Kerk en Machtscentrum: Gregorius, Willibrord, Bonifatius

De Kerk en Machtscentrum

• De kerk en pausen kregen meer gezag door de verzwakking van de keizerlijke macht in Europa.
• Paus Gregorius I (de Grote) droeg bij aan de verspreiding van het christendom en had politieke invloed.

Paus Gregorius de Grote's Doelstellingen

• Het streven naar meer eenheid onder christenen was een doel.
• Hij streefde ernaar de priesteropleiding te verbeteren, zodat zij dezelfde boodschap verkondigden en missen opdroegen, waardoor het celibaat verplicht werd.

Willibrord en Bonifatius

• De taak van Willibrord en Bonifatius was om het evangelie te verkondigen.

De dood van Bonifatius

• Bonifatius werd in 754 bij Dokkum aangevallen door lokale bewoners en gedood.

Verzet tegen de macht van het Christendom

• Niet iedereen was blij met de groei van de christelijke macht.
• Er was scepsis over de oprechtheid van bekeerlingen en de voordelen die het bood; sommigen zagen dit als bedreiging voor het echte geloof.

Kerkelijke Focus

• De Kerk hield zich voornamelijk bezig met machtsvertoon en rijkdom vergaren.
• Het versterken van macht en rijkdom kan beschouwd worden als verraad aan de basis van het Christendom: het navolgen van Jezus Christus.

Terugtrekking als Kluizenaar

• Sommigen trokken zich terug uit de wereld om in afzondering te bidden, studeren en vasten.
• Deze levenswijze was gebaseerd op de woorden van Jezus, die opriep tot het verkopen van bezittingen en het geven aan de armen.

Het Kloosterleven

• Het woord "klooster" komt van het Latijnse "claustrum", wat 'afgesloten' betekent.

Benedictus van Nursia's Regels voor het Kloosterleven

• Benedictus van Nursia stelde drie basisregels op voor kloosterlingen: armoede, gehoorzaamheid, en kuisheid.

Schisma (splitsing)

• Christenen streefden steeds meer naar eenheid door maatregelen van keizers en pausen. Dit leidde tot problemen, vooral door de groeiende macht van de paus. Dit culmineerde in 1054 in het eerste schisma.

Rooms-Katholiek

• "Rooms-katholiek" verwijst naar de kerk met de paus in Rome als leider, het woord katholiek betekent 'universeel'. katholiek betekent 'algemeen' en dit verwijst naar de ene christelijke kerk die niet aan landsgrenzen is gebonden.

Oosters Orthodox

• De Oosters-orthodoxe kerken in Oost-Europa en het Midden-Oosten erkennen het gezag van de bisschop van Rome niet.
• Zij geloven dat ze de correcte leer en aanbidding volgen; ze worden vaak Oosters-orthodox genoemd vanwege hun aanwezigheid in het voormalige Oost-Romeinse Rijk.
• Ze worden geleid door plaatselijke leiders, patriarchen, in steden zoals Jeruzalem, Alexandrië en Constantinopel.

Patriarch

• Een patriarch is een plaatselijke leider in de Oosters-orthodoxe kerk.

Iconostase en Icoon

• Een iconostase is een wand met iconen, die afbeeldingen van heiligen zijn gemaakt volgens specifieke regels.

Reformatie en vernieuwing: Kerk en Geloof

• In het verleden werd gedacht dat de paus machtiger was dan koningen en keizers.
• Paus Innocentius III verklaarde dat de paus minder is dan God maar groter dan alle mensen.
• De kerk was verantwoordelijk voor het eeuwige heil van onsterfelijke zielen.
• De staat had enkel gezag over het tijdelijke lichaam, niet over de ziel.

Ketters

• Ketters waren mensen die afweken van het officiële christelijke geloof.
• De term "ketter" komt van de Katharen, een religieuze beweging in Zuid-Frankrijk, die het gezag van de paus verwierp en door de inquisitie werd vervolgd en uitgemoord.

Inquisitie

• De inquisitie was een kerkelijke rechtbank die ketters opspoorde en berechtte.

Kruistochten

• Kruistochten hadden als doel de heilige plaatsen in Palestina te bevrijden van de Islamieten.

Verzet en protest

• De groeiende macht van de kerk riep verzet op in de middeleeuwen.
• Velen waren het er niet mee eens dat kerkelijke leiders zich meer bezighielden met macht en geld dan met het volgen van Christus.
• Gelovigen streefden ernaar het voorbeeld van Jezus te volgen door in armoede te leven en bezittingen weg te geven.
• Armoede zou helpen bij de navolging van Jezus en het in twijfel trekken van de macht van de kerk. De Franciscanen zijn hier een voorbeeld van.

Verzet tegen de Rooms-Katholieke Kerk

• Er ontstond verzet tegen de kerk, omdat mensen vonden dar kerkleiders meer bezig waren met macht en geld dan met geloof.
• "Gewone gelovigen," ofwel leken, begonnen Jezus na te volgen.

Franciscanen

• De kloosterorde van de Franciscanen had drie idealen: solidariteit, vrede, en eerbied voor de schepping.

Houding tegenover de adel

• De meeste mensen accepteerden dat de paus en bisschoppen leefden als vorsten.

Taken van pastoors

• Dorpspastoors waren vooral bezig met kerkelijke rituelen, zoals biecht en doop.
• Rituelen gaven structuur aan het leven en geloof van mensen.

Belang van kerkelijke rituelen

• De rituelen van de kerk dienden om de zielen van mensen te redden en hen naar de hemel te leiden.

Aanvaarding van Pauselijk Leiderschap

• Het gewone volk accepteerde de paus en bisschoppen als leiders, omdat de pastoors zich richtten op rituelen.

Erasmus

• Het denken en geloven in de Middeleeuwen was voornamelijk gericht op het leven na de dood. Die mentaliteit veranderde in de 15e en 16e eeuw.

Humanisme

• Het humanisme is een wereldbeschouwing met de mens centraal, afgeleid van het Latijnse "humanus," wat menselijk betekent.
• Humanisten baseren zich niet op openbaringen, maar op het menselijk verstand.
• Het geluk ligt in dit leven, gebaseerd op menselijke waardigheid, vrijheid en tolerantie.

Erasmus' Conflict met de Kerk

• Erasmus kwam in conflict met de kerk door zijn studie van het Nieuwe Testament, waarbij hij ontdekte dat het geloof meer inhield dan geloofsuitspraken en rituelen. Deze rituelen op zichzelf leiden de mens niet tot het navolgen van Jezus.

Bijgeloof

• Bijgeloof, angst en domheid droegen bij aan het geloof van mensen.

Lof der Zotheid

• Erasmus bekritiseerde in "Lof der Zotheid" het bijgeloof van zowel het volk als kloosterlingen.

De Reformatie en Luther

• De angst voor de dood en het laatste oordeel dreef mensen eeuwenlang naar de kerk.
• De kerk bood via biecht en boete de mogelijkheid het oordeel te overleven en in de hemel te komen zelfs al had je een zondig leven geleid.

Het Vagevuur

• Het vagevuur was de plaats waar de zielen van overledenen verbleven in afwachting van het Laatste Oordeel en waar ze gestraft werden. De kerk verkocht aflaten, om aan deze straffen te ontsnappen.

Aflaten

• Aflaten waren kwijtscheldingen van straf die gekocht konden worden. De handel in aflaten was een bron van inkomsten voor de kerk, maar het leidde tot misbruik en corruptie.

Maarten Luther en de Bijbel

• Luther ontdekte door de Bijbel dat genade en eeuwig leven niet te koop zijn, maar door geloof in Jezus Christus verkregen worden.

Luthers Verzet

• Luthers verzet tegen de aflaathandel ondermijnde de economische belangen en het gezag van de kerk.
• Met zijn 95 stellingen wilde Luther een debat starten over de kern van het geloof.

Reactie van de Kerk

Luthers Straf

• Luther werd tot ketter verklaard en verbannen, waardoor hij geen priester meer mocht zijn en niet meer mocht deelnemen aan kerkelijke activiteiten

Luther in Duitsland

• Luther werd vogelvrij verklaard, maar dook onder in Duitsland en vertaalde daar het Nieuwe Testament in het Duits. Dit leidde tot de oprichting van de Lutherse kerk.

Lutherse Kerk

• De Lutherse kerk kenmerkt zich door het gezag van de Bijbel, de erkenning van doop en avondmaal als sacramenten, en de vrijstelling van predikanten van het celibaat.

Protestanten

• De term protestanten is gebaseerd op het protest tegen de Rooms-Katholieke Kerk.

Calvijn

• Calvijn was een jurist en theoloog die beïnvloed werd door Erasmus en Luther. Omdat Calvijn vond dat de kerk geen ruimte gaf aan de denkbeelden van Luther, deugde de kern van de kerk niet. Calvijn moest Parijs ontvluchten vanwege zijn steun aan evangelische ideeën.

Boekdrukkunst en Reformatie

• De boekdrukkunst maakte het mogelijk de geschriften van Luther en Calvijn, en Bijbelvertalingen, in grote aantallen te verspreiden.

Calvijns Invloed op het Protestantisme

• Calvijn schreef "De Institutie," een boek over het christelijk geloof, dat via vertalingen het calvinisme verspreidde.
• Hij richtte een predikantenopleiding op in Genève, die ook Nederlanders aantrok, wat bijdroeg aan de verspreiding van het protestantisme in Nederland.
• Calvijn vond dat de kerk zich mocht verzetten tegen een overheid die niet volgens de Bijbel regeerde.

De Statenbijbel

• In 1618 besloot de Synode van Dordrecht tot een nieuwe Bijbelvertaling, die in 1637 als de Statenvertaling verscheen en grote invloed had op de Nederlandse taal.