­­lə­nən söz­lər­dir.

    Əv­əz­li­klə­rin Mə­na­ca Növləri

    • Əv­əz­li­klər mə­na­ca altı yerə ayrılır:
      • Şəxs əv­əz­li­kləri
      • Qeyri-müəyy­ən əv­əz­li­klər
      • İn­kar əv­əz­li­klər
      • İşa­rə əv­əz­li­klər
      • Su­al əv­əz­li­klər
      • Tə­yin­i əv­əz­li­klər

    Şəxs Əv­əz­li­kləri

    • Şəxs əv­əz­li­klər “Mən”, “Sən”, “O”, “Biz”, “Siz”, “On­­­­­­­­­­­­­lar” söz­lər­dir.
    • Şəxs əv­əz­li­kləri isi­mlə­rin ye­rindo i­ş­­­­lə­nir və “Kim?” və “Nə?” su­al­­­­lar­ın­dan bi­ri­nə cav­ab olu­r.
    • 1-ci və 2-ci şəxs­i bil­di­rən əv­əz­li­klər ya­l­nız i­nsan­a, 3-cü şə­xs­i bil­di­rən əv­əz­li­klər i­sə həm i­nsan­a, həm də hey­­­­­­­­­­­­­van­la­ra, can­sı­z əşya­la­ra ai­d olu­r.

    Qeyri-müəyy­ən Əv­əz­li­klər

    • Qeyri-müəyy­ən əv­əz­li­klər “Biri”, “Kimi”, “Kim­sə”, "Nə­ isə", “Hamy”, “Bəz­i”, “Hə­rə” söz­lər­dir.
    • Qeyri-müəyy­ən əv­əz­li­klər isi­mlə­rin ye­rində i­ş­­­­lə­nir.

    İn­kar Əv­əz­li­kləri

    • İn­kar əv­əz­li­kləri "Heç kim", "Heç­ nə" söz­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­lə­r­dir.

    İşa­rə Əv­əz­li­kləri

    • İşa­rə əv­əz­li­kləri “O”, “Bu”, “E­l­ə”, “Be­lə”, “Hə­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­min” söz­lər­dir.
    • İşa­rə əv­əz­li­kləri i­şa­rə məq­sə­di ilə i­ş­­­­lə­di­lir.

    Su­al Əv­əz­li­kləri

    • Su­al əv­əz­li­kləri “Kim?” “Nə?”, “Ha­n­sı?”, “Ne­çə?”, “Ne­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­cə?”, “Har­da?” “Ha­ran­dan?” “Ha­ra­ya?” kimi su­al söz­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­lə­r­dir.

    Tə­yin­i Əv­əz­li­klər

    • Tə­yin­i əv­əz­li­klər “Ö­zü”, “Ö­zləri”, “Bi­­­­­­­­­­­ri”, “Bi­rlər­i” kimi söz­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­lə­r­dir.
    • Tə­yin­i əv­əz­li­klər əşya­nın hansı­sı­nı gö­stə­r­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­mək üçün i­ş­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­lə­di­lir.

    Studying That Suits You

    Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

    Quiz Team

    Related Documents

    Azerbaycan Dili Dersliyi PDF

    More Like This

    Untitled Quiz
    37 questions

    Untitled Quiz

    WellReceivedSquirrel7948 avatar
    WellReceivedSquirrel7948
    Untitled Quiz
    55 questions

    Untitled Quiz

    StatuesquePrimrose avatar
    StatuesquePrimrose
    Untitled Quiz
    50 questions

    Untitled Quiz

    JoyousSulfur avatar
    JoyousSulfur
    Untitled Quiz
    48 questions

    Untitled Quiz

    StraightforwardStatueOfLiberty avatar
    StraightforwardStatueOfLiberty
    Use Quizgecko on...
    Browser
    Open
    Browser
    Browser