Kemik Dokusu

Kemik Dokusu

• Kemik dokusu, lifli yapılara ek olarak bol miktarda inorganik tuzlar (özellikle kalsiyumlu bileşikler) içeren sert bir bağ dokusu türüdür.
• Yumuşak yapıları destekler.
• Hayati organları korur.
• Kemik iliğini içerir.
• Kalsiyum, fosfat ve iyon deposudur.
• Vücut hareketlerini sağlar.

Kemik Dokusunun Bileşenleri

• Periosteum: Kemiğin dış yüzeyini örten sıkı bağ dokusudur.
• Endosteum: Kemiklerin iç boşluklarını örten sıkı bağ dokusudur.
• Ekstraselüler matriks: Dış ortamı ve hücreleri çevreleyen yapılar.
• Kemik hücreleri: Bu hücreler kemiğin yapısını sağlar ve işlevlerini yerine getirmelerine yardımcı olur.

Periosteum

• Kemik dokunun beslenmesi, büyüme ve onarımından sorumludur.
• Kollajen lifler, kan damarları, fibroblastlar ve osteoprogenitör hücreler bulunur.
• Sharpey'in lifleri: Periosteumu kemiğe bağlayan kollajen lif demetlerinden oluşur.

Endosteum

• Kemiklerin iç boşluklarını örten sıkı bağ dokusudur.
• Kemik dokunun beslenmesi, büyüme ve onarımından sorumludur.
• Osteoprogenitör hücreler içerir.

Kemik Matriksi

• İnorganik matriks (%65):
  • Esasen kalsiyum ve fosfat, hidroksiapatit kristallerini oluşturur.
  • Mg, K, Na, sitrat ve bikarbonat da kristal olmayan şekilde bulunur.
• Organik matriks (%35):
  • Tip 1 kollajen, proteoglikan ve glikoproteinden oluşur.

İnorganik ve Organik Kısım

• İnorganik kısım: Kalsiyum, fosfat, bikarbonat, sitrat, magnezyum, potasyum ve sodyum.
• Organik kısım: Tip 1 kollajen (%90), glikozaminoglikanlar (kondroitin 4-sülfat, kondroitin 6-sülfat, keratan sülfat), hiyaluronik asit, glikoproteinler (siyaloproteinler, osteokalsin, osteopontin, osteonektin)

Hücreler

• Osteoprogenitör hücreler: Mezenşim kökenli kök hücrelerdir, postnatal yaşam boyunca kalır.
• Osteoblastlar: Kemik matriksinin organik elemanlarını sentezleyen hücrelerdir.
• Osteositler: Matriksi destekleyen ve devamlılığını sağlayan hücrelerdir.
• Osteoklastlar: Kemik yıkımını gerçekleştiren çok çekirdekli hücrelerdir. Osteoklast prekürsör hücreleri monositlerdir.

Osteoblastların Ürünleri

• Alkalen fosfataz
• Tip 1 kollajen
• Osteokalsin
• Osteonektin
• Osteopontin
• Kemik siyaloproteini
• Makrofaj-koloni stimüle edici faktör
• RANK ligand (RANKL)

Osteositler

• Matriksi destekleyen ve devamlılığını sağlayan hücrelerdir.
• Çok sayıda kanalikülle birbirlerine bağlı oval şekilli lakünalar içinde yerleşmişlerdir.

Osteoklastlar

• Kemik yıkımını gerçekleştiren çok çekirdekli hücrelerdir.
• Çok büyük, dallanmış ve hareket edebilen hücrelerdir.
• Aktif osteoklastlarda, kemik matriksine bakan yüzey düzensiz kıvrıntılı "büzgülü kenarı" oluşturur. Kemik matriksini erittikleri noktalar bu şekilde izlenir.
• Kalsitonin hormonu etkisinde kemik yıkımı durdurulur.
• Kemik iliğindeki osteoklast projenitör yolundan kaynaklanır.
• Osteoklast prekürsör hücreleri monositlerdir.

Kemik Preparat Hazırlama Yöntemleri

• Bileme yöntemi: Kemik ince parçalara kesilir.
• Dekalsifikasyon yöntemi: Kemikten kalsiyum uzaklaştırılır.

Kemik Doku Tipleri

• Primer kemik: Olgunlaşmamış, birincil, kaba lifli kemik.
• Sekonder kemik: Olgun, lameller, kompakt kemik.
• Sekonder kemik Lameller: Havers lameller sistemi, Dış dairesel lameller, İç dairesel lameller, İnterstisyel lameller.
• Kompakt kemik: Kanallar ve lamellerden oluşur, Havers ve Volkmann kanalları.
• Süngerimsi kemik (Spongiyoz kemik): Çok sayıda ince kemik trabekulilardan oluşur, kemik iliğini içerir.

Osteogenez (Kemik Yapımı)

• İntramembranöz kemikleşme: Mezenşim hücrelerinin direkt osteoblastlara dönüşerek kemik matriksini salgılamalarıyla gerçekleşir.
• Endokondral kemikleşme: Önce oluşacak kemiğin bir kıkırdak ön modeli oluşur, daha sonra bu model kemikleşmeye başlar.

Yassı Kemikler

• Kafatası, kalça, kürek, kaburga kemikleri.
• Genişlikleri fazladır.
• Görünümleri yassıdır.
• Sarı kemik iliği bulundurmaz.

Klinik Bilgi

• Osteopetroz: M-CSF'nin eksikliğinden kaynaklanır, osteoklast fonksiyonunun kaybolmasına neden olur.
• Osteoskleroz: Osteoblastik aktivitedeki artış.
• Osteoporoz: Osteoklastların sayısındaki artıştan dolayı reabsorbe olan eski kemik miktarı, yeni oluşan kemiğin miktarını aşar.
• Osteomalazi: Osteoidin mineralleşmesindeki bir bozukluk.

Kemik Histofizyolojisi

• Kemikler vücudun iskeletini oluşturmaktadır.
• Çok sayıda hormonun ve osteoblast ve/veya osteoklastları etkileyen faktörlerin karmaşık etkileşimi ile düzenlenmektedir.
• Kemik metabolizmasını düzenleyenler; paratiroid hormonu (PTH), vitamin D, östrojen ve kalsitonin.
• Vücuttaki kalsiyum miktarının %99'u iskelet sisteminde depolanır.

Hormonlar

• Paratiroid hormonu (PTH): Osteoklastları aktive eder, kemikten kalsiyum açığa çıkarır, proteoglikan ve kollagen yıkımını artırır ve kemik rezorpsiyonuna neden olur.
• Kalsitonin: Matriks rezorbsiyonunu inhibe eder.
• Östrojen: Kemik metabolizmasını düzenler, osteoid matriks yapımını azaltır ve trabeküler kemik yapımını hızlandırır.
• Testosteron: Östrojen benzeri etki gösterir, kemikleşmeyi hızlandırır.
• Prolaktin: Estrojen ve testosteron yapımını baskılayarak kemik kaybını hızlandırır.
• Kortizol: Kemik yıkımı ve yapımını doğrudan uyarır, kemik turnoverini hızlandırır.
• Vitamin D: Osteoblast olgunlaşmasını ve kemiğin büyümesini kontrol eder.