Koningen aan de Macht: West-Francia

Koningen aan de Macht

• Er waren verschillende belangrijke en machtige spelers, waaronder de koning, de adel of lokale heer en de steden.
• Afhankelijk van de situatie vormden deze spelers coalities.
• Mogelijke coalities waren: koning met steden tegen de lokale heer, koning met lokale heer tegen steden, en lokale heer met steden tegen koning.

West-Francia

• In 987 stierf de Karolingische dynastie in West-Francia (later Frankrijk).
• Hugo Capet werd koning, maar zijn macht was beperkt tot het kroondomein tussen Somme en Loire.
• Vlaanderen en Normandië waren machtiger, en lokale vorsten vreesden elkaar meer dan de koning.
• Van 1180 tot 1223 verdreef Koning Filips II August de Engelse invloed en brak de macht van de lokale vorsten.
• Hij deed dit met steun van de steden.
• Steden hielpen de koning in ruil voor meer vrijheid en privileges.
• De koning financierde huurlingen en ambtenaren met de inkomsten.
• In 1280 behoorden de Capetingers tot de machtigste koningen van West-Europa.
• Vanwege militaire en financiële problemen moesten ze de standenvergadering toestaan, waarin de drie standen samenkwamen om belastingen goed te keuren.
• Van 1461 tot 1483 versterkte Koning Lodewijk XI de staat met een sterke handel, steun van de burgerij en een huurlingenleger.
• Hij onderwierp de adel en voerde territoriale eenmaking door, waarmee hij een voorloper werd van het koninklijk absolutisme.

Oost-Francia

• In 911 stierf de Karolingische dynastie uit in Oost-Francia (later Duitsland).
• De hertogen kozen een koning.
• Otto I van Saksen herstelde het koninklijk gezag en werd door de paus tot keizer gekroond.
• Hij verzwakte de hertogen en versterkte de rijkskerk, waarbij bisschoppen en abten politieke macht kregen.
• In de 11e-12e eeuw waren de Ottonen de machtigste vorsten van Europa.
• Vanaf de 12e eeuw gebruikten graven en hertogen de strijd tussen paus en keizer om zelfstandiger te worden.
• Duitsland bleef een kieskoninkrijk, waarbij telkens een zwakke vorst werd gekozen om de macht te verdelen.
• In de 14e eeuw, in 1356, bepaalden de 7 keurvorsten wie keizer werd.
• De keizers regeerden slechts over een lappendeken van vorstendommen en steden, waardoor de keizerlijke macht was uitgehold.
• In de 15e eeuw kwam de keizerskroon in handen van de Habsburgers.
• Maximiliaan I breidde hun invloed uit, maar een sterk centraal gezag bleef uit.

Engeland

• In 1066 vond de Slag bij Hastings plaats, waarbij Willem de Veroveraar, hertog van Normandië, Engeland veroverde en koning werd.
• Hij verstevigde zijn macht met het Domesdaybook, een inventaris van bezit.
• In 1150 kwamen de Plantagenets aan de macht en regeerde Hendrik II van Plantagenet over Engeland en delen van Frankrijk.
• Hij voorkwam het ontstaan van vorstendommen en verdeelde Engeland in shires en counties.
• In 1215 werd Koning Jan Zonder Land gedwongen de Magna Carta te ondertekenen, wat de macht van de koning beperkte en rechten voor edelen vastlegde.
• In 1295 ontstond een echt parlement, met een verdeling tussen het House of Commons en het House of Lords.
• In de 15e eeuw, onder de Tudors en Hendrik VII, verzwakte de adel na de Rozenoorlog, waardoor Hendrik VII zijn macht versterkte.
• Hij werd minder afhankelijk van het parlement en bestuurde via sheriffs en vrederechters.

Spanje

• Aan het eind van de 15e eeuw voltooiden Ferdinand en Isabella de Reconquista door Granada te veroveren.
• Dit was de herovering van Spanje door christenen op de islamitische heersers.
• Dankzij de rijkdom uit de kolonies hoefde de koning minder rekening te houden met de adel en de cortes, waardoor hij onafhankelijk kon regeren.

Bourgondië

• In 1363 kreeg Filips de Stoute het hertogdom Bourgondië van zijn broer, de koning van Frankrijk.
• Door zijn huwelijk met Margaretha van Male verwierf hij ook Vlaanderen en begon hij de territoriale eenmaking via huwelijken, aankopen en oorlogen.
• Van 1419 tot 1467 breidde Filips de Goede het Bourgondische rijk verder uit en verenigde hij de Nederlanden (huidig België, Nederland en Luxemburg).
• Hij centraliseerde het bestuur met instellingen zoals de Grote Raad en het Parlement van Mechelen.
• Van 1467 tot 1477 probeerde Karel de Stoute het Bourgondische rijk verder uit te breiden richting Duitsland en Frankrijk.
• Hij sneuvelde in 1477 bij Nancy.
• De Franse koning Lodewijk XI profiteerde hiervan en veroverde Bourgondië en Picardië, waardoor het Bourgondische rijk verzwakte.
• In 1477 moest Maria van Bourgondië, onder druk van de opstandige steden, het Groot Privilege ondertekenen.
• Hierdoor kregen de steden en edelen opnieuw lokale rechten en macht, ten koste van de centralisatiepolitiek van haar voorgangers.

Strijd tussen paus en vorsten

• De Ottonen bouwden hun macht op via de rijkskerk, waarbij bisschoppen en abten naast hun geestelijke rol ook wereldlijke macht kregen.
• De keizer benoemde deze geestelijken via investituur, waardoor hij veel invloed had.

Pauselijke hervormingen en investituurstrijd

• In de 11e eeuw versterkten pausen hun macht.
• Paus Gregorius VII verbood wereldlijke investituur en plaatste zichzelf als hoogste autoriteit boven koningen en keizers.
• De paus en de keizer botsten over wie bisschoppen mocht benoemen.
• De paus kreeg steun van graven en hertogen, de keizer van bisschoppen en abten.
• In 1076 excommuniceerde Gregorius VII keizer Hendrik IV, waardoor deze zijn macht dreigde te verliezen.
• In 1077 ondernam Hendrik IV de boetetocht naar Canossa, waar hij na drie dagen werd vergeven door de paus.
• In 1122 werd de investituurstrijd beëindigd met het Concordaat van Worms.
• De paus kreeg het recht om bisschoppen geestelijk te wijden, terwijl de keizer hen wereldlijke macht mocht geven.
• Dit compromis leidde tot een blijvende scheiding tussen kerkelijke en wereldlijke macht in Europa.

Kruistochten

• Het christendom ontstond in Palestina en verspreidde zich in de 1e eeuw over het Romeinse Rijk.
• In de 7e eeuw veroverden Arabieren het Heilige Land en verspreidden de islam.
• In de 11e eeuw namen de Seldsjoeken (Turken) de macht over en vormden een bedreiging voor het Byzantijnse Rijk.
• De Byzantijnse keizer Alexios I Komnenos vroeg paus Gregorius VII om hulp tegen de Seldsjoeken, maar kreeg geen steun.
• In 1095 herhaalde hij zijn oproep aan paus Urbanus II, die opriep tot een kruistocht om Jeruzalem en andere christelijke gebieden te heroveren.
• In 1096 vertrokken West-Europese edelen, zoals Godfried van Bouillon, richting het Heilige Land voor de Eerste Kruistocht (1096-1099).
• De volkskruistocht werd snel verslagen door de Seldsjoeken.
• In 1099 veroverden de kruisvaarders Jeruzalem en stichtten kruisvaarderstaten: Graafschap Edessa, Vorstendom Antiochië, Graafschap Tripoli en Koninkrijk Jeruzalem.
• In de 12e eeuw verenigde de islamitische wereld zich.
• In 1144 heroverden moslims Edessa, wat leidde tot de Tweede Kruistocht (mislukt).
• In 1187 veroverde Saladin Jeruzalem, wat leidde tot de Derde Kruistocht.
• In 1291 viel Akko, het laatste kruisvaardersbolwerk en de kruistochten eindigden.
• De islamitische wereld kreeg de controle over het Heilige Land.
• De kruistochten versterkten de macht van de paus en edelen, maar verzwakten die van Byzantium.
• De Reconquista werd onderdeel van de kruistochtgedachte.
• De strijd tegen de Katharen in Zuid-Frankrijk werd ook als een kruistocht gezien.