Marktresultaat en Overheidsinvloed

Marktresultaat en overheidsinvloed

• GO = P (Gemiddelde Opbrengst is gelijk aan de Prijs).
• Qv = q (Vraaghoeveelheid is gelijk aan de hoeveelheid).
• MO = TO' (Marginale Opbrengst is de afgeleide van de Totale Opbrengst).
• TO = Pxq (Totale Opbrengst is Prijs maal hoeveelheid).
• GO = TO/q (Gemiddelde Opbrengst is Totale Opbrengst gedeeld door de hoeveelheid).
• Maximale winst wordt bereikt wanneer MO = MK (Marginale Opbrengst is gelijk aan Marginale Kosten).
• Een markt is niet Pareto-efficiënt als ten minste één individu beter af kan zijn zonder dat iemand anders slechter af is.

Prijsdiscriminatie

• Een monopolist kan een deel van het consumentensurplus verkrijgen door prijsdiscriminatie: verschillende prijzen vragen aan diverse groepen consumenten op basis van hun betalingsbereidheid, wat leidt tot meer winst.
• Prijsdiscriminatie houdt in dat dezelfde goederen of diensten tegen verschillende prijzen worden verkocht aan verschillende consumenten, zonder dat dit verschil voortkomt uit kostenverschillen.
• Bij perfecte prijsdiscriminatie (eerste graads prijsdiscriminatie) probeert de monopolist de maximale betalingsbereidheid van elke consument te achterhalen en die prijs te berekenen.
• Wanneer een monopolist volledige macht heeft over het consumentensurplus, trekt hij al het surplus naar zich toe, waardoor het voor de consument verdwijnt, wat grote gevolgen heeft voor de verdeling van het totale surplus.
• Geen consumentensurplus: Consumenten betalen precies hun maximale betalingsbereidheid, waardoor er geen extra voordeel voor hen overblijft.
• Maximaal producentensurplus: De monopolist eigent zich het volledige surplus toe, wat leidt tot maximale winst.
• Bij perfecte prijsdiscriminatie is de markt efficiënt omdat er geen deadweight loss is. Alle maatschappelijk wenselijke transacties vinden plaats.
• Bij een standaard monopolie zonder prijsdiscriminatie ontstaat deadweight loss, omdat de monopolist de productie beperkt om de prijs hoog te houden, waardoor sommige consumenten die bereid zouden zijn te kopen, dat niet kunnen.

Deelmarkten

• Deelmarkten zijn groepen consumenten die op basis van bepaalde kenmerken gescheiden kunnen worden.
• Bij een monopolie met deelmarkten wordt de totale markt opgedeeld in verschillende segmenten, waarbij de monopolist in elk segment een andere prijs kan hanteren.

MO tekenen zonder GO functie

• Bepaal het snijpunt met de prijsas (P-as): Dit is hetzelfde als het snijpunt van de vraaglijn.
• Bepaal het snijpunt met de hoeveelheidas (Q-as): De MO-lijn snijdt de Q-as precies in het midden van de vraaglijn.
• Trek een dalende lijn met een twee keer zo steile helling als de vraaglijn.
• Constante kosten > MK = 0
• Om de prijs en hoeveelheid bij maximale totale winst te berekenen, wanneer alleen de Marginale Opbrengst (MO)- en Gemiddelde Opbrengst (GO)-lijn bekend zijn.
• Gebruik de MO-curve om de optimale afzet (q*) te bepalen, wanneer geen MK-lijn bekend is.
• Zodra de optimale hoeveelheid (q*) bekend is, lees de bijbehorende prijs P* af op de GO-lijn.

Verzelfstandigen en privatisering

• Verzelfstandigen betekent dat een overheidsbedrijf zelf meer beslissingen mag nemen, maar het blijft eigendom van de overheid.
• Privatisering betekent dat een overheidsbedrijf wordt verkocht aan een privébedrijf, waardoor de overheid geen eigenaar meer is.

Liberaliseren

• Liberaliseren betekent dat een sector die eerst een monopolie was, wordt opengesteld voor andere bedrijven, waardoor concurrentie ontstaat.

Principaal-agentprobleem

• De principaal (opdrachtgever) en de agent (uitvoerder) hebben verschillende belangen, waarbij de agent vaak meer informatie heeft dan de principaal.
• Dit kan leiden tot "moral hazard": de agent neemt meer risico's omdat de principaal de gevolgen draagt/het niet kan controleren.
• Oplossing: goede contracten, toezicht en beloning op basis van prestaties.

Asymmetrische informatie

• De ene partij heeft meer informatie dan de andere, wat het moeilijk maakt voor de principaal om de agent te controleren.
• Asymmetrische informatie kan ertoe leiden dat de agent minder zijn best doet, omdat de eigenaar dit niet kan controleren.

Marktfalen

• De vrije markt leidt niet altijd tot de beste uitkomst, waardoor de overheid kan ingrijpen om dit te corrigeren.
• Voorbeelden van marktfalen: monopolies en milieuvervuiling
• Rol van de overheid: toezicht houden op de markt, regels opstellen en ingrijpen bij marktfalen door middel van wetten, toezicht en subsidies.

Berovingsprobleem

• Een bedrijf investeert geld in iets, maar wordt daarna afhankelijk van een andere partij, die misbruik kan maken van de situatie.

Verzonken kosten

• Kosten die je niet terugkrijgt, zelfs als je stopt met een project.

Mededingingswetgeving

• Regels om eerlijke concurrentie te houden en te voorkomen dat grote bedrijven alles bepalen.

Kartel

• Een geheime afspraak tussen bedrijven om prijzen hoog te houden (concurrentie beperken).

Fusie en overname

• Fusie: Twee bedrijven gaan samen tot één bedrijf.
• Overname: Eén bedrijf koopt een ander bedrijf op.

Volkomen concurrentie

• Een perfecte markt waar veel bedrijven hetzelfde product verkopen, iedereen makkelijk kan meedoen en iedereen de prijzen kent.

Asymmetrische informatie

• De ene partij weet meer dan de andere partij in een deal.

Averechtse selectie

• Alleen de slechte risico's blijven over, waardoor de markt slechter wordt.

Transactiekosten

• Extra kosten om een deal te regelen (zoals tijd, moeite of geld).

Collectieve goederen

• Collectieve goederen zijn dingen die iedereen kan gebruiken, en niemand kan worden uitgesloten.
• Collectieve goederen worden niet via de markt geleverd, omdat ze niet-rivaliserend en niet-uitsluitbaar zijn.
• De overheid levert vaak deze goederen, omdat particuliere bedrijven er geen winst mee kunnen maken

Niet-rivaliserend en niet-uitsluitbaar

• Niet-rivaliserend: Als iemand het gebruikt, blijft er nog genoeg over voor anderen.
• Niet-uitsluitbaar: Niemand kan worden buitengesloten van het gebruik.

Rivaliteit en Uitsluitbaarheid

• Rivaliteit: Het gebruik van het goed door de ene persoon verhindert het gebruik door een andere persoon.
• Uitsluitbaarheid: Het is mogelijk om mensen uit te sluiten van het gebruik van het goed als ze er niet voor betalen.

Bonus-malussysteem

• Een belonings- en straffensysteem bij verzekeringen, waarbij premies worden aangepast op basis van schadeclaims om misbruik te voorkomen en voorzichtig gedrag te stimuleren.

Pareto-efficiëntie

• Een situatie waarin het niet mogelijk is om de situatie van iemand te verbeteren zonder de situatie van iemand anders te verslechteren.

Gevangenendilemma

• Een speltheoretische situatie waarin individuele rationaliteit leidt tot een collectief suboptimale uitkomst.

Dominante strategie

• Een strategie die voor een speler altijd de beste uitkomst oplevert, ongeacht de strategie van de andere speler.

Nash-evenwicht

• Een situatie waarin geen enkele speler zijn strategie wil veranderen, gegeven de strategieën van de andere spelers.

Bindingsprobleem

• Een situatie waarin partijen moeite hebben om zich te houden aan een afspraak.

Meeliftersgedrag

• Iemand profiteert van de bijdrage van anderen zonder zelf bij te dragen.

Tragedy of the Commons

• Dit gebeurt wanneer mensen een gemeenschappelijke hulpbron gebruiken zonder rekening te houden met anderen, waardoor die hulpbron uitgeput raakt.

Vrije goederen

• Dit zijn goederen die onbeperkt beschikbaar zijn en waarvoor niemand hoeft te betalen, omdat er geen schaarste is.
• Sommige vrije goederen kunnen door overmatig gebruik toch schaars worden.

Externe effecten

• Externe effecten zijn gevolgen van economische activiteiten die anderen (buiten de directe koper en verkoper) beïnvloeden, zonder dat er een vergoeding voor wordt betaald.
• Kosten of baten van productie of consumptie die niet in de prijs zijn opgenomen.
• Negatieve externe effecten: Luchtvervuiling door een fabriek, Files door te veel auto's, Plastic afval in de oceaan.
• Oplossingen: Belastingen op vervuiling, Regels en verboden, Alternatieven stimuleren.
• Positieve externe effecten: Onderwijs, Vaccinaties, Groene parken.
• Oplossingen: Subsidies en overheidsinvesteringen.

Internaliseren van externe effecten

• Het opnemen van externe effecten in de prijs door bijvoorbeeld heffingen of emissierechten.

Maatschappelijke en private kosten

• Maatschappelijke kosten: De totale kosten van een activiteit, inclusief de externe effecten.
• Private kosten: De kosten die de producent of consument zelf betaalt.
• Maatschappelijke kosten omvatten niet alleen de private kosten, maar ook de externe kosten (of baten) die niet in de prijs zijn opgenomen.