كلمات تركية ومعناها

Türkçe ve Dil Bilgisi Çalışma Notları

Sözcükte Anlam

• Sözcük (kelime), bir dilde belirli bir anlamı olan en küçük ses birimidir.
• Sözcüklerin cümle içindeki görevleri anlamlarını etkileyebilir.

Çok Anlamlılık

• Sözcüklerin cümledeki kullanımına bağlı olarak farklı anlamlar taşımasıdır.

Gerçek (Temel) Anlam

• Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamıdır; sözlükteki tanımıdır.
• Örneğin, "Boğazı ağrıyordu" cümlesindeki "boğaz" sözcüğü, boynun ön bölümü anlamındadır.

Yan Anlam

• Sözcüğün gerçek anlamıyla ilişkili, benzerlik taşıyan anlamıdır.
• Örneğin, testinin boğaz kısmı.

Terim Anlam

• Sözcüğün bilim, sanat veya meslek alanına özgü anlamıdır.

• ترجمة*Çanakkale Boğazı* في cümle جغرافي relacionada ب تنگه بين قارّتين.
  

• Kostüm و dekor مصطلحات ذات الصله بالمسرح.

Mecaz Anlam

• Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır.
• "Binlerce boğaz gıda yardımı bekliyor" cümlesindeki "boğaz", gıda bekleyen insanlar anlamında kullanılmıştır.

Somut Anlam

• Beş duyu organıyla algılanabilen kavramları ifade eden anlamdır.
• مثال: تفضيل الحلويات اللبنية أو رائحة البابونج.

Soyut Anlam

• Duyu organlarıyla algılanamayan, akıl veya inançla kavranan kavramları ifade eden anlamdır.
• على سبيل المثال الأم كانت تنظر اليه بلطف أو حاولت تفسير الحلم.

Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

• Farklı yazılıp aynı anlama gelen kelimelerdir.
• A مثال: "إختيار - ياشلي" (مسن - شيخ).

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

• Aynı yazılıp farklı anlama gelen kelimelerdir.
• هونان يازييلا aynı kapımdaki asmaya (çardak üzerine يائيلا anan üzüm).
• Ben yârimden ayrılmam götürseler asmaya (asmak işi).
• Düzeltme işareti (^) olan sözcüklerde sesteşlik ilişkisi yoktur.

Zıt (Karşıt) Anlamlı Sözcükler

• Birbiriyle çelişen anlamlara sahip kelimelerdir.
• أمثلة: doğru - yanlış (صحيح - خاطئ) و yavaş - hızlı (بطيء - سريع).
• Kelimenin olumsuzu zıt anlamlısı değildir.
• zıddı: gitmek (gitmemek) و gelmemek ()

Yakın Anlamlı Sözcükler

• Cümle bağlamına göre kimi zaman aynı anlamı verebilirler, ancak tam eş anlamlı değildirler.
• Örnekler: ilerlerken - yürürken (ilerlerken - yürürken) ve çalışmak (çalışmak - çalışmak).

Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler

• Nicel sözcükler ölçülebilir değerleri ifade ederken nitel sözcükler, ölçülemeyen değerleri ifade eder.
• "acı" كلمة ذات وصف نوعي تصف الأطعمة.

Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler

• Kapsamı geniş olan kelimelere genel, dar olanlara özel anlamlı denir.
• حيوان -> نبته -> زهره -> جول -> جول -> Gül Kırmızı سيريلاند Özele.
• Özelden genele: harf -> kelime -> cümle -> metin(özelden genele sıralama).

Sözcük Anlamıyla İlgili Kavramlar

Ad Aktarması (Mecazımürsel)

• Benzetme amacı gütmeden aktarma yapmaktır.
• örneğin Hatay geleceği düşünerek çok إندسيدينيوريا

Deyim Aktarması

• Benzetme yoluyla varlıklar, kavramlar arasında ilişki kurmaktır.
• "Ağlayan çınar yılların yorgunluğunu attı üzerinden" (insandan doğaya).

Benzetme

• İlişki kurarak zayıf olanı güçlü olana benzetmedir.
• مثال: Harput Kalesi bir şahin gibi tepeden izliyor şehrimizi.

Duyu Aktarımı

• Bir duyu ile algılanabilenin başka bir duyuya aktarılmasıdır.
• "Yumuşak bir bakışı vardı" ->(Görmeyle ilgili bakış, dokunma duyusuyla ilgili olan “yumuşak” söz- cüğü ile anlatılmıştır)

Dolaylama

• Tek kelimeyle ifade edilebilecek bir kavramın birden fazla kelimeyle, daha etkileyici bir şekilde anlatılmasıdır.
• yeditepeli şehirde Deprem korkusu sarmisti herkesi (İstanbul)

Güzel Adlandırma

• Olumsuz çağrışımlar yapan durumların, kavramların olumlu şekilde ifade edilmesidir.
• Kadın, işitme engelli çocuğa, filmde anlatılanları işaret diliyle anlatıyordu(Sağır- işitmeyen)

Yansıma Sözcükler

• Doğadaki sesleri taklit eden sözcüklerdir.
• kapilar gicirdadi yeni evimizin.

Söz Öbekleri

• Deyimler, atasözleri, ikilemeler gibi unsurlardır.

Kaplılaşmiş Söz Öbekleri

• Deyimler çoğunlukla mecazi manalıdır , ancak gerçekte anlama da gelebilirler. Genellikle eylemler (-mek/-mak" mastar ekiyle biter)

• Kişiye göre çekimlenirler

• Atasözleri: uzun dönemli gözlemlere ve deneyimlere dayanan, çoğunlukla mecazi manaları bulunmaktadır

• "Aza kanaat etmeyen çoğu bulamaz." Yerleri sabittir

• Takımlar: pekiştirme ve anlamı zengileştirme amacındadırlar. Eş, yakın, zıt anlamlı sözcükler veya yansıtıcı olabilirler.

• ** Vecizeler** Düşünceyi kısa ve özlü bir anlatımla ifade еden, ders çıkarmaya dayalı olan sözlere özdeyiş denir. (Hz. Ali)

• Cümleye Sözcük / Söz Öbeği Yerleştirme* cümlede boş bırakilan yerleri doğru şekilde tamamlamayi hedefleyin

• yazarin olumlu ve olumsuz etkileri anlatilan parçalar bulunur.

Cümlede Anlam

Cümledeki Anlatım-Öznel Anlatım/Nesnel Anlatım

• Doğruluğu teyit edilemeyenler özneldir(subjektif), teyit edilebilenler nesneldir(objektif)

• kişisel yorum içeren cümleler özneldir(subjektif), içermeyen cümleler nesneldir(objektif)

• Doğrudan Anlatım/Dolaylı Anlatım* başkasının sözünü değiştirmeden актармak / başkasının fikrini kendi anlatımımızla sözcüğünü dönüştürmek aktarmak (Bu tarla yorucu işçilik nedeniyle yeşerdi", dedi .)

• Üslup (Biçem)* yazarın sözcüğü seçmesi, yazılış şekli ve dili

• İçerik (Konu)* eserinin içerdiği neyi anlattığı, konusunu

• Cümleler Arası Anlam İlişkileri* Neden-Sonuç, Amaç-Sonuç, Koşul, Karşılaştırma

• Eş Anlamlı Cümleler* aynı şeyi ifade eden cümle

• • Yakın Anlamlı Cümleler** farklı sözcükler ama aynı düşünce

• Zıt, Çelişen Cümleler* aynı konuda zıt ve tutarsız

• Cümlede Duygular ve Kavramlar* özlem, pişmanlık, yakınma, ön yargı (stereotip)

• Diğer Kavramlar* kanıksama, sitem, eleştiri, sezgi, tanımlama, beğenme, onaylama

• Cümle Oluşturma: sözcükleri mantıklı bir şekilde sıralama.

• İki Cümlenin Birleştirilmesi: iki ayrı cümleyi tam da doğru anlamı yansıtacak tek cümle haline getirme.

• Paragrafta Yapı, Giriş, Gelişme, Sonuç cümleleri hakkında bilgi sahibi olma

• Destekleyici düşünce, ana düşünce, başlık konulması

• ** Soruya karşılık yazılan Paragraf sorularini analiz etme:**

• paragrafı hangi anlatım biçimleriyle yazıldığını tespit etme:

Anlatım Biçimleri Açıklayıcı Anlatım konuyu aciga kavusturmak(aydınlatmak) Öyküleyici Anlatım vaktiyle bir padişah varmis Tartışmacı Anlatım denme yazmak makaleden kolaydir

Betimleyici Anlatım her iki yani agaclarla kapli bir irmagin ve gitgide silinen gecenin kiyisinda sessiz sedasiz yuruduk

Düşünceyi Geliştirme Yolları Tanımlama: "dil insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir araçtır Karşılaştırma: Benzer ve zit kavramlari ortaya koyma Örnekleme: belirli düsüncelere örneklerden yararlanma Kişileştime: Benzetme: bir kavramida benzerlik kurarak zayif olani güçlü olana benzetmek Tanık Gösterme:(alıntı) Yazarın anlatımını desteklemek amacıyla yazı içerisinde alıntı gösterme Sayısal Verilerden Yararlanma: verileri kuvvetlendirerek düşünceyi inandırıcı kılmak

Ses Bilgisi

• Türkçede Sesler*, Ünlü ve Ünsüz sesler
• Ünlülerin Nitelikleri*, Kalın-İnce, Düz-Yuvarlak, Geniş-Dar Ünlüler Dilin duruma göre : a / ı / o / u veya e/i/ö/ü. Dudaqların duruma göre: Düz a/ e/ı/i. veya Yuvarlak o/ö/ u/ü. Ağzın açıklığına göre. Dar veya genişliğine göre ses sınıflandırımı
• Ünsüzlerin Nitelikleri* Yumuşak ve Sert harfler ses tellerinin titreşime göre

Ünlü Uyumları (Büyük Ünlü Uyumu Türkçe de ilk hecedeki ünlünün, geri kalan hecelerdeki ünlüleri etkilemesi

• Küçük Ünlü Uyumu* düz ünlüler den düz, yuvarlakdan üyvarlak ünlülerin gelinesi not: -yor eki bu kuralı bozar
• Ünlülerle İlgili Ses Olayları* Ünlü Düşmesi -> sözcüğün ünlü alırken, ünlü kaybetmesi Ünlü Daralmasi --> a ve e harfleri yor ekini alinca daralmasi Ünlü Türemesi --> -cik eki yüzünden ünlü türemesi Ünlü Değişimi --- Ben -> Bana
• Ünsüzlerle İlgili Ses Olayları* Ünsüz Yumuşaması sonu p ç t k ile biten sözcük ünlü alınca sert ünsüz yumuşar Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşmesi) sert ünsüzden sonra c d g değil ç t k gelir Ünsüz Düşmesi k ünsüzüyle biten sözcük cik künü alınce k ünsüzü düşer Ünsüz Türemesi (İkizleşmesi) "affetti", "hissetti" gibi örnekler Yardımcı Ünsüzler (Kaynaştırma Harfleri) "n, s, ş, y” ile yanyana gelmeme durumu Ulama ünsüzle biten sözcükten sonra ünlüyle baslayan sözcük bağlanarak okunu

TÜRKÇENİN BAŞLICA SES ÖZELLİKLERİ Türkçe sözcüklerde ilk heceden sonra "o, ö” ünlüleri bulunmaz. Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz. Türkçe sözcüklerin sonunda "b, c, d, g" harfleri bulunmaz. Türkçede uzun ünlü (â, û, î) yoktur.

Türkçe sözcüklerde “f, h, j, v” sesleri yoktur. Türkçede kelime kökünde ikiden fazla ünsüz harf yan yana bulunmaz. Türkçe sözcükler iki ünsüzle başlamaz. Türkçe sözcüklerin kökünde ikiz ünsüz yan yana bulunmaz.

Yazım Kuralları

• Büyük Harflerin Kullanımı* cümleler büyük harfle başlar. dizelere de not: cümle içinde tırnak ile başlayan cümleler

kişi ve soy adlari büyük başlar lakaplar ve ünvanda hayvanlara verilen isimler büyük başlar ulus din dil mezhep adları büyük başlar gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar şehir ülke devlet adı büyük başlar kurum kuruluş adlarınin her kelimesi büyük harfle başlar

• Sayıların Yazımı* Sayilar metin icerisinde yazilabilecegi gibi çoğunlukla rakam ile gösterilir birden fazla kelimeden oluşanlar ayrı yazılır saatler dakikalarda aynı şekilde

Romen rakamları sadece.tarihi olaylarda, yüzüllarda kulllanilir

• "de" ,"ki" ve "mi" yazimi*

Bağlaç olan “de” ayrı yazılırken, ek olan bitişik yazılır. Bagli olan "ki’birkaç örnek haricinde daima ayrı sözcüğe bitişik(sanki oysaki) Soru eki daima ayrı yazılır ve kendinden önceki kelimeye dokunmaz

• Kısaltmaların yazımı* kurum isimleri, dergi isimleri vs kısaltılırken her kelimenin Her zaman büyük harfle başlanır nokta işareti sonda konulur.

Ölçüler kısaltılırken nokta olmaz eğer sonda kısaltmaya ek gelirse kesme işareti olmaz aksine üst üste gelirse bir harf yazılır nokta sonda kullanılmaz

• Birleşik sözcüklerın yazımı* nasıl etmek, kaydetmek vb örnekler verilir.

Noktalama İşaretleri

Temel noktalama işaret ve kullanım kuralarına uyma

• Nokta* tamamlanmış cümlenin sonuna konur
• Virgül* eş görevli kelimeler arasında, sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır uzun cümlelerde NOT: ama veya ve,ya bağlacları kullanilmasi sırasında virgül konmaz
• • Noktalı Virgül**, Cümle icinde virgülle ayırılmış tür ve takımları ayırmak için
• İki nokta* kendisiyle alakalı örnekler verilecek cümlenin sonuna konur
• • 3 Nokta**, tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur
• Uzun çizgi* konuşma yazılırken
• tirmak işareti* alinti verirken Kısa çizgi Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonunda kullanılır

Ekler Sözcükte Yapı

kökler / gövdeler yapim ekleri çekim ekleri

• yapim ekleri
• sözlüğün anlamını değiştirir eklendiğinde sözcüğün özelliklerini değiştiren
• Çekim ekleri çeklenilen sözcüğün özelliklerini değistimeyen ek
• isim çekim ekleri iyelik , hal ekleri
• fil çekim ekleri kip ekleri ,ve kişi ekleri
• Fiilde Olumsuzluk* Ek " -me/-ma " ile gerçekleştirilir
• Çekimli Fiil* Kip ile şahıs ekleri ile gerçekleştirilmiş fiildir (zamanlı)
• FIilimsilers* Fiil kök veya gövdelerine bazı ekler eklenerek isim, sıfat ve zarf olarak oluşturulan sözcüklere fiilimsi denir.

Sözcük Türleri (İsim Soylu Sözcükler)

isimler somut veya soyut adlar olabilir isimlerin özellikleri (cins isim/ Tür adları)

Sıfatlar ile İlgili niteleme --> renk yada durum belirtir nasıl sorusuna yanıt verir belirtme soru--> hangi sayı --> kaç

• Zamirler (Adıllar)* isimlerin yerine kullnan söz varlığı(varlık yada nesnenin)
• Zarflar(belirteçler)* fiilleri, sıfatı, fillimsiyi belirten Durum Zarfları, Zaman Zarfları, Miktar, Yer-Yön ve Soru ZArflalrı
• İlgeçler (Edatlar):* tek başına anlamı olmayan sözcükleriyle ilişkilendirilirler
• Bağlaçlar :* tek başına anlamı olmayan, benzer görevlere gelmiş ögleri bağlamak іçin kullanılan sözcük türüdür
• ünlemler:* Sevinme, coşma, özlem, acıma

Fiilde Çatı

Türkçede fii