Karbonun Hibridləşməsi və Həndəsi Quruluşu

Karbonun Hibridləşməsi və Həndəsi Quruluşu

• Karbon atomunun hibridləşmə vəziyyətini təyin etməyin ən sürətli üsulu onun ətrafındakı rabitələrə baxmaqdır.
• İkiqat rabitəsi olan karbon atomu sp2 hibridləşib.
• Sp2 hibridləşməsi karbon ətrafında təxminən 120 dərəcə bucaq ilə trigonal planar həndəsə formalaşdırır.
• Yalnız tək rabitələri olan karbon atomu sp3 hibridləşib.
• Sp3 hibridləşməsi karbon ətrafında 109,5 dərəcə bucaq ilə tetrahedral həndəsə formalaşdırır.
• Üçqat rabitəsi olan karbon atomu sp hibridləşib.
• Sp hibridləşməsi 180 dərəcə rabitə bucağı ilə xətti həndəsə yaradır.

Siqma (σ) və Pi (π) Rabitələri

• İkiqat rabitədə, rabitələrdən biri siqma (σ), digəri isə pi (π) olur.
• Üçqat rabitədə, rabitələrdən biri siqma (σ), digər ikisi isə pi (π) olur.
• Tək rabitələr həmişə siqma (σ) rabitələridir.

Sterik Ədəd və Hibridləşmə

• Sterik ədəd karbon atomunun hibridləşmə vəziyyətini təyin etmək üçün istifadə oluna bilər.
• Sterik ədəd siqma (σ) rabitələrinin sayı üstəgəl sərbəst elektron cütlərinin sayına bərabərdir.
• Sterik ədəd 3 olduqda, karbon sp2 hibridləşmişdir.
• Sterik ədəd 4 olduqda, karbon sp3 hibridləşmişdir.
• Sterik ədəd 2 olduqda, karbon sp hibridləşmişdir.

Dietil Eterin Hibridləşməsi və Həndəsi Quruluşu

• Dietil eterindəki karbon atomları, ətrafında yalnız tək rabitələr (siqma rabitələri) olduqda, sp3 hibridləşib.
• Dietil eterindəki oksigen atomunun hibridləşməsini tapmaq üçün sterik ədəddən istifadə etmək olar.
• Dietil eterindəki oksigen atomu iki siqma rabitəsinə və iki sərbəst elektron cütünə malikdir, buna görə də onun sterik ədədi 4-ə bərabərdir.
• 4 sterik ədədi oksigenin sp3 hibridləşmə vəziyyətində olmasına işarə edir.
• Dietil eterindəki oksigen ətrafında dörd elektron qrupu (iki rabitə və iki sərbəst elektron cütü) var, hər bir elektron qrupu bir sp3 hibrid orbitalında yerləşir.
• Dietil eterindəki oksigen ətrafındakı həndəsi quruluş əyri və ya bucaqlıdır.

Əlavə Nümunələr

• Molekulda olan hidrogenlərdən biri çıxarılıb, çünki hidrogen sadəcə başqa bir atoma bağlanır.
• Üçüncü nümunədə məqsəd hidrogen istisna olmaqla qalan bütün atomlar üçün hibridləşmə və həndəsi quruluşu tapmaqdır.
• Molekulda ikiqat rabitə varsa, o halda sp2 hibridləşməyə malikdir.
• Molekulda yalnız birqat rabitələr varsa, o halda tetrahedral həndəsi quruluşu olan sp3 hibridləşməyə malikdir.
• Sterik rəqəmdən molekulda azotun hibridləşmə halını tapmaq üçün istifadə etmək olar.
• Molekulda azotun hibridləşmə halını tapmaq, sterik rəqəmin siqma rabitələrinin sayına bərabər olduğuna işarədir.
• Azot üç siqma rabitəsinə və bir sərbəst elektron cütünə malikdir.
• Nəticədə, sterik rəqəm dördə bərabərdir.
• Sterik rəqəmin dördə bərabər olması, dörd hibrid orbitalına ehtiyac olduğuna və sp3 hibridləşmə ilə əldə edildiyinə işarə edir.
• Azot sp3 hibridləşməyə malikdir, lakin onun həndəsi quruluşu tetrahedral deyil.