Мәдениеттану ғылымы

Мәдениеттің өлімі туралы ілімді дамытқан неміс философы, тарихшы және мәдениеттанушы.

Белгілі бір әлеуметтік (діни) топқа жататындығын көрсете алатын материалдық нысан.

Көне грек тіліндегі "пайдея" ұғымы "тәрбиелеу", "баулу", "әдептілік", "білім" дегенді білдіреді.

Signup and view all the flashcards

Мәдениеттердің өзара ықпалдасу процесін білдіретін ұғым, бұл процесс әр түрлі мәдениеттердің ұқсас және айырмашылықтарын анықтауға бағытталған.

Англиялық тарихшы, әлеуметтанушы Арнольд Тойнби мәдениеттің 13 түрін анықтады, олардың әрқайсысы өз алдына даму циклын басып өтеді.

XX ғасырдың екінші жартысынан бастап қоғамда пайда болған жаңа мәдениет түрі. Оның негізін ғылыми-техникалық революция мен ақпараттық технологиялардың дамуы құрайды.

П. Сорокин әлеуметтік мәдени динамиканың концепциясын жасаған орыс-американ социологы.

Л. С. Васильев көшпелілер өркениетінің 5 түрін анықтайды: скиф-сақ, прототүрік, ғұн, кидан және моңғол.

Бұл ұғым әртүрлі мәдениеттерді бірдей, бірыңғай критерийлер бойынша топқа бөлу тәсілдерімен байланысты

Техниканың, технологиялардың қоғамда кең таралуы, олардың өндіріс пен күнделікті өмірдегі басым рөлін көрсетеді

Адамзаттың әртүрлі салаларында (экономика, өнер, білім) техникалық прогрестің жылдам дамуы, еңбек тәсілдерінің өзгерісін көрсетеді

Әлемдегі барлық елдердің өзара байланысының күшеюі, экономикалық, саяси, мәдени интеграция процестерімен сипатталады

Мәдениеттің ішкі құрылымын, оның ұйымдастырылу және функционалдық құрылымын зерттейтін ғылыми бағыт

Мәдениеттің соңғы даму кезеңін және оның дағдарысын сипаттайтын ғұлама

Дүние жүзіндегі барлық мәдениеттер, олардың даму кезеңдері және өзекті ерекшеліктерін білуді қамтитын ғылым

XIX ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында орыс философиясында алғашқы орыс ұлттық идеясын қалыптастырған ғұлама

Мәдениеттің тарихи дамуының ерекшелігі, оның негізгі кезеңдері және сипаттамалары

Мәдениеттің тарихи дамуының маңызды кезеңдерінің бір белгісі бұл түсінікмен көрсетіледі

Мәдениеттану ғылымы - қоғамдық өмірдің білімі және әртүрлі мәдениеттердің тіршілігін, дамуын және өзара әрекеттесуін зерттейтін ғылым саласы.

Мәдениеттану ғылымының негізгі міндеті - мәдениеттердің түрлерін, ерекшеліктерін, тарихи дамуын және өзара әрекеттесуін зерттеу.

Мәдениеттану ғылымы өзінің негізінде философия, тарих, антропология, әлеуметтану және басқа да ғылымдарды пайдаланады.

Культура термині - латын тілінен шыққан және "өңдеу", "өсіру", "дамыту", "өсіру", "қамқорлық жасау" деген мағынаны білдіреді.

Менталитет - әртүрлі халықтардың, ұлттардың, топтардың ойлау қалыптары, сенімдері мен тәртіптері туралы ұғым.

Мәдениеттің негізгі элементтері - материалдық мәдениет (заттар, нәрселер) және рухани мәдениет (идеялар, құндылықтар, сенімдер, әдет-ғұрыптар).

Өркениет - белгілі бір материалдық және рухани жетістіктерге қол жеткізген, өзінің дамуы мен өркениеттілігін көрсететін қоғамдық бірлестік.

Мәдениеттануда тарихи-мәдени типтердің циклдік теориясы әртүрлі мемлекеттер мен халықтардың даму кезеңдерін зерттеудің негізгі тұжырымдамаларының бірі болып табылады.

Еуропадағы ортағасырлық мәдениетте дін үстем болды. Шіркеу өмірінің барлық салаларына ықпалы зор болды.

Әрбір мәдениеттің ортақ ойлау, сезіну, әрекет ету тәсілдерін бейнелейтін, мінез-құлықты басқаратын, дәстүрлі ережелер жиынтығы.

Мақсатқа жету үшін кез-келген әдісті қолдануға дайындық, еркіндеушілік. Бұл әдіс әдептілік пен адамгершілік нормаларын мойындамайды.

Әрбір бейнелі шығарманың тұрақты, қайталанатын мотиві. Бұл ұғымды психикалық бейнелермен, архетиптермен байланыстырады.

Елдің бірлігін сақтау, сыртқы қауіптерден қорғану мақсатында елді билеудің ашық әдістерін қолдану.

Адамның психикалық энергиясы, жыныстық артықшылық, махаббат сияқты сезімдер. Бұл ұғым әдептілік пен қоғамдық нормалармен байланысты.

Еуропалық мәдениеттің әлемге жайылған кезеңі, Европалық мәдениеттің басқа мәдениеттерге әсер етуі.

Өркениеттердің қарым-қатынасының дамуы, бір-біріне әсер етуі.

Адамдардың қоғамдық өмірге еркін қатысуы, олардың билікке қатысуы.

ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басындағы Орыс мәдениетінің ерекше даму кезеңі.

Адамның ойлау, пікір айтып пайымдау қабілетін және эстетикалық сезімін дамыту, адамды мәдениетке үйрету, тәрбиелеу, қалыптастыру және адамдық қасиеттерді дамытуды көздейді.

Ақсүйектік, аристократтардың басым болуымен сипатталатын мәдениет. Ол байлық, қуат, мәртебе және тегі жоғары отбасыларға тән болған.

ХVIII ғасыр, осы ғасырда адамзат ақыл-ойға, ғылымға, білімге және жаңалықтарға басымдылық берілген. Негізгі идеялары – адамның жеке тұлғасының қажеттіліктерін басшылыққа алу, бостандық пен теңдікке бағытталған.

XVII ғасыр, осы ғасырда ақыл-ой, рационалды ойлау, логика және ғылыми дәлелдемелерге басымдылық берілген.

XIX ғасыр, классицизм дәуірі көне заманнан білім алуға, дәстүрлі нормаларға, ақыл-ойға және естетикаға басымдылық берген.

Дінді адамның қасиетті байланысты іздеу және жабу барысында қол жеткізетін бірлестігінің тұрақтылығын қамтамасыз ететін методологиялық механизм деп анықтайды. Яғни дін адамдардың бірлестігін сақтаудың ыңғайлы және тиімді құралы болып саналады.

И.Кант мәдениетті адамның ішкі рухани дүниесін дамыту деп санайды. Оның пікірінше, адам өздерінің ақыл-ойы, сезімдері және еркіндігі арқылы мәдениет жасайды.

Әрбір жеке тұлғаның діни сенімін еркін таңдауына ықпал етеді. Бұл қоғамда әртүрлі діндер мен сенім жүйесі болуына жол ашады.

Шумер мен Египеттің жазбаша мәдениетін дамытуда маңызды рөл атқарған. Осы өркениеттерде пайда болған жазбаша жазбалардың көмегімен адамзат тарихын жазып, сақтап қалу мүмкіндігіне ие болды.

Қазақ ұлттық опера өнерінің негізін қалаушы, атақты композитор.

Революцияға дейінгі қазақ музыкасы мен мәдениетін терең зерттеген, ұлттық музыканы жинап, жазбаша түрде қалдырған атақты ғалым.

Әл-Фараби жазған, философия, музыка, математика және басқа да ғылымдар туралы әлемге әйгілі еңбегі.

XVIII-XIX ғасырларда қазақ қоғамындағы рухани, мәдени деңгейдің өзгерістері, жаңа дәуірдің басталуы.

Ежелгі түріктердің рухани сенімдерінің негізін қалаған, аспанды, күнді, айды, жұлдыздарды қамтитын сенім.

Қоғамнан шеттетілген, өзінің түпкі тамырларын , салт-дәстүрлерін жоққа шығаратын, қоғамнан бөлінген адам.

Ежелгі түріктердің ата-бабаларына деген құрмет, солардан келетін рухты сақтау, ұрпақтар сабақтастығы.

Әлемге әйгілі ақын, жазушы, ғалым, ойшыл, қазақ халқының рухани ағартушысы.

Кеңес өкіметі кезіндегі қазақ мәдениетіне, тіліне, салт-дәстүріне әсер етудің әдістері.

Жазушы, драматург, қазақ әдебиетінің беделі жоғары өкілі, оның шығармалары қазақ халқының рухани байлығын сақтауға үлес қосады.