Керемет

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Жасуша дегеніміз не?

Тірі организмдердің құрылымының ең қарапайым бөлігі.

Жасушалардың қай түрлері бар?

Бактерия (correct)

Көп жасушалы жануарлар (correct)

Тек вирустар

Қарапайымдар (correct)

Жасуша тіршілігі тек жасушасыз формада өтеді.

False

«Жасуша» термині ғылымға қашан енгізілді?

1665 жылы. Signup and view all the answers

Жасушаның диаметрі _____ мкм-ден 155 мм-ге дейін жетеді.

0,1 - 0,25 Signup and view all the answers

Жасушаның тірі заты қандай?

Протоплазма Signup and view all the answers

Жасуша құрамындағы органоидтарды сәйкестендіріңіз:

Рибосома = Ақуыз түзу процесіне қатысады Митохондрия = Тыныс алу процесін қамтамасыз етеді Эндоплазмалық тор = Заттарды тасымалдайды Лизосома = Заттарды ыдыратуға көмектеседі Signup and view all the answers

Цитоплазманың құрамында не бар?

Химиялық макро және микроэлементтер, органикалық қосылыстар. Signup and view all the answers

Жасуша дегеніміз не?

Тірі организмдердің құрылымының ең қарапайым бөлігі. Signup and view all the answers

Жасуша қандай организмдерде кездеседі?

Барлық тірі организмдерде Signup and view all the answers

Жасуша вирустарда тіршілік ете алады.

False Signup and view all the answers

«Жасуша» термині ғылымға қашан енгізілген?

1665 жылы Signup and view all the answers

Жасушаның тірі заты - [бланк].

протоплазма Signup and view all the answers

Жасуша мембраналарының негізгі компоненттері қандай?

Биол.мембраналар Signup and view all the answers

Рибосоманың негізгі функциясы не?

Ақуыз синтезін қамтамасыз ету Signup and view all the answers

Цитоплазма дегеніміз не?

Ядроны қоршаған жасуша бөлігі. Signup and view all the answers

Митохондрияның функциясы қандай?

Жасушаның тыныс алу процесін қамтамасыз ету. Signup and view all the answers

Көпшілігі эукариотты организмдердің жасушасының диаметрі қандай?

10-100 мкм Signup and view all the answers

Study Notes

Күзәнеш турында

Күзәнеш — гомумән, вирусдан башка, терек организмнарның беренче һәм иң гади структурасы.
Күзәнеш терек организмнарның структурасы нигезен тәшкил итә һәм аның эшчәнлеген тәэмин итә.
Күзәнеш үз алдына терек система булып тора.
Күзәнеш бактерияләрдә, бер күзәнәкле организмнарда, кайбер үлән һәм гөмбәләрдә беренчел, аеруча күп күзәнәкле хайваннарның, үсемлекләрнең һәм гөмбәләрнең туклануларының һәм эшчәнлекләренең бер өлеше булып тора.
Вируслар гына күзәнәкләрдән башка тереклек итә.
"Күзәнеш" терминын XIX гасырда инглиз табигать тәнкыйтчесе Роберт Гук кертә, аның тарафыннан XIX гасырда ачыла.
Күзәнәк — заманча биологик тикшеренүләрнең нигезе.
Күзәнәк диаметры бактерияләрдә 0,1−0,25 мкм-нан тарткан тотуга төйәкнең йомыркасына кадәр (155 мм-га кадәр) җитә.
Күзәнеш диаметры киң таралган эукариот организмнарда 10−100 мкм.
Яңа туган баланың организмында 2∙10^12 күзәнәк, ә җитлеккән кешенең организмында 10^14 күзәнәк була, кайбер организмнарның туклануларында күзәнәкләр саны гомер буена үзгәрми.
Күзәнәкнең терек матдәсе — протоплазма.
Протоплазма биологик мембраналар белән чикләнгән (кабыклар белән), биополимерларның тәртипкә салынган структурасын тәшкил итә: цитоплазма һәм ядродан тора.
Күзәнәк ядросының структурасы - хромосома.
Цитоплазма составын чагыштырмача катлаулы молекулалар һәм структуралар тәшкил итә:
Цитоплазма структурасы
- Рибосома
- Митохондрия
- Эдоплазмалык тор
- Гольджи комплексы
- Лизосома
- Күзәнәк мембранасы
Рибосома күзәнештә ақсыллар синтезында катнаша, аның диаметры 20−25 нм.
Рибосомалар ирекле хәлдә һәм кайбер үзәкләргә бәйләнгән хәлдә була, барлык терек организмнарның күзәнәкләрендә очрый.
Цитоплазма — ядроны тирәли торган күзәнәк өлеше.
Цитоплазма составында макро һәм микроэлементлар, органик матдәләр, органик азык матдәләре (ақсыллар, углеводлар, липидлар, нуклеин кислоталары, гормоннар, ферментлар, витаминнар һәм башкалар), минераль матдәләр бар.
Митохондрия күзәнәкнең тын алу процессын тәэмин итә.

Клетка турында

Клетка - барлык тере организмовның (вируслардан тыш) төземен бүлеген җыелышы, терелекнең нигезе, үз алдына яши алган җай терек системасы.
Клетка үз алдына организм буларак (бактерияларда, карапайымнарда, кайбер балдырларда һәм гөмбәләрдә) яки күп күзәнәкле хайваннарның, үсемлекләрнең һәм гөмбәләрнең тукымаларында һәм органнарында очрый.
Вируслар гына клеткасыз тереклек итәләр.
"Клетка" терминын фәнга 1665 елда инглиз табигать фәне белгече Роберт Гук (1635-1703) кертә.
Терелектне клетка карашыннан өйрәнү - бүгенге биологик тикшеренүләрнең нигезе.
Клетканың диаметры 0,1-0,25 мкм-дан (кайбер бактерияларда) 155 мм-гә кадәр (төйә койрыгының йомыркасы) җитә.
Күпчек эукариот организмнар клеткасының диаметры 10-100 мкм тирәсендә.
Яңа туган сабыйларда - 2×1012 клетка , ә өлкән кешенең организмында - 1014 клетка булса, организмның кайбер тукымаларында клетка саны гомер буена тотрыклы кала.
Клетканың тере матдәсе - протоплазма. Ул биологик мембраналар белән (кабыклар белән) чикләнгән биополимерларның тәртипләнгән структуралы системалары - цитоплазма һәм ядродан тора.
Клетка ядросының эчтәлеге хромосома, цитоплазма эчтәлеге -
- рибосома,
- митохондрия,
- эндоплазматик челтәр,
- Гольджи комплексы,
- лизосома,
- клетка мембранасы.
Рибосома - клеткада ақсыллар формалаштыруны тәэмин итә, ақсыллар синтезы урталыгы дип санала. Аның диаметры 20-25 нм. Рибосома цитоплазмада буш хәлдә дә, бәйләнгән хәлдә дә, шулай ук барлык терек организмнар клеткаларында да очрый.
Цитоплазма - ядроны урап алган клетка өлеше. Аның составындагы химиялек макро һәм микроэлементлардан катлаулы органик берләшмәләр (ақсыллар, көмірсулар, липидлар, нуклеин кислоталары, гормоннар, ферментлар, витаминнар һ.б.) һәм минераль матдәләр барлыкка килә.
Митохондрия - клетканың тын алу процессын тәэмин итүче органоид.