Кен жөнүндө негизги түшүнүктөр

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Кайсы минералдык заттардын кендерде газ абалында болушу мүмкүн?

Гелий, неон, аргон (correct)

Кум, чопо, шагыл

Алюминий, темир, алтын

Көмүр, нефть, газ

Кендер кайсы критерийлер боюнча өнөр жайлык мааниге ээ болушу мүмкүн?

Кендеги минералдардын түрү жана саны гана

Кендеги минералдардын жайгашуу шарты гана

Кендеги минералдардын сапаты жана саны гана

Кендеги минералдардын сапаты, саны жана жайгашуу шарты (correct)

Кен таш нокоту деген эмне?

Өнөр жайлык мааниси жок, анчалык чоң эмес, аз сандагы кендер (correct)

Өнөр жайлык мааниге ээ болгон кендердин запасы

Кендердин пайда болуу процесси

Өнөр жайлык мааниге ээ болгон кендердин түрлөрү

Экзоген кендери кантип пайда болот?

Минерал заттардын механикалык, химиялык, биохимиялык жол менен талкаланышынан (B) Signup and view all the answers

Эндоген кендер кайсы процесстердин натыйжасында пайда болот?

Магмадан жана магма көтөрүлүп келатканда жолуккан тектердин өзгөрүшүнөн (C) Signup and view all the answers

Метаморфоген кендери кантип пайда болот?

Тоо тектеринин күчтүү өзгөрүлгөн (метаморфизм процессинен) (B) Signup and view all the answers

Кендин казылып алынуу ыкмасын кайсы факторлор аныктайт?

Кендеги химиялык элементтердин саны, географиялык шарты жана кен таштагы өтө керектүү заттарды ылгап бөлүү ыңгайы (B) Signup and view all the answers

Темир кен ташындагы темирдин мерчеми канчага барабар?

16% (A) Signup and view all the answers

Кыргызстанда кайсы кендер кездешет?

Бардык түрлөрү (A) Signup and view all the answers

Кендин өнөр жайлык мааниси кайсы факторлорго байланыштуу?

Запасы, металлдын саны жана казып алуу мүмкүнчүлүгү (C) Signup and view all the answers

Study Notes

Кен жөнүндө негизги түшүнүктөр

Кен – минералдык заттардын жер бетиндеги же анын түпкүрүндөгү көлөмү жана сапаты боюнча өнөр жайлык мааниге ээ болгон табигый чогултундусу.
Кендер курамында газ (гелий, неон, аргон ж.б.), суюк (жер астындагы суу, нефть ж.б.) жана катуу (минералдар, тоо тектери) заттарды камтыйт.
Казып алууга жарай турган кен таштар өнөр жайлык мааниге ээ.
Өнөр жайлык мааниси жок кендер "кен таш" деп аталат.
Өнөр жайлык мааниге ээ кендер запасы боюнча ири, орточо жана кичине деп бөлүнөт.

Кендердин пайда болуу түрлөрү

Экзоген кендер: жер үстүндө же жер кыртышынын үстүндө механикалык, химиялык же биохимиялык процесстер менен пайда болот. Үч категорияга бөлүнөт: талкаланган, чачыранды жана чөкмө кендер.
Эндоген кендер: магмадан жана магманын жолундагы тоо тектердин өзгөрүшүнөн пайда болот. Жогорку температура жана басым таасирин тийгизет. Интрузивдүү тоо тектери менен байланышкан. Беш топко бөлүнөт: магмалык, пегматиттик, карбонатиттик, скарн жана гидротермдик кендер.
Метаморфоген кендер: тоо тектердин күчтүү өзгөрүүлөрүнөн (метаморфизм) пайда болот.

Кендердин пайда болуу мезгили жана жайгашкан жери

Кендер архей, протерозой, палеозой, мезозой жана кайнозой мезгилдеринде пайда болушкан.
Геосинклиналдуу бүктөлүү жана платформалуу аймактарда кездешет.

Кендин өнөр жайлык маанисинин баалоо критерийлери

Кендин запасы.
Кен таштагы пайдалуу элементтердин саны жана сапаты.
Металлдын эл чарбасындагы мааниси жана сейрек кездешүүсү.
Өнөр жайлык мерчемдер.
Темир үчүн 16%, Алтын үчүн 0,2 г/тонна өлчөмдө болушу керек.

Кыргызстандагы кендердин мисалдары

Кадамжай
Айдаркен (сульфиддик)
Кызыл-Кыя
Көк-Жаңгак
Кара-Кече (көмүр)
Жетим темир бассейни
Кум-Төр алтын кени ж.б.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Бул тестте кендердин түрлөрү, пайда болуу процесси жана өнөр жайдагы мааниси жөнүндө негизги түшүнүктөрдү текшересиз. Экзоген жана эндоген кендердин айырмаларына көңүл бурулат. Кендердин өнөр жайлык мааниси жана алардын классификациясы тууралуу суралат.