Lipunan: Kahulugan at Katangian

Lipunan

• Ayon kay Emile Durkheim, ang lipunan ay isang buhay na organismo na patuloy na kumikilos at nagbabago.
• Ayon kay Karl Marx, ang lipunan ay may tunggalian ng kapangyarihan dahil sa pag-aagawan sa limitadong yaman.
• Ayon kay Charles Cooley, ang lipunan binubuo ng mga taong may magkakawing na ugnayan at tungkulin, kung saan nakikilala ang sarili sa pamamagitan ng pakikisalamuha, at nagkakamit ng kaayusan sa maayos na interaksyon.
• Ito ay isang grupo ng mga taong may katangian o paglalarawan sa mga huwaran.
• Nagbabahagi ito ng iba't ibang kultura at institusyon.
• Ito ay kinapapalooban ng pamilya, institusyon, at istruktura sa paligid, kung saan ang pagkakaisa ang pangunahing katangian.
• Ito ay isang malaking pangkat ng tao na may karaniwang pag-uugali, ideya, at saloobin na namumuhay sa isang tiyak na teritoryo.
• Ito ay may iba't ibang relihiyon at sekta, at kultura na nabuo dahil sa wika.
• Ang lipunan o "society" ay tumutukoy sa mga taong naninirahan sa isang organisadong komunidad na may iisang batas, tradisyon, paniniwala at pagpapahalaga.

Elemento ng Istrukturang Lipunan

• Institusyon: Organisadong sistema ng ugnayan sa isang lipunan.

Mga Institusyong Panlipunan

• Pamilya: dito unang nahuhubog ang pagkatao ng isang nilalang
• Paaralan: nagdudulot ng karunungan at nagpapaunlad ng kakayahan.
• Pamahalaan: Nagpapatupad ng mga programa para mapabuti ang buhay ng lahat.
• Relihiyon: kabilang dito ang paghangad ng kaligtasan at pagdarasal.
• Ekonomiya: pinag-aaralan kung paano tutugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan.

Social Group

• Tumutukoy sa dalawa o higit pang taong may magkakatulad na katangian na nagkakaroon ng ugnayan.
• Primary group: malapit at impormal na ugnayan ng mga indibidwal.
• Secondary group: binubuo ng mga indibidwal na may pormal na ugnayan.

Status (Social Status)

• Tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang indibidwal sa lipunan.
• Ascribed status: nakatalaga sa indibidwal mula pagkapanganak at hindi kontrolado.
• Achieved status: nakatalaga dahil sa pagsusumikap.
• Gampanin (Roles): posisyon ng bawat indibidwal sa loob ng isang social group.

Panitikan o Literatura

• "pang-titik-an" na ang "titik" ay nangangahulugang literatura o "literature".
• Talaan ng buhay ang literatura, at nagpapakilos sa alinmang uri ng lipunan.
• Bahagi ito ng lahi dahil naiuugnay sa kaganapan, pangyayari, at kasaysayan.
• Ito ay akdang nasusulat na makikilala sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag.

Mga Uri ng Panitikan ayon sa Paghahalin

• Pasalindila: sa pamamagitan ng bukambibig o pagbigkas.
• Pasulat: gamit ang Alibata at naisatitik nang dumating ang imprenta.

Mga Uri ng Panitikan ayon sa Nilalaman

• Kathang-isip (fiction): bunga ng haraya at hindi totoo.
• Hindi kathang-isip (non-fiction): batay sa totoong pangyayari.

Mga Anyo ng Panitikan

• Patuluyan/tuluyan o prosa: maluwag na pagsasama-sama ng mga salita sa pangungusap.
• Patula/tula o panulaan: pagbubuo ng pangungusap sa pamamagitan ng salitang binibilang na pantig.
• Patanghal: kombinasyon ng patuluyan at patula; ipinalalabas sa tanghalan.

Mga Genre ng Akdang Tuluyan

• Alamat: tungkol sa pinagmulan ng mga bagay.
• Mulamat o mito: may mga tauhang diyos/diyosa.
• Anekdota: isinalaysay ang kakaiba sa buhay ng isang sikat na tao.
• Pabula: ang mga tauhan ay mga hayop.
• Parabula: maikling kuwento na may aral na hango sa Bibliya.
• Maikling Kuwento: hinggil sa isang mahalagang pangyayari na may iisang kakintalan.
• Nobela: mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba't ibang kabanata.
• Dula: hinahati sa yugto at isinasalaysay sa mga teatro.
• Sanaysay: maiksing komposisyon na naglalaman ng personal na kuru-kuro.
• Talambuhay: kasaysayan ng buhay ng isang tao batay sa tunay na impormasyon.
• Talumpati: kaisipan o opinyon na humihikayat, tumutugon, nangangatwiran, o nagbibigay ng kaalaman.
• Balita: kasalukuyang kaganapan sa loob o labas ng bansa.
• Kwentong Bayan: likhang-isip na tauhan na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan.

Mga Akdang Patula

Pasalaysay

• Awit: may 12 pantig, apat na taludtod sa isang saknong at umaayon sa kumpas na andante (marahan).
• Korido: may 8 pantig, limang taludtod at umaayon sa kumpas na alegro (mabilis).
• Epiko: isinalaysay ang kabayanihan at pakikipagtunggali laban sa mga kaaway.

Pandamdamin o liriko

• Awiting-bayan: maikling tula na binibigkas.
• Elehiya: panimdim, halimbawa ay Dung-aw sa Ilokano.
• Dalit: inaawit bilang papuri sa Diyos.
• Oda: tulang paghanga.

Padula/Dramatiko

• Parsa: dulang magdulot ng katatawanan.
• Saynete: yugto sa dula na karaniwang nauukol sa ugali at may layunin ding magpatawa.

Patnigan

• Karagatan: ipinalalabas bilang pang-aliw sa mga naulila, nagmula sa alamat ng singsing sa dagat.
• Duplo: nagmula sa pagbibintang ng hari na ninanakaw ang binata ang kanyang kulasisi.
• Juego de Prenda: may prenda o sanla na makukuha kapag nakasagot nang may kahusayan.
• Balagtasan: pagtatalo ng dalawang grupo hinggil sa isang paksa.

Tugmang Matatalinghaga

• Salawikain: kasabihan o kawikaan.
• Bugtong: pangungusap o tanong na may nakatagong kahulugan.
• Sawikain: idyomatikong pahayag.

Impluwensya ng Panitikan o Literatura

• Bibliya: batayan ng pananampalataya ng mga Kristiyano.
• Koran: batayan ng pananampalataya ng mga Muslim.
• Iliiad at Odyssey: mitolohiya at alamat ng Gresya.
• Mahabharata: kasaysayang pananampalataya (epiko sa daigdig).
• Canterbury Tales ni Chaucer: naglalarawan sa pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles.
• Uncle Tom's Cabin: nagpabukas sa isip sa diskriminasyon.
• Divine Comedia ni Dante: moralidad, pananampalataya, at pag-uugali ng mga Italyano.
• El Cid Compeador: katangiang panlipi ng Amerika at kasaysayan ng Espanya.
• Isang Libo at Isang Gabi: naglalarawan sa pamahalaan, kabuhayan at lipunan ng mga Arabo at Persyano.
• Aklat ng mga Araw ni Confucius: batayan ng pananampalataya ng mga Instik.
• Aklat ng mga Patay: tumatalakay sa mitolohiya at teolohiya ng Ehipto.
• Awit ni Rolando: isinalaysay ang gintong panahon ng Kristianismo sa Pransya.

Pilosopiya (Philosophy)

• Ang pagkamabisa ng Central Luzon State University ay sinusukat sa ambag nito sa edukasyon, ekonomiya, sosyal, kultural, politikal, at moral na kagalingan, gayundin sa pangkapaligirang kamalayan.

Bisyon (Vision)

• Tanyag ang Central Luzon State University sa buong mundo bilang isang pambansang pamantasan para sa pananaliksik sa agham at teknolohiya, dalubhasa sa agrikultura at iba pang larangan.

Misyon (Mission)

• Lilinang ang Central Luzon State University ng pinalakas na yamang-tao na may kakayahang makipagsabayan sa daigdig, handa sa hanapbuhay, may pananagutan sa lipunan at may pagpapahalaga sa habambuhay na pagkatuto, pagbuo, pagbabahagi at paglalapat ng mga kabatiran at mga teknolohiya.

Himno ng CLSU

• Pamantasang pinagtapusan, patutunayan ang pag-ibig na tapat, CLSU Mabuhay.

Pilosopiya

• Sinusukat ang pagkamabisa ng Central Luzon State University sa ambag nito sa edukasyon, ekonomiya, sosyal, kultural, politikal, at moral na kagalingan, at sa pangkapaligirang kamalayan.

Paglalahad ng Patakaran sa Kahusayan ng CLSU

• Tungkulin nilang maglingkod sa sangkatauhan, panghawakan ang prinsipyo ng CLSU, luminang ng mga yamang tao na may kasanayan, at pahalagahan ang tinig ng lahat upang mapahusay ang kanilang paglilingkod.