İş Kazaları ve Önleme Yöntemleri

İş Kazaları

• İş kazaları kavramı, kasıt olmadan, beklenmedik ve istenmeyen bir olaydır.
• İş kazalarının nedenleri arasında doğal faktörler (doğal yapı), kişisel eksiklikler, güvensiz durumlar ve davranışlar, kaza ve zarar (ölüm veya yaralanma) yer alır.
• İş kazaları, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar olarak tanımlanır.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO), önceden planlanmamış, çoğunlukla kişisel yaralanmalara, ekipman ve araçların zarar görmesine ve üretimin bir süreliğine durmasına yol açan olayları iş kazası olarak tanımlar.
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 13. maddesine göre, iş kazası, sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle ve/veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında; bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda; emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda; sigortalıların işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özüre uğratan olaylardır.
• Kazaların temel nedenleri 4M ile açıklanabilir: İnsan hatası, makine / ekipman hataları, ortam/çevre faktörleri ve yönetimsel faktörler.
• İş kazasının unsurları arasında sigortalı olma durumu (5510 sayılı SGK Kanunu açısından), işçinin zarara uğraması, bir kazanın olması ve uygun illiyet bağı mutlaka bulunmalıdır.
• Kaza sonucu bedence veya ruhça özre uğrayanın, 5510 sayılı yasa kapsamında "sigortalı" bir kimse olması zorunludur. Aksi takdirde bir iş kazasından söz edilemez.
• Kaza uğrayanın sigortalı kimliği; hizmet akdi ile işveren tarafından çalıştırılanlar, köy ve mahalle muhtarları ve hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan; gelir vergisi mükellefleri, esnaf ve sanatkarlar, ticari şirketlerin ortakları, tarımsal faaliyette bulunanlar, kamu idarelerinde çalışanlar sigortalı sayılır.
• Sigortalı olmayanlar (5510/6) tarafından meydana gelen kazalar, iş kazası olarak kabul edilmez.
• Kaza meydana geliş yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede tanımlanan hususlardan biriyle ilgiliyse, iş kazası olarak değerlendirilir: işyerinde bulunma durumu sırasında meydana gelen olaylar önemlidir.
• Sigortalının hangi nedenle olursa olsun, işyerinde bulunduğu sırada uğradığı kaza (eğer diğer unsurlar da birlikteyse), iş kazası olarak kabul edilir. Bu durumun dışında, örneğin işveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla meydana gelen kaza, ilgili olan iş kazası olarak kabul edilecektir.
• İşveren tarafından sağlanan araçla işin yapıldığı yere götürülüp getirilmesi sırasında sigortalı sayılanlara ilişkin kazalar iş kazası olarak sayılır.
• Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda meydana gelen kazalar, iş kazası olarak değerlendirilir.
• İş kazasında, kaza ile zarar arasında uygun illiyet bağı bulunması gerekir.
• İş kazası bildirimi, 2 iş günü içinde bağlı bulunulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü'ne, 3 iş günü içinde SGK İl Müdürlüğü'ne yapılır (İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu ile).
• İş kazalarını, işveren veya vekili, resmi makamlarca inceleyip raporlamakla sorumludur. İdeal olanı, ilgili işyeri ortamını ve endüstriyel ilişkileri inceleyen, teknikleri bilgilendirilmiş uzmanlar tarafından yapılmasında yarar vardır.
• Kaza olduğunda, yaralı kişiye tıbbi müdahale ve bakım yapılması, kazanın incelenmesi ve önleyici tedbirlerin geliştirilmesi, bu planın uygulanması ve sürekli iyileştirmenin sağlanması gerekir.
• Zarar çeşitleri, iş göremezlik ve ölüm olarak ayrılır.
• İş göremezlik, bedensel ve ruhsal bir zarar sonucu çalışma gücünün kaybıdır.
• Ölüm, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meydana gelir.
• İş kazası ve meslek hastalığı istatistikleri, ulusal mevzuatlar ve uygulamalarındaki farklılıklar nedeniyle değişkenlik göstermektedir ve ulusal istatistik ofisleri, tazminat ajansları, ulusal sigorta kurumları, iş teftiş kurulları ve kaza önleme ajansları tarafından hazırlanmaktadır.
• İş kazalarını etkileyen faktörler arasında, yapılan işin doğası, kullanılan makine/ekipman, ortam koşulları (çevresel faktörler), kişisel faktörler ve yönetimsel faktörler sayılabilir.
• Kaza incelemesi yapılırken, kaza nedenleri, ortam koşulları ve kişisel faktörler, kullanılan ekipman ve malzemelerin durumu, güvenlik önlemleri ve yönetimsel faktörler detaylı olarak değerlendirilmeli ve raporlanmalıdır.
• Görgü tanığı, kaza olayını bizzat gören kişidir, kazanın nasıl oluştuğu, olay sırasında etraftakilerin durumları ve davranışlarını tanımlaması istenir
• Analiz ve karara bağlama aşamasında geçmiş olaylar ve kararların gözden geçirilmesi ve olasılıkların değerlendirilmesi önemlidir
• Raporlama aşamasında bütün deliller ve tanık ifadelerinin doğru ve ayrıntılı olarak rapor edilmesi gereklidir .

Bu quiz, iş kazalarının tanımı, nedenleri ve önleme yöntemleri hakkında bilgi sağlamaktadır. Ayrıca, uluslararası kuruluşların iş kazalarıyla ilgili tanımlarını ve ilgili yasaları incelemektedir. İş güvenliği konusunda farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır.