Kalite Planlama ve Kontrol

• Kalite Planlama ve Kontrol sunumuna hoş geldiniz.
• Sunum, Prof. Dr. Mehmet Çakmakçı tarafından hazırlanmıştır.
• Dokuz Eylül Üniversitesi Endüstri Mühendisliği bölümüne aittir.

Kalite Tanımları

• Kalite kavramı zamanla gelişmiş ve çeşitli yorumlar ve tanımlara sahip olmuştur.
• ISO 9000 standardına göre kalite, bir dizi doğal özelliğin şartları yerine getirebilme özelliğidir.
• Philip B. Crosby (1980'ler) kaliteyi "gerekliliklere uyum" olarak tanımlamıştır.
  • Crosby gereksinimlerin kişisel beklentileri tam olarak yansıtmayabileceği zorluğuna dikkat çekmiştir.
• Joseph M. Juran kaliteyi "kullanım için uygunluk" olarak tanımlar.
  • Uygunluk kavramı müşteri tarafından belirlenir.
• W. Edwards Deming, kalite geliştirmenin tasarım, mühendislik, test ve süreç iyileştirme yoluyla yönetim başarısını artırdığını, maliyetleri düşürdüğünü ve üretkenliği artırdığını öne sürmüştür.
  • Deming'e göre düşük fiyata daha iyi kalite elde etmek pazar yakalama şansını artırır.
  • Kaliteyi artırmadan maliyetleri düşürmenin faydasız olduğuna dikkat çekmiştir.
• Genichi Taguchi'nin kalite tanımı, üretim sisteminin kapsamlı bir görünümüne dayanır.
  • Kalite veya eksikliği, bir ürünün sevkiyattan sonra topluma yüklediği kayıpla ilgilidir.
• American Society for QualitySource kaliteyi öznel bir terim olarak tanımlar ve teknik kullanımda iki anlamı olduğunu belirtir:
  • Belirtilen şartları yerine getirme kabiliyetine sahip bir ürün veya hizmetin özellikleri veya ima edilen ihtiyaçlardır.
  • Eksikliklerin olmadığı bir ürün veya hizmettir.
• Amerikalı tüketiciler kaliteyi "fitness for use" olarak ifade ederler.
• Müşteri taleplerinin karşılanması kalite özellikleridir.
• Kalite, bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerinin toplamıdır.
• Kalite, müşteri isteklerinin yerine getirilmesidir.

Kalitenin Sekiz Boyutu

• Performans: Temel çalışma özellikleridir.
• Özellikler: Temel özelliklere eklenen "ekstra" özelliklerdir.
• Güvenilirlik: Bir ürünün kullanım ömrü boyunca performans özelliklerinin tutarlılığıdır.
• Uygunluk: Önceden belirlenmiş standartların karşılanmasıdır.
• Dayanıklılık: Ürünün uzun süreli kullanıma dayanma ve işlevini sürdürme yeteneğidir.
• Servis edilebilirlik: Ürünün kullanım ömrü boyunca sorunların ve şikayetlerin çözülebilirliğidir.
• Estetik: Bir ürünün görünümü ve çekiciliği ile ilgilidir.
• Algılanan Kalite: Bir ürün veya hizmetin müşterilerde yarattığı manipüle edilebilir, öznel kalitedir.

Kalite Çemberi

• Kalite çemberi, kalite yönetimi için döngüsel bir yaklaşımdır.
• Döngü şu aşamaları içerir: Pazar araştırması, ürün tasarımı ve geliştirme, üretim planlama ve geliştirme, tedarik, üretim, kontrol, satış ve dağıtım, montaj ve işletmeye alma, kullanım sonunda yok etme veya yeniden değerlendirme, işletme sürecinde mamulün izlenmesi ve teknik destek ve bakım.

Gözlem Değerleri

• Gözlem değerlerinin (Kalite Karakteristiği) zamana bağlı olarak göstermiş olduğu dağılım, kalite kontrol süreçlerinde önemli bir analiz aracıdır.

Kalite Karakteristikleri (quality characteristics)

• Üretim sürecinde girdiler ve çıktılar kalite kontrolün odak noktasıdır.
• Girdiler: Ham maddeler, bileşenler ve alt montajlar olabilir.
• Süreç: Girdilerin kalite karakteristiklerinin değerlendirildiği ve kontrol edildiği aşamadır.
• Çıktılar: Kalite karakteristiklerine uygun olarak elde edilen ürünlerdir.

Üretim Sürecinde Kalite Kontrol

• Kalite kontrol, üretim sürecinde girdi ve çıktıyı denetler ve sorunları belirler.
• Süreçte doğrulama ve takip önemlidir.
• Düzeltici faaliyetlerin uygulanması ve sorunların kökeninin saptanması gerekir.

Deming'in 14 İlkesi

• Ürün ve hizmetlerde sürekli iyileştirme öncelikli amaç olmalıdır.
• Çalışanlar arasında korku ortadan kaldırılmalıdır.
• Bölümler arası engeller yıkılmalıdır.
• Sloganlar, destek olmadan üretkenlik artışı talep etmemelidir.
• Sayısal kotalar kaldırılmalıdır.
• Çalışanların yaptıkları işten gurur duymaları sağlanmalıdır.
• Kurumsallaşmış eğitim ve kişisel gelişim desteklenmelidir.
• Bu 13 madde etkin bir şekilde uygulanmalıdır.

Deming Döngüsü (Deming Wheel)

• Kalite iyileştirme için döngüsel bir modeldir.
• Aşamalar: Planla (Plan), Uygula (Do), Kontrol Et (Study), Önlem Al (Act).

Toplam Kalite Yönetimi

• Müşteri odaklılık, ekip çalışması ve sürekli iyileştirme prensiplerini içerir.
• Üretimde en üst düzey yöneticiden en alt düzey çalışana kadar tüm çalışanların dahil edilmesi ve sürekli iyileştirme hedeflenir.
• Üretimde bütünsellik yaklaşımının uygulanması gerekir.
• Armand V. Feigenbaum, kaliteyi geliştirme sürecinde tüm çalışanların katılımının ve müşteri memnuniyetinin dikkate alınmasının önemini vurgulamıştır.
• Toplam Kalite Yönetimi, müşterinin mevcut ve gelecekteki beklentilerini tam ve ekonomik olarak karşılamayı amaçlayan, sürekli geliştirme ve iyileştirmeyi öngören bir yönetim anlayışıdır.
• Kalite, müşteri isteklerinin karşılanabilmesi, sürekli olarak geliştirilmesi ve iyileştirilmesi için gereklidir.
• Müşteri sadece ürün ve hizmet satın alan tüketicileri değil, aynı zamanda kuruluş içinde birbirine hizmet veren bölümleri de kapsar.

Temel İstatistiksel Metotlar

• Kalite yönetimi ve kontrol süreçlerinde kullanılan temel istatistiksel tekniklerdir.
• Beyin fırtınası, neden-sonuç diyagramı, sıklık dağılımı, histogram, Pareto analizi, serpilme diyagramı ve kontrol grafikleri bu teknikler arasındadır.
• Bu teknikler, verilerin analiz edilmesine ve iyileştirme çalışmalarına rehberlik eder.

İstatistiksel Teknikler

• Beyin Fırtınası: Yaratıcı fikirlerin üretilmesi ve sorunların çözümü için kullanılan bir tekniktir.
• Neden ve Sonuç Diyagramı: Bir sorunun olası nedenlerini belirlemek için kullanılan bir araçtır.
• Sıklık (Frekans) Dağılımı: Verilerin nasıl dağıldığını gösteren bir tablodur.
• Histogram: Sıklık dağılımını görsel olarak temsil eden bir grafiktir.
• Pareto Analizi: Sorunların önem sırasına göre belirlenmesini sağlayan bir tekniktir.
• Serpilme Diyagramı: İki değişken arasındaki ilişkiyi gösteren bir grafiktir.
• Kontrol Grafikleri: Süreçlerin zaman içindeki değişimini izlemek için kullanılan grafiklerdir.
• Hata Türleri ve Etkileri Analizi (FMEA): Hataların potansiyel etkilerini değerlendirmek ve önlemek için kullanılan bir yöntemdir.

Neden - Sonuç Diyagramları (Cause and Effect Diagrams)

• Neden-sonuç diyagramları, bir sorunun kök nedenlerini belirlemek için kullanılan görsel araçlardır.

Kalite Yönetimi

• Kalite Yönetimi, kalite planlaması, kalite güvencesi ve kalite kontrol ve iyileştirme faaliyetlerini içerir.

Kalite Karakteristikleri (quality characteristics)

• Fiziksel, algısal ve zamana bağlı özellikler olmak üzere farklı türlerde olabilir. -Fiziksel: uzunluk, genişlik, ağırlık, gerilim, yoğunluk vb. -Algısal: tat, renk, görünüm vb. -Zamana bağlı: güvenilirlik, dayanıklılık, hizmet görürlük vb.

Pareto Grafiği (Pareto Chart)

• Olayların ve bulguların önemini göstermek için kullanılır.
• Temel amacı, çok sayıdaki önemsiz sorundan az sayıdaki önemli sorunu ayırmaktır.
• Veriler toplanır, sınıflandırılır ve çetele tablosuna işlenir.
• Her sınıfa ait toplamlar ve yüzdeler hesaplanır.
• Diyagramda dikey eksen toplamları ve yüzdeleri, yatay eksende ise grupları gösterir.

Balık Kılçığı Diyagramı (Fishbone, Cause and Effect and Ishikawa diagrams)

• Problemin oluşmasına neden olan etkenleri belirlemek için kullanılır.
• Ayrıca, katılım sağlayanların görüşlerini ve deneyimlerini bir araya getirmelerine yardımcı olur.
• Bir problemin kök nedenlerini sistematik olarak araştırmayı sağlar.

Toplam Kalite Yönetimi

• Ishikawa Diyagramı da denilen balık kılçığı diyagramları, üretim süreçlerinde aksamalara neden olan sorunların kök nedenlerini belirlemeye yardımcı olur.
• Veriler nitel olsa da nicel verilere dönüştürülerek önem derecesi belirlenir.

Hata Türleri ve Etkileri Analizi (FMEA - Failure Mode and Effects Analysis)

• FMEA, potansiyel hataları önceden belirleyip etkilerini azaltmayı amaçlayan sistematik bir yaklaşımdır.
• Potansiyel hatalar tanımlanır, nedenleri belirlenir ve risk öncelik sayıları (RÖS) hesaplanır.

FMEA Uygulamasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Her hatanın nedenleri ve etkenleri belirlenmelidir.
• Potansiyel hatalar tanımlanmalıdır.
• Olasılık, şiddet ve saptanabilirlik dikkate alınarak hataların önceliği belirlenmelidir.
• Beyin fırtınası ve ekip çalışması gerektirir.
• Nitel özelliklere sayısal değerler verilerek analiz yapılır.

FMEA Türleri

• Sistem FMEA: Sistem ve alt sistemlerdeki potansiyel hataları analiz eder.
• Tasarım FMEA: Üretime başlamadan önce tasarım hatalarından kaynaklanan potansiyel hataları analiz eder.
• Proses (Süreç) FMEA: Üretim ve montaj süreçlerindeki hataları analiz eder.
• Servis FMEA: Organizasyon faaliyetlerindeki aksaklıkları analiz eder.

FMEA Ekibi Oluşturulması

• FMEA bir ekip işidir ve bireysel olarak yapılamaz.
• Ekip, farklı uzmanlık alanlarından kişilerden oluşmalıdır.
• Ekip lideri toplantıları düzenler, sekreterlik görevini yapar, ekibi yönetir ve yönlendirir.

Risk Öncelik Sayısı (RÖS)

• Olasılık (P), Şiddet (S) ve Fark Edilebilirlik (D) değerlerinin çarpımıyla hesaplanır.
• Her bir faktör ayrı ayrı puanlanır.
• Yüksek RÖS değerine sahip hatalara öncelik verilir.

Temel İstatistiksel Metotlar-Sıklık Dağılımı ve Histogram

• Üretim süreçlerinde belirli gözlem değerleri elde edilir ve bu değerler, sürecin analizi ve iyileştirilmesi için önemlidir.
• Veri toplandıktan sonar düzenlenmesi, basitleştirilmesi gerekir.
• Sıklık dağılımı ve histogram, verilerin görselleştirilmesini ve yorumlanmasını kolaylaştırır.

Kavramlar

• Üst Sınıf Sınırı: Sınıfın üst limit değeri,
• Alt Sınıf Sınırı: Sınıfın alt limit değeri.
• Sınıf Genişliği: Sınıfın üst limit değeri ile alt limit değeri arasındaki fark.

Sınıf Genişliğinin Belirlenmesi

• Aralık = En yüksek gözlem değeri - En düşük gözlem değeri
• Sınıf Sayısı genellikle 5-20 arasında olabilir
• Sınıf Genişliği = Aralık / Sınıf Sayısı

Sturges Formülü ile Sınıf Sayısı Belirleme

• Sınıf Genişliği = Aralık / Sınıf Sayısı
• k = 1+3,3 log n (Sturges formülü)

Örnek Soru

• 80 adet kahve paketinin dolum ağırlıkları ölçülüyor ve veriler elde ediliyor. Bu veriler ile sıklık dağılım tablosu ve histogram oluşturuluyor.

Dağılım Tipleri

• Simetrik: Veriler histogram üzerinde simetrik olarak dağılmış.
• Çarpık(Eğimli): Veriler histogram üzerinde simetrik değil, sağa(pozitif) veya sola(negatif) eğimli dağılmışş.
• Düzgün: Veriler histogram üzerinde eşit bir şekilde dağılmış.

Normallik Varsayımı

• Normal dağılım varsayımı altında veriler analiz edilmelidir.
• Normal dağılım sağlamayan veriler için öncelikle normal dağılıma yaklaştırılması ve sonra analiz yapılması gerekir.
• Aritmetik ortalama değerinin sapması güven aralığını etkiler.
• Amacımız, istatistiksel analizlerle verileri hedeflenen değerlere (μ) yaklaştırmaktır.