İş Hukuku Quiz

İş Sağlığı ve Güvenliği ve İş Hukuku

İş Sağlığı ve Güvenliği ve İş Hukuku, Sakarya Üniversitesi'nde verilen bir dersin konusu.
Eğitimin amacı, katılımcıların iş hukukunun temel ilkelerini, iş sağlığı ve güvenliği alanında tarafların sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini bilmelerini sağlamaktır.

İş Hukukunun Tanımı ve Konusu

İş Hukuku, işverenler ile çalışanlar (işçiler) arasında iş nedeniyle kurulan ilişkilerde uygulanan kuralların tamamıdır.
İş Hukukunun konusu, işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisidir. Bu ilişki, iş sözleşmesine dayanan özel hukuki bir ilişkidir.
İş hukuku, tüm beşeri faaliyetleri değil, sadece bağımlı çalışma biçimi bağlamında kurulan ilişkileri düzenler.
Bağımlı çalışmanın iş hukuku kapsamında değerlendirilebilmesi için iş sözleşmesine dayanması gerekir.
Bir iş nedeniyle işçi ve işveren arasında yapılan iş sözleşmesi ile kurulan ve işgücünün ücret karşılığı değişimi gayesine yönelik ilişkidir. Bireyseldir.
İş Hukuku toplu iş ilişkilerini de kapsar. İşçi ve işveren örgütleri ve devletle olan ilişkileri de düzenler.

İş Hukukunun Bölümleri

Bireysel İş Hukuku: Tek bir işçi ve işveren arasındaki hukuksal ilişkiyi düzenleyen hukuktur. İş sözleşmesinin kurulmasından sona ermesine, çalışma düzeni, asgari ücret, iş sağlığı ve iş güvenliği, çalışma süreleri gibi konuları kapsar.
Toplu İş Hukuku: Çalışma ilişkilerinde tarafların sendikalar şeklinde örgütlenmesi ve çalışma ilişkilerinin bunlar tarafından yönetildiği hukuktur. Sendikalar hukuku ve toplu iş sözleşmleri, grev ve lokavt hukuku konularını kapsar.

6331 Sayılı İş Kanunu

Amaç; iş yerlerindeki iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi, işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir (Madde 1).

6331 Sayılı İş Kanununda Yer Alan Kavramlar ve Tanımlar

İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir.
Çalışan: Kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişidir (6331 sayılı yasa madde:3/b).
İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek ya da tüzel kişiler, kurum ve kuruluşlar (6331 sayılı yasa madde:3/ğ).
İş yeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi ve manevi unsurların bir arada örgütlendiği yer, ayrıca dinlenme, yemek, uyku gibi alanlar da iş yerinin bir parçasıdır.

İş Hukukunun Uygulama Alanı

İşyeri: İş yapılan yerdir (fabrika, yazıhane vb.). İşyerine bağlı yerler ve eklentiler de işyeri olarak kabul edilir.
İşyerine Bağlı Yerler: İşin niteliği ve yürütülmesi bakımından asıl işyerine bağlı yerler (yemekhane, dinlenme alanı vb.)
Eklentiler: İşyerine bağlı alanlar (dinlenme, yemek, uyku, sağlık kontrolü alanları).
Araçlar: İşi yürütmek için kullanılan sabit veya hareketli araçlar (servisler, kamyon vb.).

İş İlişkisi ve Sözleşmesi

İş İlişkisi: İşçi ile işveren arasında kurulan ilişkidir.
İş Sözleşmesi: Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinde oluşan sözleşmedir.

Alt İşveren

Alt işveren: Bir işverenden, işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işler, veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler için görevlendirdiği işçiler. Alt işveren, işverenle ortak olarak sorumludur.

Alt İşverenin Unsurları

Alt işverenin iş, esasen bu iş nedeniyle işveren sıfatını taşıyan diğer bir işverenden (asıl işveren) almış olmalı.
İş; işyerinde yürütülen mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde, veya işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerden olmalı, Asıl işverenin işyerinde yapılmalı ve işçiler sadece bu işyerinde çalıştırılmalı.
Kanun, alt işverenlerin işçilerini korumak ve asıl işverenin işçilerinin muvazaalı olarak alt işveren tarafından çalıştırılmasını önlemek için önlemler almıştır (İşçilerin korunması; Asıl işverenin alt işverenle ilgili sorumluluklar; Asıl işverenin işçilerini alt işverence işe almaması).
İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerden başka iş, alt işverene verilmez. Yapılan işlem muvazaalı ise, alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri sayılarak işlem yapılır.

6331 Sayılı İş Kanununun Kapsamı

Kamu ve özel sektöre ait tüm işlere, işyerlerine, işveren ve işveren vekillerine, çırak ve stajyerlere, tüm çalışanlara uygulanır.

6331 Sayılı İş Kanununda İstisnalar

Fabrika gibi yerlerde, Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri, Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, kendi nam ve hesabına mal veya hizmet üretme yapanlar, hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu gibi faaliyetler bu kanunun kapsamında değildir.

Hizmet Akdi Kavramı

Borçlar Kanunu 313. maddede bir hizmet akdi bir mukaveledir; taraflar bir süre boyunca işin yapılması ve ücret ödenmesi konusunda kararlıdırlar.
Hizmet akdinde üç unsur vardır; iş, emir ve ücret.

Hizmet Akdinde Borçlar

İşçinin Borçları: İş görme; işverenin çıkarlarını korumak ve zarar vermeden çalışmak; çalışma koşullarına uyma borcu.
İşverenin Borçları: Ücret ödeme; işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemleri almak; uygun işçi çalıştırmak; gerekli malzemeleri sağlama borcu; eşit işlem borcu.

Ücret

Genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağdır. Ücretin özellikleri: Bir iş karşılığıdır; nakden ödenen meblağı kapsar; işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanır.

Ücret Çeşitleri

Zaman Ücreti: Belirli bir zaman birimi karşılığında ödenir.
Parçabaşı Ücreti: Üretilen her parça için ödenir.
Yüzde Usulü Ücreti: Müşteri tarafından ödenir (otel, restoran, vb.).
Primli Ücret: İşçinin çalışma gücünü artırmak için ödenir.
Komisyon Ücreti: Satılan mal miktarına göre değişen ücreti.
Kârdan Pay Alma: İşletme kârından alınan pay.

Ücretin Ödenmesi

Ödeme Şekli: Nakit olarak ödeme.
Ödeme Yeri: Genelde iş yeri veya çevresi.
Ödeme Zamanı: En geç ayda bir, özel hallerde daha sık.

Hizmet Akdinin Sona Ermesi

Genel Sebepler: Sözleşmenin hükümsüzlüğü, tarafların uzlaşması, ölüm.
Hizmet Akdinin Çeşitlerine Göre: Süresi belirli/belirsiz akidler için bildirimlerin süresi, bildirimsiz fesih, kesinlikle yapılmış olması gerektiği sebeplerle fesih, tarafların anlaşmasıyla son bulması.

Kıdem Tazminatı

İş akdinin sona ermesiyle işçiye ödenen ödeme. Bazı koşullar altında, hizmet süresine bağlı olarak ödenir.

Kıdem Tazminatını Doğuran Koşullar

İşçi/işveren tarafından fesih sebepleri (sağlık, iyi niyetsizlik vb.) ve askerlik hizmeti gibi özel durumlar.

İş Hukukunda Çalışma Süreleri

Haftalık Normal Çalışma Süresi: İşçinin en fazla 45 saat çalışması şartı.
Günlük Normal Çalışma Süresi: Örnek haftalık çalışma süresinin günlere bölünmesi.

Fazla Çalışma

Fazla çalışma, iş kanununda belirtilen günlük/haftalık çalışma sürelerinin üzerinde yapılan çalışma.
Fazla çalışma ücreti, normal ücretin saat başına düşen miktarının %50 zamlısıdır; İsterse fazla çalışma saatini 1 saat 30 dakikaya, kadar serbest zaman olarak kullanabilir.
Fazla çalışma süresi, yılda 275 saati geçemez.

Gece Çalışmaları

Gece çalışmaları, 20.00 ile 06.00 arasında gerçekleşir.
Gece çalıştırılan işçiler, periyodik sağlık kontrolleri yaptırmalı. (Masrafları işverene ait).

Ücretli Tatil ve İzinler

Hafta tatili, ülkemizde 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu ile başlamıştır. Anayasa ve İş Kanunu'nda yer alan bir temel haktır.
Ücretli izin, en az bir yıl çalışmış işçilere verilir. Genel durum 1 yıldan 5 yıla kadar 14 gün, 5 yıldan 15 yıla kadar 20 gün, 15 yıldan uzun süreye sahip işçilere 26 gün yıllık ücretli izin hakkı tanınmaktadır.
18 yaşından küçük veya 50 yaşından büyük işçilere yıllık ücretli iznin süresi 20 günden az olamaz.

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller

Ulusal bayram ve genel tatil günleri, yasal olarak belirlenmiş günlerdir.

Ara Dinlenme Şartları

Günlük çalışma saatlerinin ortalaması, gelenekler ve görenekler göz önünde bulundurularak belirlenir.
4 saatten kısa süren işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla 7,5 saate kadar süren işlerde yarım saat, 7,5 saatten fazla süren işlerde 1 saat ara dinlenme verilir.

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Şartları

14 yaşından büyük ancak 16 yaşından küçük çocuk işçilerin çalışma saatleri günde 7 saat, haftalık toplam çalışma süresi 35 saat ile sınırlıdır. 15 yaşından büyük çocukları ise günde 8 ve haftada 40 saate kadar çalışabilirler.

Çocuk ve Genç İşçilerin Dinlenme Süreleri

Bir günde kesintisiz 14 saat dinlenme süresi gereklidir.
Okula devam eden çocuklar için günlük çalışma süresi 2 saat, haftalık süre 10 saat ile sınırlıdır. (eğitim saatleri dışında).
2 saatten fazla, 4 saatten az olan işlerde 30 dakika, 4 saatten fazla 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma süreleri arasında 1 saat dinlenme süresi gereklidir.

İşçi Özlük Dosyaları

İşveren, çalıştırdığı her işçi için özlük dosyası tutmakla yükümlüdür. İşçinin kimlik bilgileri, belgeler, kayıtlar saklanmalıdır.
İşveren, işçi hakkında edindiği bilgileri hukuka uygun kullanmak ve gizlilik içinde saklamak zorundadır.