Menstrüel Döngü ve Fazları

Menarştan menopoza kadar, üremeye yönelik olarak her ay tekrarlanan hormonal değişiklikler ve adet kanamasıyla karakterize olan, özellikle genital sistem olmak üzere tüm organizmayı etkileyen siklik değişikliklere menstrüel döngü denir.
Döngü süresi ortalama 28 ± 7 gündür.
21-35 gün arayla adet görme normal kabul edilir.
Menstruasyon süresi genellikle 2-3 günden 7 güne kadar sürer.
Bir döngü boyunca kaybedilen kan miktarı yaklaşık 30 ml'dir (20-80 ml).
Menarş, ilk adet kanamasının başlangıç tarihi olarak tanımlanır.
Menopoz, adet kanamasının tamamen durduğu dönemdir.
Düzenli ovulasyonlu döngüler, menarştan sonra 1-2 yıl içinde başlar.
İlk bir iki yıl içinde, anovulasyonlu döngüler nedeniyle menstrüel düzensizlikler sık görülür.

Menstrüel Faz: Siklusun ilk dört beş gününü kapsar. Bir önceki döngüde oluşan endometriumun fonksiyonel tabakası parçalanır ve dökülür. Aynı zamanda, endometriumun bazal tabakasından yeni bir döngü başlayarak, artan östrojen etkisiyle rejenerasyon başlar.
Foliküler Faz: (Proliferasyon Fazı) Menstrüel kanamasından sonra başlar ve ovulasyona kadar devam eder. Bu faz, östrojenin proliferatif etkileri sonucu oluşur. Bu faz tamamlandığında, endometrium tabakası 5-6 mm kalınlığa ulaşır.
Luteal Faz: (Sekresyon Fazı) Ovulasyonla başlar ve menstrüel kanamanın başlamasıyla sona erer. Endometriyal bezlerde hipertrofi görülür ve endometrium stroması ödemli hale gelir. Bu faz sonunda meydana gelen iskemik değişiklikler menstrüasyona yol açar.

Hipotalamus, GnRH (gonadotropin salgılatıcı hormon) salgılar.
GnRH, anterior hipofizin FSH (folikül uyarıcı hormon) ve LH (lüteinleştirici hormon) salgısını uyarır.
FSH ve LH, overlere etki ederek östrojen ve progesteron üretimine neden olur.
Östrojen ve progesteron, uterus üzerinde etki göstererek endometriumun hazırlanmasını sağlar.

Hipotalamustan 10 aminoasitli bir dekapeptit olan GnRH, pulsatif bir şekilde (2 dakikada bir) salgılanır.
GnRH'nin yarı ömrü beş dakikadır.
Foliküler fazda GnRH frekansı daha hızlıdır.
Luteal fazda frekans düşük ancak amplitüd (salgılanan miktar) yüksektir.

FSH: Granulosa hücrelerinin çoğalmasına ve östrojen üretimini uyarır. Granulosa hücrelerinde FSH ve LH reseptör sayısını artırır. LH reseptörlerinin indüksiyonuna yardımcı olur.
LH: Teka hücrelerinde androjen sentezini uyarır. Granulosa hücrelerinde yeterli LH reseptörü oluşunca progesteron üretimini uyarır. Ovulasyonu tetikler (yumurtanın salınımı).

İlk foliküler gelişim, hormonal etkiden bağımsız olarak gerçekleşir.
FSH stimulasyonu, bir grup folikülün atreziye gitmesini önleyerek preantral safhaya ulaşmasını sağlar.
FSH ile indüklenen aromatizasyon, granulosa hücrelerinde östrojen üretimini sağlar.
FSH ve östrojen birlikte, granulosa hücrelerinde FSH reseptör sayısını artırarak proliferasyonu uyarır.

Kolesterol, steroid hormonların öncül maddesidir.
Steroid hormonlar, farklı enzimatik reaksiyonlar sonucu farklı steroid gruplarına dönüşür: pregnanlar, progestinler, kortikosteroidler, androstanlar, androjenler, estranlar ve östrojenler.

Preantral Follikül: Oosit büyür, zona pellucida oluşur, granulosa katmanları çoğalır ve teka oluşmaya başlar. FSH reseptörleri ortaya çıkar ve FSH kendi reseptör sayısını artırır (up-regulation). FSH, aromataz aktivitesini uyarır. Androjen baskın ortamda 5-α redüktaz aktive olur.
Antral Follikül: FSH ve E2 etkisiyle folliküler sıvı artar ve kavitasyon oluşur. Teka ve granulosa hücrelerinde LH reseptörleri ortaya çıkar. P450scc ve 3-β OHSD aktivitesi başlar. LH, LDL kolesterolünü hücre içine (mitokondriye) sokar. Teka hücrelerinde p450 c17 aktivitesi başlar.

Üretilen östrojen, hem hipofiz üzerinden FSH üretimini azaltırken, hem de hipotalamus üzerinden GnRH üzerinde azaltıcı etki gösterir.
Yüksek doz östrojen, LH üzerinde uyarıcı etki yapar ve ovulasyon öncesinde LH pikine yol açar.

Başarılı bir folikül, en yüksek aromataz seviyesine ve yüksek östrojen konsantrasyonuna sahip foliküldür.
Geç foliküler fazda östrojen seviyeleri yavaşça ancak sürekli artar ve ovulasyondan 24-36 saat önce hızla yükselerek pik yapar.
Östrojen pikinin ardından LH ani yükselmesi ovulasyona yol açar.