Мәдениеттану пәні

Мәдениеттану ғылымы XIX ғасырдың соңында, нақтырақ айтқанда XIX ғасырдың соңғы үшінші ширегінде пайда болды.

Мәдениет терминінің бастапқы мағынасы - өңдеу, яғни топырақ өңдеу, тәрбиелеу, білім беру.

Мәдениеттану гуманитарлық ғылым саласына жатады, өйткені ол адамзат мәдениетін, оның дамуын, мағынасын, мәндерін зерттейді.

Философиялық кең мәнде мәдениет - адамзат қолымен жасалған, адамның іс-әрекеті арқылы қалыптасқан әлем. Бұл адамның табиғатпен, қоғаммен, бірін-бірімен қарым-қатынасында туған нәтижелер.

Мәдениеттанудың теориялық базасын әртүрлі пәндер құрайды, оның ішінде мәдениет философиясы, тарихи материализм, әлеуметтану, тарих философиясы маңызды рөл атқарады.

Ғылым - бұл мәдениеттің өзегі, бұл адамзаттың білім жиынтығы, тәжірибесі, ойлау тәсілі. Ғылым адам мәдениетінің негізгі бөлігі.

Антикалық дәуірдегі 'пайдейя' термині мәдениет пен тәрбиелеу ұғымын білдірген. Бұл терминді білім берудің толық жүйесі деп түсіну керек.

Мәдениеттану

Материалдық мәдениет - бұл адам қолымен жасалған физикалық объектілер. Мысалы, тұрғын үй, киім-кешек, құрал-саймандар.

Рухани өндіріс өрісі мен оның нәтижелері - бұл рухани мәдениет. Мысалы, философия, дін, өнер, әдебиет.

Мәдениеттің дамуы адамды бақытты ете алмайды деген ойды айтқан психоанализ теоретигі.

«Европаның батуы» атты шығарманы жазған философ және тарихшы.

Тойнбидің пікірінше, мәдениеттің дамуының қозғаушы күші. Олар мәдениет дамуына белсенді әсер етеді.

«Мәдениеттің ойындық теориясы» деп аталатын теорияны жазған голланд тарихшысы.

Кереметтілік пен адамның эстетикалық сезімін зерттеген

Құндылықтардың теориясын зерттейтін философиялық пән.

Ғылыми білімнің жоғарғы құндылық екенін айтатын көзқрас.

Ғылыми білімнің мәнін төмендетіп, дағдарыстарды туындатады деп есептейтін көзқарас.

Этикета және мінез-құлық тарихы мен ережелері.

Мәдениеттің негізгі формалары екіне бөлінеді.

Археология - тарихи мәдениет қалдықтарын зерттейтін ғылым.

Хейзинга ойынды мәдениеттің негізгі қайнар көзі деп есептейді.

Өркениет терминінің бастапқы мағынасы қалалық өмірге байланысты болған.

Шпенглер өркениетті мәдениеттің тоқырау кезеңі деп есептеген.

Кассирер символикалық мәдениет туралы теорияны жазған.

Грек мифологиясындағы құдайлардың арасында, ойындардың құрметіне арналған құдай "Зевс" болып саналады.

Христиан діні біздің дәуіріміздің I ғасырында шамамен 33 жыл туылып, 33 жыл аралығында өмір сүрген Иса пайғамбарға арналған дін болып саналады. Христиан дінінің бастауы Палестинамен байланысты.

Христиан дінінің бастауы Палестинамен байланысты. Иса пайғамбар Палестинада өмір сүріп, уағыздаған.

Ежелгі грек мәдениеті римдіктердің қолдауымен өз кезеңінде өзінен кейінгі дәуірлерге жалғасын тапқан. Римдіктер грек мәдениетін әрі қарай дамытқан.

Еуропадағы орта ғасырлық мәдениеттің негізгі аспектілерінің бірі - діни көзқарас.

Орта ғасырлық Францияда, "Нотры Дам де Пари" шіркеуі атақты сәулет ескерткіші болып саналады.

Еуропадағы алғашқы университет 1088 жылы Италиядағы Болонья қаласында ашылған.

Алғашқы университеттер 12-ші және 13-ші ғасырлар аралығында Еуропада пайда болған.

Орта ғасырлық сәулет стилдерінің көп тараған түрлерінің бірі: Романдық және Готикалық болып саналады.

Готика - бұл орта ғасырларда пайда болған архітектуралық стиль. Ол мұнаралардың құрылысындағы үшкір күмбез және тас оюлардың молығымен, сонымен қатар витраждарды қолдануымен ерекшеленеді.

Орта ғасырларда қоғамдық сананың негізгі формаларының бірі - Діни сенім, яғни дін болып саналады.

Орта ғасырлар мәдениетіндегі басым дамыған өнер түрі - Сәулет өнері болып саналады.

Готика - сәулет стилі. Мұнаралардың құрылысындағы үшкір күмбез және тас оюлардың молығымен, сонымен қатар витраждарды қолдануымен ерекшеленеді.

Еуропалық орта ғасырдағы сәулет стилдерінің ең тән стилі - Готикалық стиль. Ол мұнаралардың құрылысындағы үшкір күмбез және тас оюлардың молығымен, сонымен қатар витраждарды қолдануымен ерекшеленеді.

Еуропалық жаңа заман мәдениетінің алғашқы сатысы - Ағартушылық.

Роман стилі Еуропалық жаңа дәуірлік стильдерге жатпайды. Роман стилі Орта ғасырларда қалыптасқан архитектуралық стиль.

Австриялық композитор, музыкант, әмбебап дарын. 20-дан астам операның («Фигароның үйлену тойы», «Дон Жуан», «Сиқырлы флейта») авторы.

Ағылшын жазушысы, романтизм өкілі. Тарихи роман жанрын жасаушы.

Барокко стилінің өкілі. «Кресті тұрғызу», «Кресттен босату», «Персей мен Андромеда» және басқа атақты туындылардың авторы.

XVIII ғасырдағы сән-салтанат, сәнділік пен астарлылыққа толы стиль.

Құлдырау, үмітсіздік, тоқырау, ішкі қайшылықтардың көрінісі.

Ақиқатты қаламайтын, табиғатқа, фантастикалық әлемге қашатын стиль. Нақтылық пен қиялдағыны салыстырып, қарама-қарсы қоятын стиль.

"Адам адамға - қасқыр", "барлығының соғысы барлығына қарсы" деп есептеген "табиғи құқық" теоретигі

Антикалық өнер мен архитектураны еліктеуге негізделген стиль.

«Кішкентай адамның» проблемаларына және өміріне назар аударатын стиль.

Операның отаны - Италия.

Әлемнің шексіздігі мен байлығына таң қалумен сипатталатын стиль

Сыртқы әсерге есептелген, арзанқол, дәмсіз көпшілік өнім.

Мәдениеттің дағдарысы оның бұхара-көпшілікке айналуымен байланысты деп есептеген философ.

Ұлттық және рухани мәдениет элементтерінің жиынтығы.

Өнер мен техниканың негізінде пайда болған XX ғасырдағы жаңа өнер түрі.

Технологияның адам болмысына қатер төндіретіндігі туралы қорқу.

Зороастризм дінін негіздеген кім?

Ислам діні біздің дәуіріміздің VII ғасырында Араб елінде пайда болған.

Мұхаммед пайғамбар 632 жылы, 63 жасында қайтыс болған.

Исламдағы мистикалық-тақуалық ағым.

Мұхаммедтің Меккеден Мәдинеге көшкен жылы.

Исламдағы мұсылмандық құқық жүйесі.

Қасиетті Құран бөлімдері 114 сүреден тұрады.

Меккеге міндетті түрде барып қайту.

Атақты дәрігер, «Айығу кітабінің» авторы.

«Шах-Наманың» авторы.

Қазақстандағы ислам суфизммен байланысты дамыған.

Қазақстандағы суфизм Қожа Ахмет Ясауи менің есіміммен байланысты.

Ежелгі әлемде жазудың пайда болуымен байланысты, көне Шумер және Египет өркениеттері осы жазудың алғашқы қолданушылары болды.

Жануарларды ата-баба деп қарастыратын сенім. Мәдениетте жануарларға ерекше құрмет пен сиыну бар.

Табиғат құбылыстары мен заттардың жанданған, рухтармен ие болған деп сену.

Бір ғана құдайға сиынушылық, басқа құдайларды мойындамау.

Ерекше күш беретін, жамандықтан қорғайтын деп сенілетін кішкентай заттар. Бұлар тылсым күшке ие деп саналады.

Заттық әлемдегі барлық нәрсенің жанды екендігін, барлық нәрседе рух бар деп сену.

Ежелгі Қытайдағы әдеби ескерткіштер. Олар философиялық және этикалық түсініктерге толы.

Алғашқы қауымдастықтардағы өнердің бір стильге бағынбаған, әр түрлі ерекшеліктерді біріктірген ерекшелігін дәл сипаттайды.

Буддизмдегі әр адамның өмірдегі мақсаты - қасіреттерден арылу, күнделікті тіршіліктегі қиындықтардан босану.

Будданың шәкірттерінің басты ұстанымдарының бірі: өмірдің ауыр істеріне төзімділік пен сабырлылықпен қарау.

Будда өмірдегі қасіреттердің басты себебі – адамдардың әрқашан бірдеңе алам деген тілектердің болуы екеніне сенген.

Үндістанда пайда болған, барлық Үнділік діндерінің негізгі кітаптары.

Буддизмдегі өлімнен кейін болатын қайғысыз, тілексіз, толықтай босану күйі.

Үнді мәдениетінің тамырларын құрайтын элементтер: Ведалық әдебиет, буддизм және ерекше өркениет Харaп.

Үнділік әдебиеттің екі маңызды туындысы, олар ежелгі діни традициялар мен мінез-құлық нормаларын баяндайды.

Тағдыр, адамның іс-әрекеттерінің салдары, карма жақсы болса, жақсы нәтиже болады, керісінше жаман болса, жаман нәтиже береді.

Ежелгі Үнді өркениетінің “архетиптеріне

Қытайда пайда болған, әйелдік бастаманы бейнелейтін «Инь» пен еркектік бастаманы бейнелейтін «Ян» түсінігі.

«Инь» және «ян» түсініктері қарама-қарсылықтардың бірлігі немесе әлеуметтік және табиғи құбылыстарға негіз болатын принциптер ретінде түсіндіріледі.

Ежелгі Грекиядағы қала-мемлекет деген мағынаны білдіреді, бұл өз елі мен басқару жүйесі бар қалаларды білдіреді.

Ежелгі Грециядағы өнерді қорғаушы деп саналатын құдайлар. Олар әр түрлі өнерді қолдайтын деп саналады.

Көне Грециядағы сөз шеберлері мен шешендердің ұстазы деген мағынаны білдіреді.

Ежелгі Грецияда күн құдайы деп саналады. Оның атауы «күн» деген мағынаны білдіреді.

Гректердің өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Гректердің өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Гректер өмір салтында маңызды орын алған жарыстар, олар күш мен шеберлікті білдіреді.

Ежелгі Грек құдайларының ішінде сұлулық пен махаббатты белгілейтін құдай.

Ежелгі Грекия әдебиетінің маяғы, Гомер жазған тұңғыш аңыз әңгімелердің бірі.

Аристотельдің философиялық мектебі, оның шығармашылығы және сабақтары берілетін жер.

Платонның философиялық мектебі, оның шығармашылығы және сабақтары берілетін жер.

Жанның қасірет арқылы тазарып, босану деген мағынаны білдіреді, бұл грек драматурындағы маңызды түсінік болып саналады.

Көне грек қалаларында бекітілген жоғары бөлігі, қаланы қорғауға арналған ғимараттар орналасқан.

Ежелгі Римдегі гладиаторлар соғысатын және жабайы аңдармен ұрысатын арнайы орналастырылған ғимараттар.

Александр Македонскийдің жаулап алуларынан кейінгі кезеңде ерекше мәдениеттің пайда болуы. Елдер мен халықтар арасындағы алмасуды білдіреді.

Грек тіліндегі «халық» деген мағынаны білдіреді. Бұл термин халықтың бірлік пен қоғамдастық түсінігін білдіреді.

Аристотельдің еңбегі, онда оның этикалық түсініктері баяндалады. Адамның іс-әрекеттері мен өмір салты туралы ой қозғайды.

Ежелгі грек моральдық мәдениетінде рахат пен ләззат алуды білдіреді . Бұл мағынада қажетті босану мен рахат алу туралы ой қозғайды.

Андроновтар, гунндар, массагеттер, парсылар және ертедегі түріктер сияқты көптеген ежелгі халықтар Тәңіріге сыйынған.

Қазақстанда сақ дәуірінің ескерткіші - "Алтын адам" әйгілі, оны Қ.Ақышев ашқан.

Қазақ мәдениетінің негізі -  көшпенді өмір салты, ол көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан.

Л.Гумилев - қазақ мәдениетінің евразиялық қайнар көзі туралы алғашқы ойды айтқан ғалым.

Орхоно-Енисей руникалық ескерткіштері - ертедегі түркі тілінде жазылған тарихи маңызы зор жазбалар.

Томирис, Кирді жеңген әйел патша, оның сөзінде мынадай мағына бар: әйелдікке алуға болмайды, сен қанды қаладың, ол міне - бүткіл халықты.

Скифтер - көшпенді халық, олардың ең сүйікті қаруы садақ болып табылады.

М.Х.Дулати - атақты қазақ тарихшысы, оның еңбегі «Тарих-және-Рашиди» болып табылады.

«Күтты Білік» («Берекелі білім») - бұл Ю.Баласағұндікі, ертедегі түркі әдебиетінің бағалы ескерткіші.

Ақсақ Темірдің басқару дәуірінде, қазіргі Түркістан аумағында Ясауи Мавзолейі салынған.

Күл-Тегін ескерткішіндегі жазуды В.Радлов аударған, ол ертедегі түркі жазбаларын зерттеген.

Ы.Алтынсарин - 19 ғасырдың атақты ағартушысы, қазақ балаларының тәрбиеленуіне үлкен үлес қосқан.

19 ғасырда Ш.Уәлиханов "Манас" дастанын жазып алған, бұл - қырғыз халқының эпикалық шығармасы.

Махамбет Өтемісов - 19 ғасырдағы атақты ақын, елдің азаттығы үшін күрескен дәстүрлі ақын.

Ж.Жабаев, С.Сейфуллин және М.Әуезов - қазақ совет мәдениетінің белгілі қайраткерлері, олар әдебиет пен өнерге үлкен үлес қосқан.

Шәкәрім Құдайбердиев - тәрбие мен білімді бағалаған, «Түрікі, қырғыз, қазақ және хандардың шежіресінің» авторы.

А.Байтұрсынов - қазақ әліпбиіне өзгеріс енгізген ағартушы, білім мен әдебиеттің дамуына үлес қосқан.

М.Дулатов - «Оян, қазақ!» деген ағартушылық манифесті жазған автор, қазақ халқының оянуына шақырған.

Ш.Уәлиханов - қазақ халқының наным-сенімдерін, әдет-ғұрыптарын және дәстүрлерін зерттеген алғашқы ғалым.

«Алпамыс» және «Кобланды-батыр» - қазақ әдебиетінің батырлық эпостары.

«Қозы Көрпеш и Баян Сұлу» - қазақ әдебиетінің классикалық махаббат эпосы.

Қобыз - қазақ халқының ежелгі аспабы, оның ықпалы ата-баба рухтарымен байланысқан.

Құрманғазы - қазақ халық музыкасының ұлы шебері, "Балбырауын", "Ақсақ Киік", "Кішкентай", "Адай" сияқты күйлердің авторы.

Ә.Қастеев - қазақ пейзажының жыршысы, халық суретшісі, қазақстандық пейзаждың ірі шебері.

Сұлтан - әлеуметтік қабаттағы билеуші топ, олар сot, әкімшілік және әскери өкіметке қожалық етуші болып табылады.

Вестернизация - Батыстандыру, яғни батыс мәдениетінің ықпалын қабылдау процесі.

«Номадизм» - көшпенділік өмір салты, отырықшы өмір салтына қарағанда қозғалыс пен еркін қозғалу пен байланысты.

Маңқұрт - өткен мәдениетінен айрылған және оны есінде сақтамаған адам.

Затаевич - қазақ музыкалық өнерінің зерттеушісі, қазақ халық әуендерін жинау мен зерттеуге үлес қосқан ғалым.

Акропольдік құрылыстар - Ежелгі гректердің мәдениетіне тән, олар қалалардың жоғарғы нүктесінде, қорғаныс мақсатында салынған.

Петроглиф - тастарға салынған ежелгі суреттер, ол ертедегі адамдардың өмір салтын, наным-сенімін көрсетеді.

Пиктограмма - ежелгі шумер жазуының түрі, ол суреттер арқылы ойларды береді.