Мәдениеттану пәні және оның негізгі ұғымдары

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Тойнби пікірі бойынша, мәдениеттің дамуының қозғаушы күші не?

Элита

Аристократия

Экономика (correct)

Политика

«Еуропаның батуы» еңбегінің авторы кім?

К.Поппер

Э.Касирер

О.Шпенглер (correct)

Ф.Ницше

«Аксиология» ұғымы нені білдіреді?

Этногенез теориясын

Мәдени-тарихи типті

Адамгершілік теориясын

Құндылықтардың теориясын (correct)

Иохан Хейзинга мәдениеттің қайнар көзі деп нені есептейді?

Ойынды Signup and view all the answers

Қандай мәдениет ұғымы мінез өлшеміне байланысты айтылған?

этика Signup and view all the answers

«Нигилизм» терминінің мағынасы қандай?

Мәдениеттің құндылықтарын түгелдей дерлік жоққа шығару Signup and view all the answers

Шумер өркениетін қандай этникалық топ ығыстырды?

Аккадтықтар Signup and view all the answers

Мәдениеттің негізгі формаларын атаңыз.

материалдық, рухани Signup and view all the answers

«Мәдениет тарихын» зерттеуде қай ғылымның ықпалды салмағы басым?

археология Signup and view all the answers

Мәдениеттану өзіндік пән ретінде қай ғасырда пайда болды?

ХХ ғасырдың басында Signup and view all the answers

Мәдениет терминінің бастапқы мағынасы нені білдіреді?

Топырақ өңдеуді Signup and view all the answers

Мәдениеттану білімнің қай саласына жатады?

Гуманитарлық ғылымға Signup and view all the answers

Философиялық кең мәнде мәдениет дегеніміз не?

Адамдандырылған әлем Signup and view all the answers

Мәдениеттанудың теориялық базасын не құрайды?

Мәдениет философиясы Signup and view all the answers

Адамның қолдарымен жасалған физикалық объектілер мәдениеттің қай өрісіне жатады?

Материалдық Signup and view all the answers

Антикалық дәуірде мәдениет пен тәрбиелеуді қандай терминмен белгілеген?

Пайдейя Signup and view all the answers

Адамның заттық әлемі ғылым бойынша қандай терминмен аталады?

Материалдық мәдениет Signup and view all the answers

Мәдениеттің белгілі бір жалпылық, негіздік тұрғыда жіктелуі қалай аталады?

Мәдениет типологиясы Signup and view all the answers

Шоғырлану үрдісі нені білдіреді?

Ассимиляция Signup and view all the answers

Жазбаша мәдениет тұңғыш қай өркениетте пайда болды?

Шумер Signup and view all the answers

Ежелгі діндер түрлерінің бірі – Тотемдік дінімен адамның қандай байланысы болады?

Жануарларды сыйыну Signup and view all the answers

Құдайды табиғатпен бірдей деп есептеп, бәрін де құдайлық деп қарастыратын діннің атауы?

Пантеизм Signup and view all the answers

«Монотеизм» ұғымы не білдіреді?

Бір құдайға табынушылық Signup and view all the answers

Ырымшыл адамдардың денесінде әртүрлі қасіреттерден қорғаушы ретінде тағылатын заттардың атауы?

Тұмар Signup and view all the answers

Ежелгі Қытай мәдениетінің әдеби ескерткіші ретінде не танымал?

Өзгерістер кітабы Signup and view all the answers

Алғашқы қауымдық дәуір өнерінің жіктелмеушілігін білдіретін ұғым?

Синкретикалық Signup and view all the answers

Буддизмде өмірден тыс күй-жағдай қалай аталады?

Нирвана Signup and view all the answers

Ежелгі Үнді өркениетінің

Ведалық әдебиет, буддизм, Харaп өркениеті Signup and view all the answers

«Рамаяна» және «Махабхарата» әдеби туындылары қай мәдениетте жатады?

Үнділік Signup and view all the answers

Көне грек музыкалық және поэтикалық өнер ретінде не қолданып, нені қорғаған?

Аполлон Signup and view all the answers

Ежелгі Грекия әдеби ескерткіші ретінде іздеген кезде мысал келтіріңіз:

Одиссея Signup and view all the answers

«Инь» және «ян» ұғымдары нені білдіреді?

Әйелдік және еркектік бастама Signup and view all the answers

Грек философиясының басты мектебі қалай аталады?

Академия Signup and view all the answers

«Катарсис» ежелгі гректер үшін нені білдіреді?

Жанның қасірет арқылы тазаруы Signup and view all the answers

Кейбір мәдениеттанушылар мәдениеттің жоғары құндылығы ретінде қандай білімді есептейді?

Сциентизм Signup and view all the answers

«Мәдениеттің ойындық теориясын» кім толық дамытты?

Й.Хейзинга Signup and view all the answers

Тойнби мәдениеттің дамуын қай элементке байланысты түсіндіреді?

Экономика Signup and view all the answers

Адам философиясында Ч.Сунь Екі соғысқынның концепциясына кім қарсылығын білдірді?

О.Шпенглер Signup and view all the answers

«Өркениет» терминінің бастапқы мағынасы неден тұрады?

Азаматтық Signup and view all the answers

Кейбір ойшылдар мәдениет пен өркениетті синонимдер деп есептейді. Бұл ойды кімдер ұстанады?

Гердер, Тайлор, Тойнби Signup and view all the answers

Эстетика дегеніміз не?

Кереметтілік туралы ғылым Signup and view all the answers

К. Ясперс мәдениеттің дамуы адамға үстемдік жасайды және оны бақытты ете алмайды деп кім ойлаған?

З. Фрейд Signup and view all the answers

«Мәдениеттің ойындық теориясын» толық дамытқан кім?

Й. Хейзинга Signup and view all the answers

«Европаның батуы» жұмысын кім жазды?

О. Шпенглер Signup and view all the answers

Адамның шығу тегі мен эволюциясы туралы ғылымды атаңыз.

Антропология Signup and view all the answers

Сциентизм теориясы бойынша ғылыми білімді мәдениеттің ең жоғарғы құндылығы деп есептейтіндер кімдер?

Сциентизм Signup and view all the answers

Мәдениет – бұл тоқырау кезеңі және мәдениеттің құлдырауы деп есептейтін мәдениеттанушы кім?

О. Шпенглер Signup and view all the answers

Мәдениеттің қандай формалары бар?

Материалдық, рухани Signup and view all the answers

Сциентизм ғылыми білімнің мәнін төмендетіп, қандай дағдарыстар туындатуы мүмкін деп есептейді?

Антисциентизм Signup and view all the answers

Өркениет – бұл мәдениеттің озықтылығы деп есептеген кім?

Белл Signup and view all the answers

Адамгершілік теориясының білдіретін ұғымы қандай?

Құндылықтардың теориясын Signup and view all the answers

«Тас дәуірінің хронологиялық аталу реті» дұрыс көрсетілген?

Палеолит, мезолит, неолит Signup and view all the answers

Архаикалық мәдениет не деп аталады?

Алғашқы қауымдық мәдениет Signup and view all the answers

Study Notes

Мәдениеттану пәнінің пайда болуы және негізгі ұғымдары

Мәдениеттану ХІХ ғасырдың соңғы үшінші ширегінде пән ретінде қалыптасты.
Мәдениет терминінің бастапқы мағынасы тәрбиелеуді білдіреді.
Мәдениеттану гуманитарлық және әлеуметтік ғылымдарға жатады.
Философиялық кең мағынадағы мәдениет адамдандырылған әлемді білдіреді.
Мәдениеттанудың теориялық базасын мәдениет философиясы құрайды.
Ғылым мәдениет феномені болып табылады.
Антикалық дәуірде мәдениет пен тәрбиелеуді "Пайдейя" терминімен белгілеген.
"Мәдениеттану" терминін ғылымға енгізген О. Шпенглер.
Адамның қолдарымен жасалған физикалық объектілер (материалдар) - мәдениеттің материялдық өрісіне жатады.
Рухани өндіріс өрісі және оның нәтижелері - рухани мәдениетке жатады.
Материялдық мәдениет - тұрғын үй, тұрмыстық заттар, киім-кешек.
Мәдениетті белгілі бір жалпылыққа жіктеу мәдениет типологиясы деп аталады.

Мәдениеттің функциялары мен түрлері

Мәдениеттің регулятивтік функциясы - тәртіптің негізін қалыптастыру және дүниеге көзқарасты қалыптастыру.
Ассимиляция - өзінің ұлыс түбірлерін жоғалтып, басқа этносқа араласып кететін үрдіс.
Келісілген ойшылдардың мәдениет пен әдептанудың дамуын зерттейді.
Көркемдік шығармашылықты "аполлондық" и "дионисийлік" басталымдарға бөлген көрнекті ойшылдар - Ф. Ницше.
Мәдениеттің дамуы адамға үстемдік жасайды және оны бақытты ете алмайды деген психоанализ теоретиктерінің бірі З. Фрейд.
Мәдениеттің дамуының қозғаушы күші адамдардың өз күштері мен білімдерін дамытуга ұмтылуы.
Өркениет және мәдениеттің ұғымдарының сипаттамасы бойынша филосовтардың пікірлері әр түрлі.
Мәдениеттің формалары - материалдық және рухани.
Мәдениет тарихын зерттеуде археология ғылымының ықпалы басым.
Иохан Хейзинги мәдениеттің негізі ретінде ойынды есептейді.

Мәдениет және өркениет

Өркениет - бұл мәдениеттің қалалық өмір стилі, оның озықтылығы.
Өркениет - бұл мәдениеттің локальдық типі (Шпенглер, Данилевский, Тойнби).
Мәдениеттің озықтылығын есептейтін философ, Белл.
Өркениеттің құлдырағанын есептейтін философ О. Шпенглер.
"Полис" ежелгі грек қоғамында қала-мемлекетті білдіреді.

Ежелгі мәдениеттер және олардың ерекшеліктері

Египет жазуы иероглифтік болған.
Шумер өркениетін Аккадтықтар ығыстырған.
Алфавит Финикияда пайда болды.
Жазбаша мәдениет алғаш Шумер және Египетте пайда болған.
Тотемдік ежелгі діндердің түрі.
Пантеизм - бұл құдайды табиғатпен бірдей, бәрін де құдайлық тану.
Монотеизм - бір құдайға табынушылықты білдіреді. (тікелей емес).
Бұл жерде анимизмге, тотемизмге, фетишизмге сипаттама берілмеген
Тас дәуірінің хронологиялық реттілігі: палеолит, мезолит, неолит.
Алғашқы қауымдық мәдениет - алғашқы адамдардың қоғамдық өмірі.
Синкретикалық - жіктелмеушілік, бірлік, шығармашылық бір аспектіден тұру.

Басқа мәдениеттер мен ұғымдар

Эстетика - кереметтілік туралы ғылым.
Аксиология - құндылықтардың теориясы.
Сциентизм - ғылыми білімді жоғары бағалайды.
Антисциентизм - ғылыми білімнің мәнін төмендетеді.
Этика - мінез өлшеміне байланысты айтылған мәдениет ұғымы.
Мәдениеттің негізгі формалары - материялдық және рухани.
"Өркениет" терминінің бастапқы мағынасы - қалалық өмір стилі.
Өркениет және мәдениет - синонимдер деп есептегендер Гердер, Тайлор, Тойнби.
Батыс қоғамы әлемдік өркениеттің бастаушысы деп есептеледі.
"Нигилизм" - мәдениеттің құндылықтарын жоққа шығару.
"Буддизм әдептануының" негізгі ұғымдары - қайғы, беріктік, бақыт, ақиқат, шыдамдылық. (тікелей емес).

Ежелгі грек мәдениеті

Аристотель мектебі Ликей деп аталды.
Платон мектебі Академия деп аталды.
"Катарсис" жанның қасірет арқылы тазаруын білдіреді.
Қаланың бекітілген бөлігін ертедегі гректер Акрополь деп атаған.
Музалар өнерді қорғаған.
Шешендік сөздің ұстазы ритор деп аталған.
Ежелгі грек полистерінде қала мемлекеттер болған.
Күн құдайының аты Гелиос.
Сұлулық құдайы - Афродита.
Төменде келтірілген ақпарат грек мифологиясынан табылды.

Буддизм және Үнді мәдениеті

Буддизмде өмірден тыс және қайғы-қасіретсіз күй-жағдай нирвана деп аталады.
Ригведа, Яджурведа, Самаведа, Атхарваведа Үнді мәдениетіне жатады.
Үнді мәдениетіне жататын (тікелей емес): Ведалық әдебиет, буддизм, Харaп өркениеті.

Басқа ұғымдар

Карма тағдырды білдіреді.
Өнердің ерте кездегі стилі синкреттік.
Қытайда ойлап табылған зат - кетпен.
"Инь" және "ян" ұғымдары - әйелдік және еркектік бастаманы, табиғи циклдерді білдіреді.
Төменде келтірілген мәтіндердің көпшілігінде грек мифологиясынан, егіншілік, тотемдік деген сөздер бар, жалпы мәтінді жауапқа алуда негізгі мәтіндік жерлеріне сілтеме берілмеген.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Мәдениеттану пәні ХІХ ғасырдың соңында қалыптасып, мәдениеттің негізгі ұғымдарын зерттейді. Бұл пән гуманитарлық ғылымдар саласына жатады, мәдениет философиясы арқылы теориялық негізі қалыптасады. Мәдениет типологиясы, функциялары және түрлері туралы түсініктер берілген.