Marktvorm Monopolie

• Marktvormen beschrijven de structuur van een markt, gebaseerd op het aantal aanbieders en vragers, de aard van de producten en de toetredingsmogelijkheden.
• De belangrijkste marktvormen zijn: volkomen concurrentie, monopolistische concurrentie, oligopolie en monopolie.
• De mate van concurrentie en de prijsvorming verschillen sterk tussen deze marktvormen.

Monopolie

• Een monopolie is een marktvorm waarbij er slechts één aanbieder is van een bepaald product of dienst.
• Er zijn geen substituten beschikbaar voor de consument.
• De monopolist heeft aanzienlijke macht om de prijs te bepalen, omdat hij de enige aanbieder is.
• Monopolies kunnen ontstaan door wettelijke bescherming (bijvoorbeeld patenten), technologische voorsprong, of de controle over essentiële grondstoffen.
• Toetredingsbarrières zijn zeer hoog, waardoor concurrentie vrijwel onmogelijk is.
• Voorbeelden van monopolies zijn nutsbedrijven (zoals water- en elektriciteitsbedrijven) of bedrijven met een octrooi op een uniek medicijn.
• Een monopolist streeft naar maximale winst, waarbij de marginale kosten gelijk zijn aan de marginale opbrengsten (MC = MR).
• Omdat de monopolist de enige aanbieder is, is de vraagcurve die hij ziet dalend, wat betekent dat hij de prijs moet verlagen om meer te verkopen.
• Dit leidt tot een lagere output en hogere prijs dan onder volkomen concurrentie.
• Monopolies kunnen leiden tot allocatieve inefficiëntie, omdat de prijs hoger is dan de marginale kosten (P > MC), wat resulteert in een welvaartsverlies voor de samenleving.
• Regulering door de overheid kan worden ingezet om de negatieve effecten van monopolies te beperken, bijvoorbeeld door prijsregulering of het bevorderen van concurrentie.

Oligopolie

• Een oligopolie is een marktvorm waarbij een klein aantal bedrijven de markt beheerst.
• De bedrijven zijn onderling afhankelijk, omdat de acties van de ene speler directe invloed hebben op de andere.
• Producten kunnen homogeen zijn (bijvoorbeeld staal) of gedifferentieerd (bijvoorbeeld auto's).
• Er zijn aanzienlijke toetredingsbarrières, zoals hoge investeringskosten, schaalvoordelen of gevestigde merknamen.
• Oligopolisten kunnen zich bezighouden met prijsconcurrentie, maar dit kan leiden tot een prijzenoorlog waarbij alle bedrijven slechter af zijn.
• In plaats van prijsconcurrentie concurreren oligopolisten vaak op basis van productdifferentiatie, marketing en service.
• Oligopolisten kunnen ook collusie aangaan, waarbij ze afspraken maken over prijzen of productiehoeveelheden om de winst te maximaliseren.
• Kartels zijn een vorm van collusie en zijn vaak illegaal.
• Het Nash-evenwicht in een oligopolie is een situatie waarbij geen enkele speler zijn strategie wil veranderen, gegeven de strategieën van de andere spelers.
• De knikende vraagcurve is een model dat verklaart waarom prijzen in een oligopolie relatief stabiel zijn.
• De veronderstelling is dat als een bedrijf de prijs verhoogt, concurrenten dit niet zullen volgen, waardoor het bedrijf veel klanten verliest.
• Als een bedrijf de prijs verlaagt, zullen concurrenten dit wel volgen om hun marktaandeel te behouden, wat resulteert in een beperkte toename van de vraag.

Monopolistische Concurrentie

• Monopolistische concurrentie is een marktvorm waarbij er veel aanbieders zijn die gedifferentieerde producten aanbieden.
• Productdifferentiatie kan gebaseerd zijn op kwaliteit, merknaam, service of locatie.
• Er zijn relatief lage toetredingsbarrières, waardoor nieuwe bedrijven de markt kunnen betreden als er winst te behalen valt.
• Bedrijven hebben enige macht om hun eigen prijs te bepalen, maar deze macht is beperkt door de aanwezigheid van veel substituten.
• Voorbeelden van markten met monopolistische concurrentie zijn restaurants, kledingwinkels en kappers.
• Bedrijven streven naar productdifferentiatie om zich te onderscheiden van de concurrentie en een unieke positie in de markt te creëren.
• Marketing en reclame spelen een belangrijke rol bij het creëren van merkloyaliteit.
• Op de lange termijn zal winst worden weggewerkt door de toetreding van nieuwe bedrijven, waardoor de vraagcurve van de individuele bedrijven naar links verschuift.
• In evenwicht geldt dat de prijs gelijk is aan de gemiddelde totale kosten (P = ATC), maar hoger dan de marginale kosten (P > MC), wat leidt tot allocatieve inefficiëntie.
• Er is sprake van overcapaciteit, omdat bedrijven niet op de meest efficiënte schaal opereren.

Toetredingsbarrières

• Toetredingsbarrières zijn factoren die het moeilijk maken voor nieuwe bedrijven om toe te treden tot een markt.
• Hoge aanloopkosten, zoals investeringen in machines en installaties.
• Schaalvoordelen, waarbij gevestigde bedrijven lagere kosten hebben door hun grotere productieomvang.
• Productdifferentiatie en merkloyaliteit, waardoor het moeilijk is voor nieuwe bedrijven om klanten te winnen.
• Wettelijke belemmeringen, zoals patenten, vergunningen of monopolies verleend door de overheid.
• De aanwezigheid van toetredingsbarrières beschermt de winstgevendheid van gevestigde bedrijven.

Volkomen Concurrentie

• Volkomen concurrentie is een marktvorm waarbij er veel aanbieders en vragers zijn, en waarbij de producten homogeen zijn.
• Geen enkele individuele aanbieder of vrager heeft invloed op de prijs; ze zijn prijsnemers.
• Er is vrije toetreding en uittreding; er zijn geen toetredingsbarrières.
• Alle marktpartijen hebben volledige informatie over de markt.
• Voorbeelden van markten die dicht bij volkomen concurrentie komen zijn de landbouwmarkten.
• De vraagcurve voor een individuele aanbieder is volkomen elastisch (horizontaal), omdat hij tegen de marktprijs zoveel kan verkopen als hij wil.
• Bedrijven streven naar winstmaximalisatie, waarbij de marginale kosten gelijk zijn aan de marginale opbrengsten (MC = MR).
• Op de lange termijn zal de winst worden weggewerkt door de toetreding van nieuwe bedrijven, totdat de prijs gelijk is aan de minimale gemiddelde totale kosten (P = minimale ATC).
• Volkomen concurrentie leidt tot allocatieve efficiëntie (P = MC) en productieve efficiëntie (productie tegen minimale kosten).
• Het is een theoretisch ideaal dat zelden volledig wordt bereikt in de praktijk.