İntravenöz Girişimler ve Uygulamaları

Konu Başlıkları

• İntravenöz girişimlerde kullanılan venler, sıvı ve ilaç uygulamaları, kullanılan araçlar, kan alma, kültür alma, damar yolu açma, kateter yerleştirme, santral kateter, komplikasyonlar ve akış hızı düzenlemesi ana başlıklarıdır.

İntravenöz Girişimlerin Tanımı ve Önemi

• İntravenöz (IV) tedavi, modern sağlık bakımının temel taşlarından biridir.
• Tüm ilaç uygulama yolları içinde emilimin en hızlı olduğu yoldur.
• IV yolla ilaç verme, en riskli ilaç uygulama yoludur.
  • Enfeksiyon riski fazladır.
  • İlaçlara bağlı ciddi reaksiyonlar hızlıca ortaya çıkar.
  • Doz hesabı, ilaç-solüsyon uyumu ve yavaş uygulama önemlidir.
• Tüm IV uygulamalarda cerrahi aseptik teknik uygulanmalıdır.
  • Uygulama öncesi eğer alan çok kirli ise önce sabunlu su ile yıkanmalı ya da temizlenmelidir.
  • Daha sonra antimikrobiyal solüsyon ile silinmeli ve kuruması sağlanmalıdır.

İntravenöz Girişimlerde Kullanılan Venler

• El üzerindeki dorsal metakarpal ve dorsodijital venler yaygın olarak kullanılır.
  • Görmesi ve palpe etmesi kolaydır.
  • Çapları küçüktür.
  • El hareketlerini kısıtlayabilirler.
• Median kübital ven tercih edilebilir.
  • Venin kaymasını önleyen bağ dokusu mevcuttur.
  • Kolun hareketini engeller.
• Bazilik ven kısasüreli uygulamalar için uygundur.
  • Ön kolda kolun ulnar yolu boyunca ilerler.
  • Ven çapı küçüktür.
• Sefalik ven kullanılabilir.
  • Baş parmak proksimalinde yer alır.
  • Dirsek ön yüzünde bazilik vene bağlanır.
• Medyan sinirin ve brakial arterin yeri iyi bilinmeli ve olası yaralanmalardan korumalıdır.
• Ayak üstündeki venler en son seçenek olmalıdır.
• Yüzeyel venlerin kullanılamadığı durumlarda subklavian ve internal juguler venler tercih edilebilir.

Ven Seçiminde Dikkat Edilecek Noktalar

• Ven seçimi hastanın öyküsü, teşhisi, aktivite düzeyi, tedavi türü ve süresi göz önünde bulundurularak yapılmalıdır.
• Kolay bulunabilir, dolgun, yumuşak hissedilmeli ve zedelenmemiş olmalıdır.
• Ven bögesinde enfeksiyon, infiltrasyon ve tromboz belirtileri görünmemelidir.
• Yetişkin hastalarda zorunlu olmadıkça bacak ve ayak venleri kullanılmamalıdır.
• Kullanılacak iğne ya da kateter seçilen vene uygun ölçülerde olmalıdır
  • İnce venlerde ince iğne kullanılmalıdır.
• Alt ekstremitedeki ve fleksiyon alanlarındaki venler kullanılmamalıdır. Daha önce komplikasyon gelişmiş venlerden kaçınılmalıdır. Enfekte ve bütünlüğü bozulmuş alanlar tercih edilmemelidir.

IV Girişimlerde Kullanılan Araç-Gereçler

• İğne ve enjektörler:
  • Kan alma ve IV puşe ilaç uygulamaları için kullanılır.
  • Yetişkin bireylerde 20-23 no iğne tercih edilir.
• Kelebek iğne:
  • Yetişkin bireylerde 20-23 numara kelebek iğne kullanılır.
• Turnike:
  • Venlerin belirginleşmesini sağlar.
  • Turnike ven içine girişim yapılacak bölgenin yaklaşık 10-15 cm yukarısına bağlanır.
    • Böylece venöz basınç ve dolgunluk artırılarak damarın belirginleşmesi sağlanır.
  • Turnike venöz dönüşü engellemeli ancak arteriyel akımı engellememelidir.
    • Bu nedenle turnike uygulandığında radyal nabzın varlığı kontrol edilmelidir.
  • Turnike 1 dakikadan fazla bağlı kalmamalıdır.
    • Staz ve hemokonstrüksiyona neden olur, dolaşımı engeller.
• Plastik kateter (intraket, branül, periferik venöz kateter):
  • Genellikle IV ilaç tedavisinin uzun süre uygulanacağı hastalarda kullanılır.
  • Steril ve tek kullanımlık bir malzemedir.
  • Damara girildiğinde kılavuz iğne çıkarılır ve esnek kanül damar içinde kalır.
    • Sabitlemeyi kolaylaştıran kelebek şeklinde kanatlar mevcuttur.
  • Kan durdurucu kapak, enjektör girişi, bu girişi koruyan kilitli kapak ve intraketi kontaminasyona karşı koruyan iğne koruyucu kapağı vardır.
• Üç yollu musluk:
  • IV sıvı seti ile intraket arasına takılan, şeffaf görünümde, üzerinde solüsyonun akış yönünü gösteren oklar bulunan, döner kapaklı mekanizmadır.
    • Aynı damar yolundan birden fazla solüsyon ya da ilacın uygulanabilmesi için kullanılır. Kateter sabitleme aracı: Yerleşme bölgesinde kateterin hareketini azaltmaya yardımcı olarak enfeksiyonun ve kateterin yeniden çıkmasını önler.

Kan Örneği Alma

Laboratuvar tetkikleri için kan örneği alınır. Hastanın damar yapısına uygun büyüklükte iğne ucu seçilmelidir.

• Kan örneği almak için uygun venler:
  • Ekstremitedeki venler tercih edilmelidir.
  • Kemikle desteklenmiş,kolay görünüp palpe edilebilen venler tercih edilmelidir.
    • Çok ince, kısa, sertleşmiş, inflamasyon olan, bütünlüğü bozulmuş, arterlere yakın venler kullanılmamalıdır.
• Kan örneği alma yöntemleri:
  • Kapalı vakum sistemi (Vacutainer)
  • Enjektör
  • Kelebek iğne
• Vacutainer ile kan alma:
  • Kan akışı durana kadar tüpler çekilmemelidir.
  • Doğrudan tüpe alındığı için transfer gerekmez ve yaralanma riski azdır.
  • Birden fazla tüpe gerekli miktarda kan almayı sağlar.
• Enjektörle kan alma:
  • Ven ince ya da küçükse vakum sistemi zarar verebilir.
  • Özellikle, el ve ayak üzerindeki süperfisiyal venlerden kan alırken enjektör ya da kelebek iğne tercih edilmelidir.
• Kan tüpleri:
  • Tüp doldurulduktan hemen sonra dikkatlice ters düz edilerek kanın katkı maddesiyle karışması sağlanmalıdır.
• Örnek olarak; Heparinli (Yeşil), EDTA (Mor), , Na Florürlü (Gri) tüpler kullanılır.
• Kan alım sırası; Steril kan kültürü tüpleri, plazma, serum,heparin,edta,k-oksalat olarak sıralanır.
• Turnike ile yapılan birkaç dakikalık staz venöz kanda bir çok parametreyi etkiler. -Örneğin testler de meydana gelebilecek değişiklikler .ALT, CK, LDH, albumin, bilirubin, Ca %5 - 10 civarında artarken, , Glukoz, fosfat %2 - 5 civarında azalır.
• Tüplerin seviye çizgisine dikkat edilmeli, eksik veya fazla kan alınmamalıdır.
• Numune alındıktan sonra çalkalanmadan nazikçe alt üst edilmelidir.
• İğne giriş açısı 15-30 derece arası olmalıdır. Sıvı veya kan vermede kullanılan bir damar veya setten örnek alınmamalıdır. Kan gazı, bikarbonat, etanol numunesi alınırken, tüpün kapağı kesinlikle açılmamalıdır.

Kan Örneği Alma Sırasında İzlenecek Adımlar

1. Hekim istemi doğrulanır, el hijyeni sağlanır, eldiven giyilir, gerekli araç-gereç hazırlanır.
2. Hastanın kimliği en az iki tanımlayıcı kullanılarak doğrulanır, araç gereçler kolay ulaşılabilecek bir yere yerleştirilir, işlem hastaya açıklanır.
3. Kan istemine göre açlık durumu ya da ilaç kullanımı sorgulanır, uygun şekilde aydınlanma sağlanır.
4. Yatak rahat çalışılabilecek seviyeye getirilir ve frenlerinin kapalı olup olmadığı kontrol edilir, çalışılacak taraftaki yatak kenarlıkları indirilir.
5. Hastanın mahremiyeti sağlanır, hastanın geçirdiği cerrahi operasyon, arteriyovenöz şant durumu, IV tedavi değerlendirilir.
6. Her iki koldaki venler gözlemlenerek ve palpe ederek, enjeksiyon için uygun ven belirlenir.
7. En sık kullanılan alan venler antekübital fossadır, hastaya rahat bir pozisyon verilir, kolu uzatılarak desteklenir. ve Belirlenen bölgenin alXna su geçirmez örtü yerleşErilir.
8. Turnike vene girilecek alanın 10-15 cm yukarısına tek halkalı fiyonk biçiminde sıkıca bağlanır (mümkünse elbise/önlük üzerinden).
9. Fiyongun uçları damara girilecek alana ters yönde (yukarı doğru) olmalı ve turnike 1 dakikadan fazla bağlı kalmamalıdır, turnike venöz kan akışını engelleyecek sıkılıkta olmalı, ancak arteriyel kan akışını engellememelidir .
10. Turnikeyi bağladıktan sonra, radyal nabzın alınıp alınamadığı mutlaka kontrol edilmeli ve nabız alınamıyorsa turnike biraz gevşeElmelidir.
11. Turnike uygulanmasına rağmen ven yeterince dolup belirginleşmiyorsa vene girilecek alanın distalinden, venöz kan akımı yönünde kalbe doğru damar boyunca sıvazlama biçiminde masaj yapılır, Parmak uçları ile ven üzerine hafifçe vurulur.
12. Enjeksiyon alanı, girilecek alan damar boyunca, yukarıdan aşağıya ve tek bir hareketle -anEsepEkli pamuk ile silinir, Alanın kuruması için 5 saniye beklenmelidir.
13. İğne kontamine edilmeden kapağı/kını çıkarılır ve dominant el ile kavranır. Vacutanier kullanılıyorsa, iğnesi adaptöre yerleşErilir. -Pasif elin baş parmağı ile deri, damara girilecek alanın biraz alXndan sıkıca çekilerek gerilir.
14. Vene girerken; Doğrudan vene girme yani deri ve ven aynı anda delinerek vene girilir. yada , İğne vene iki aşamada yerleştirilir
15. İğne damara girdiğinde ve ajutaja kan dolduğu zaman, ven içine doğru iğne yavaşça ilerletilir, vakum sistemi kullanılacak ise, damara girildiğinde kan görülmez,Turnike çözülür.
16. Ardından Aktif olmayan el ile gerdirilen doku serbest bırakılır ve enjektör sarsılmadan piston yavaşça geri çekilerek kan gelip gelmediği kontrol edilir, İğne çıkarıldıktan sonra enjeksiyon bölgesine 2-3 dakika hafifçe basınç uygulanırSon olarak İse yara bandı yapıştırılır.Eller Yıkanır
17. Sıvı damar içindeki akışı etkileyeceğinden enjektör ve turnike aynı anda geri çekilerek çıkarılır,Hasta takip edilir

Kan Kültürü Alma

• Kan kültürlerinin optimal kullanım yeri sepsis tanısıdır. Kan dolaşımı enfeksiyon şüphesi olduğunda kan kültürü alınır.

• En uygun zaman kan beklenen ateş yükselmesinden hemen önce ya da ateş yükselmeye başladığı zamandır.

Damar Yolu Açma (İntravenöz Kateter Yerleştirme)

• İlaç, intravenöz solüsyon, kan ve kan ürünlerinin ven yolu ile verilebilmesi için vene kateter veya kelebek iğne yerleştirme işlemidir.

• Gerekli Malzemeler; İntraket, Antiseptik, Pamuk, Turnike, Su geçirmez örtü Steril, enjektör Flaster Eldiven, Tedavi tepsisi vs

• Hekim istemi doğrulanır, el hijyeni sağlanır ve eldiven giyilir

• Araç-gereçler hazırlanır ve kontrol edilir

Damar Yolu Açarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Önceki ameliyatlardan kaçınılmalıdır
• Cilde kızarıklık varsa ven dikkatlice yerleştirilmelidir
• Her iki koldaki damarlar incelenir
• Hastaya pozisyon verilir . Veni stabil tutulmalıdır

1-Vene uygun Büyüklükte İntraket Seçilmelidir 2-Venin içine doğru ilerletilir 3-Kanın ajuteye dolması beklenir 4-Damara Kan geldiyse esnek kanül ilerletilir

• Ven içine girildiğinde kan durdurucu kapağın olduğu yere kan dolar
• Turnike Çözülür bu işlemleri yaparken turnike herzaman çözülür
• Kılavuz İğnenin Konumu ayarlanır
• Enjektör karıştırılır

Kelebek Set ile Damar Yolu Açma

• İğnenin çapı küçüktür.
• Bu yüzden küçükler de ve narın damarlarda tercih edilir.

Bu uygulamalarda asepsiye,hijyene dikkat edilmelidir

• Kan alımı sonrasında bandaj yapılmalıdır
• Katater çıkarıldıktan sonra Kompres yapılmalıdır

Santral Venöz Kateter

• Santral venöz damara yerleştirilmiştir
• Subklavyan Damar ,İnternal Juguler
• Ven ve Femoral Ven kullanılır
• Cerrahi operasyon ile yerleştirilir
• Katater giriş yeri Temizliği aksatılmamalıdır

Port Takılması

• Kateter uzun kullanmak için tasarlanmış bölgedir
• Genelde Göğüs üstüsüne takılır
• Haber İğnesi Kullanılır

İntravenöz Sıvı ve İlaç Uygulamaları

• İntravenöz (IV) solüsyon yada ilaçların doğrudan vene verilmesi ile uygulanan tedavidir İlaç uygulamalarında risk en büyük olanıdır Damarlar ile doğrudan ilgisi vardır ilaç verilir,hızla tüm vücuda yayılır .Her Enjekte edilen ilaç bir sıvı içinde verilmemesi gereklidir . Tedavi esnasında Ebe Hastanın ateşini ve nabzını ölçer takip eder

IV Puşe (Bolus) Yöntemi

• İlaçın seyreltilmemesi yada çok az seyreltilmesi durumdan kaynaklanan ve ilacın enjekte edilmesi işlemidir.
• İla ven içine enjektörle,enjeksiyon portuyla yada üç yollu musluk ilede verilebilir

Avantajları

• Ani durumlarda hızlı etki göstermesidir
• Kritik durumlarında yaşam kurtarır
• İlacın kısa sürede verilmesine sağlar

Dezavantajları

• İlaçlar yan etkisi yada ters etki yaratır yüksek riske sahiptir
• İlaç çok hızlı enjekte edilmemesi gerekiyor alerjik reaksiyon meydana gelebilir

İVP enjeksiyonun riskleri

• Damara yanlış verme Belirti İğne damara batırıldığında bir kan görülmesi halinde
• Daha Kırmızı bir kan görülmesi halinde hemen durdurulur

Enjeksiyon yapılması

• Hemen ilgili ilaç durdurulur
• İğne Catater içinden çıkarılır

İntravenöz sıvı uygulaması

Hacimli serumlar ya da serumlara karıştırılmış bir ilacın uzun sürede yavaş damar içine verilmesidir

• Parenteral sıvı tedavisi;IV sıvı ve elektrolit tedavisi, kan transfüzyonu. , periferik parenteral beslenmeyi içermektedir parenteral sıvı tedavisinin amacı Sıvı elektrolit dengesizliğini önlemek, gidermek yada IV ilaç tedavisini sağlamaktır İntravenöz Sıvıların Genel Amaçları ise Acil durumlarda(Şok,arrest durumlarında) sıvı vermektir İlaç uygulamasını sağlamak Hem
• Doğrusu bul ve malzeme seçilir,sorunlara çözüm üretilir

Damar Seçimide Dikkat Edilecek Noktalar

• Ven çok derinde olmamalıdır
• Damar yüzeye yakın olmalıdır
• İlk önce venin listesinden başlanır

Tedavide Kulanılan araç - gereçler

• Çok damalı set,dörtlü ,üçlü vs olabilir Kilitli ve kullanışlı olmalıdır İntravenöz Sıvı Seti ve İntraketi

Sıvı Tedavisinde Kullanım Alanları

• Son Tüketim Tarihini geçmemiş olmalı Oda şartlarında olmalı Berrak bir sıvı olmalı Partükülleri bulunmamalıdır