Lees- en Woordraadstrategieën

Leesstrategieën

• Oriënterend: Bepaal het onderwerp door titel, illustraties, tussenkoppen, vetgedrukte/gekursiveerde/gekleurde woorden en de eerste alinea te bekijken.
• Globaal: Begrijp de belangrijkste aspecten door de eerste en laatste zinnen van elke alinea te lezen.
• Precies: Lees de hele tekst van begin tot eind voor een diepgaand begrip.
• Zoekend: Zoek bruikbare informatie door tussenkoppen, drukken woorden en opvallende tekens (*, etc.) te bekijken.

Woordraadstrategieën

• Synoniem: Een synoniem is een ander woord met dezelfde betekenis.
• Omschrijving: Een omschrijving legt letterlijk uit wat een woord betekent.
• Definitie: Een nauwkeurige en vaste beschrijving van een begrip.
• Voorbeeld: Voorbeelden herken je aan woorden als 'zoals', 'zo', 'bijvoorbeeld', 'denk aan'. Voorbeeldzin: Zo'n gerecht is lekker met verschillende peulvruchten: bruine bonen, kapucijners en kidneybonen.
• Tegenstelling: Herken tegenstellingen aan woorden zoals 'maar', 'toch', 'echter' of door een ander woord met tegengestelde betekenis te gebruiken (bijv. weigeren/accepteren). Voorvoegsels kunnen ook een tegenstelling aangeven (bv. aan/af, ge/ont, voor/tegen). Voorbeeldzin: De hoofdrol leek eerst heel gemeen, maar bleek uiteindelijk aardig.
• Bekend woorddeel: Zoek naar samenstellingen (bv. zonnenstelsel) of afleidingen (woorden met voor- of achtervoegsels). Voorbeeld: 'geluidloos', 'loos' betekent zonder.
• Illustratie: Bekijk illustraties voor meer context bij complexe concepten. Voorbeeldzin: 'wanneer je een foto wil maken van iets ver weg, kun je een telelens gebruiken' (foto van camera met telelens).

Hoe je een tegenstelling maakt

• Kies een woord met tegengestelde betekenis (bv. ruim/krap).
• Gebruik voorvoegsels die een tegengestelde betekenis aangeven (bv. inwendig/uitwendig).

Onderwerp en Hoofdgedachte

• Onderwerp: Het onderwerp van een tekst is wat de tekst over gaat. Het onderwerp kan met 1 woord of een paar woorden worden beschreven.
• Zo vind je het onderwerp: Lees de tekst oriënterend. Geef kort antwoord op de vraag: "Waarover gaat deze tekst?".
• Hoofdgedachte: De hoofdgedachte is wat het belangrijkste is over het onderwerp in de tekst.
• Zo vind je de hoofdgedachte: Lees de tekst precies. Kijk naar het begin of het einde van de tekst, of naar direct genoemde ideeën. Zo niet, vraag jezelf dan af: "Wat is het belangrijkste dat over het onderwerp gezegd wordt?".

Tekstdoelen en soorten

• Amuseren: De schrijver wil je vermaken (bv. grappen, verhalen).
• Informeren: De schrijver wil je iets vertellen (bv. studieboeken, verslagen).
• Instrueren: De schrijver wil je laten zien hoe iets gebeurt (bv. spelregels, handleidingen).
• Overtuigen: De schrijver probeert je zijn mening te laten overnemen (bv. betoog).
• Activeren: De schrijver probeert je tot actie te laten komen (bv. advertenties, flyers).

Zelf aan de slag met tekstdoelen

• Amuseren: Beschrijf personages en situaties met sfeervolle woorden.
• Informeren: Geef feiten, leg dingen uit en geef voorbeelden.
• Instrueren: Geef stap-voor-stap uitleg en gebruik woorden zoals "meng daarna" of "schil eerst".
• Overtuigen: Geef je mening en leg deze uit.
• Activeren: Gebruik woorden zoals "profiteer nu!", "nooit kopen!"

Hoofdletters en Leestekens

• Hoofdletters: Begin van zinnen, namen (bv. Merlin Uiterwaal), initialen. Gebruik geen hoofdletter voor tussenvoegsels (de, van, van de) tenzij de voornaam ontbreekt.
• Leestekens: Zinnen eindigen met een punt, vraagteken of uitroepteken.
• Komma: Gebruik een komma tussen twee persoonsvormen en voor voegwoorden (doordat, als, maar, omdat, terwijl, voordat).

Bijvoeglijk naamwoord (bijv.n.)

• Lange vorm: Voeg een 'e' toe aan het korte bijvoeglijk naamwoord: dwars -> dwarse.
• Regel om de lange vorm te maken:
  • Voeg een 'e' toe.
  • Verminder a, e, o, of u en voeg een 'e' toe.
  • Dubbel de laatste letter en voeg een 'e' toe.
  • Verander f in v, of s in z en voeg een 'e' toe.
  • Combineer de laatste twee manieren.

Meervoud (zn)

• Meervoud op -en: Veel zelfstandige naamwoorden krijgen een meervoud op -en.
  • Gewoon -en toevoegen (bv. aardbei -> aardbeien)
  • Dubbel de laatste letter (bv. kruk -> krukken)
  • Verwijder klinkers (a, e, u, o) en voeg -en toe (bv. boog -> bogen)
  • Verander f in v (bv. verblijf -> verblijven)
  • Verander s in z (bv. prijs -> prijze)
• Meervoud op -s en -'s: Gewoon een -s toevoegen (haven -> havens). Toevoegen van ’s: lama -> lama’s, pc -> pc’s. Voor woorden met dubbele klinkers, gebruik geen ’s.
• Meervoud op -ie of -ee: Afhankelijk van de klemtoon (ie -> ën of s; ee -> ën of s)

Verkleinwoorden

• Verkleinwoorden: Maak verkleinwoorden door achtervoegsels toe te voegen (krijg, pje, tje, etje).
• Regel bv. voor verkleinwoorden:
  • Verdubbel de medeklinker (bv. haring -> harinkje)
  • Verander g in k (bv. haring -> harinkje).
  • Verdubbel a,e,o,u (bv. auto -> autootje).
  • Verander i in ie (bv. ski -> skietje) en
  • Medeklinker + y -> y verandert in y’tje (baby -> baby’tje).
  • Klinker voor y, dan niet y’tje (cowboy -> cowboytje).
• Afkortingen: Voor afkortingen, voeg het verkleinwoord achteraf toe met een apostrof. (pc -> pc'tje)
• Korte en lange klanken: Soms veranderen korte klanken in lange klanken. (blad, blaadje).