კონფორმულობა და საზოგადოებრივი ნორმები

კონფორმულობა

• კონფორმულობა არის სოციალური მოლოდინების შესატყვისი ქცევა და შეხედულებები, რომელიც გამოწვეულია ინდივიდის ან ჯგუფის ზეწოლით.
• კონფორმულობის შეფასება ხდება სოციალური კონტექსტის მიხედვით და არ შეიძლება ცალსახად შეფასდეს, როგორც დადებითი ან უარყოფითი მოვლენა.
• კონფორმულობა განიხილება, როგორც საზოგადოების ნორმებისადმი მიდევნება ჯგუფური ან ინდივიდუალური ზეწოლის კუთხით.

კონფორმულობა საზოგადოებრივ ნორმებთან

• საზოგადოებრივი ნორმები სოციალური წესრიგის მთავარი კომპონენტია.
• ნორმები არის საზოგადოების მოლოდინები, თუ როგორი უნდა იყოს ქცევა კონკრეტულ სოციალურ სიტუაციაში.
• ნორმები არსებობს დანაწესების (ქცევა, რომელიც უნდა შესრულდეს) ან აკრძალვების (ქცევისა, რომელიც არ უნდა მოხდეს) სახით.
• ნორმების ტიპები:
  • წეს-ჩვეულებები: ზუსტად განსაზღვრული ქცევის წესები, გამაგრებული კანონით.
  • ზნე-ჩვეულებები: მნიშვნელოვანია საზოგადოების კეთილდღეობისთვის და განსაზღვრავს პატიოსანი და სამართლიანი ქცევის წესებს.
  • კანონები: ფორმალურად დადგენილი ნორმები, რომელთა შესრულება კატეგორიულად მოითხოვება, ხოლო დამრღვევებისთვის გამოიყენება ნეგატიური სანქციები (ჯარიმები).
• ნორმებთან დაკავშირებით სრული საზოგადოებრივი თანხმობა არ არსებობს.
• საზოგადოებაში არსებობს სუბკულტურული სხვაობები, სადაც ყველა სოციალურ ჯგუფს ნორმების საკუთარი ერთობლიობა მართავს.
• ნორმებს ყველა ერთნაირად არ იზიარებს და ისინი დროთა განმავლობაში იცვლება.

კონფორმულობა ჯგუფური ან ინდივიდუალური ნორმებისადმი

• ჯგუფური ნორმებისადმი კონფორმულობას საზოგადოების ნორმებისადმი კონფორმულობის მსგავსი პროცესები განაპირობებს.
• ჯგუფში მიღებული გადაწყვეტილებები ხშირად ჯგუფური ნორმების შედეგია.

რეფერენტული (ეტალონური) ჯგუფები

• ეტალონური ჯგუფი არის ჯგუფი, რომელთანაც ადამიანი თავს აიგივებს.
• ეტალონური ჯგუფი განსაზღვრავს ღირებულებებს და ნორმებს.
• რეფერენტული ჯგუფი არის ჯგუფი, რომლის შეხედულებებსაც ადამიანი პატივს სცემს, რომლის წევრობასაც ესწრაფვის და რომელთანაც აკავშირებს ერთგულება.
• რეფერენტული ჯგუფის ფუნქციები:
  • ნორმატიული: უწესებს სტანდარტებს თავის ინდივიდუალურ წევრებს.
  • შედარების ფუნქცია: ჯგუფის წევრები იყენებენ მას, როგორც საკუთარი და სხვების ქცევის შეფასების სტანდარტს.

კონფორმულობის გამომწვევი სოციალური გავლენის სახეები

• დაყოლა (დამთმობლობა): ცვლილება, რომელიც არ ეფუძნება ადამიანის ნამდვილ შეხედულებებს.
• კონვერგენცია: შეხედულების ნამდვილი ცვლილება.
  • იდენტიფიკაცია: ადამიანის ნამდვილი შეხედულებების შეცვლა, რომელიც ეფუძნება სხვა ჯგუფთან მიერთების სურვილს.
  • ინტერნალიზაცია: ადამიანის ნამდვილი შეხედულების შეცვლა, რომელიც ეფუძნება ჯგუფის ღირებულებათა მიღება-გაზიარებას.
• სოციალური გავლენის 3 სახე:
  • დამთმობლობა: სოციალური გავლენის პირდაპირი ფორმა, როდესაც ინდივიდი ცვლის ქცევას სხვა ადამიანის მოთხოვნით. მოტივაციაა კონფორმული ქცევით ჯილდოს მიღების ან სასჯელის აცილების მოლოდინი.
  • იდენტიფიკაცია: სოციალური გავლენა, რომელიც გამოწვეულია სხვა ადამიანთან ან ჯგუფთან კარგი ურთიერთობის დამყარებისა და შენარჩუნების სურვილით. იდენტიფიკაცია ადამიანს სიამოვნებას ანიჭებს, რადგან სასურველი ურთიერთობა მოაქვს. ფროიდის მიხედვით, იდენტიფიკაციის ობიექტის მიმართ ყოველთვის არსებობს ამბივალენტობა (დადებითი და უარყოფითი გრძნობების ნაზავი).
  • ინტერნალიზაცია (გათავისება): წარმოიქმნება, როდესაც ჯგუფის იდეები ან მოქმედებები გავლენის ობიექტის თვალში თავისთავადი ღირებულებების მქონეა. ადამიანს სჯერა იმის, რასაც აკეთებს.
• ავტოკინეტიკური ეფექტი: მუზაფერ შერიფის კლასიკური გამოკვლევა ინტერნალიზაციის შესახებ, რომელიც ეფუძნება მხედველობით ილუზიას, როდესაც სიბნელეში უძრავი წერტილი თითქოს მოძრაობს.

კონფორმულობის მიმართულებით გაწეული ზეწოლა

• შიდაჯგუფური თანხმობის დონე: ერთსულოვანი ჯგუფის მიმართ კონფორმულობა უფრო მაღალია, ვიდრე მაშინ, როდესაც ჯგუფის წევრები განსხვავებულ ქცევასა და განწყობას ავლენენ.
• მაღალი სტატუსის მქონე ჯგუფები: აღწევენ მეტ კონფორმულობას, რის გამოც ადამიანი უფრო ადვილად თმობს საკუთარ დამოუკიდებლობას.
• საქმის მცოდნე, ექსპერტების ჯგუფი: ახერხებენ ზეწოლას კონკრეტულ წევრზე.
• კოფესიური (მჭიდრო) ჯგუფი: თავის მიმართ მეტ კონფორმულობას აღწევს.
• კონფორმულობის მიმართულებით განხორციელებულმა ზეწოლამ შეიძლება გამოიწვიოს მანკიერი გადაწყვეტილებების გამოტანა.

ძალამოსილი ფიგურისადმი უზომო მორჩილება

• ძალამოსილი ფიგურისადმი უზომო მორჩილება ხორციელდება სიტუაციაში, როდესაც ადამიანი ცვლის თავის ქცევას სხვისი პირდაპირი ბრძანებით.
• ადამიანთა უმრავლესობა ემორჩილება ავტორიტარულ წნეხს, გააგრძელონ სხვა ადამიანის წინააღმდეგ მიმართული ქცევა (მილგრემის გამოკვლევა).

დეინდივიდუალიზაცია

• დეინდივიდუალიზაცია არის თეორია, რომელიც ხსნის პირად პასუხისმგებლობაზე უარის თქმის ფენომენს.
• დეინდივიდუალიზაცია არის მეტ-ნაკლებად ანონიმურობის მდგომარეობა, როდესაც ჯგუფის წევრს ეუფლება განცდა, რომ იგი ამოუცნობია.
• ზიმბარდოს ციხის ექსპერიმენტი დეინდივიდუალიზაციის დრამატული ნიმუშია.
• ზიმბარდოს აზრით, ციხეში არსებული მძიმე სიტუაცია არ არის პათოლოგიური პიროვნებების, არამედ პათოლოგიური, დეინდივიდუალიზებული სიტუაციის შედეგი.
• ზიმბარდო ხაზს უსვამს, რომ როგორც ციხის ბინადარნი, ისე ციხის ზედამხედველები საპატიმროში თავის პიროვნულ იდენტობას კარგავენ.
• დეინდივიდუალიზაცია დამახასიათებელია დახურული ტიპის დაწესებულებებისთვის.