Inleiding tot het Recht

###  Het begrip recht

• Rechten en plichten
• Voorbeeld: te snel rijden, scheiden
• Naast rechtsregels ook andere normen zoals godsdienst en moraal
• Moraal: niet-naleven leidt tot een slecht geweten
• Moraal is ook in het recht terug te vinden, bijvoorbeeld: niet doden, niet liegen
• Godsdienst: voorbeeld van de 10 geboden
• Godsdienstgedachten zijn ook te vinden in het recht, bijvoorbeeld: zondag is een rustdag

### Subjectief- en objectief recht

• Subjectief recht: “Ik heb het recht om…”
• Objectief recht: alle rechtsregels samen

### Het begrip (objectief) recht

• Regels die door de staat worden opgelegd of bekrachtigd
• Ordening van de maatschappij
• Afdwingbaarheid van naleving

###  Soorten regels

• Verbodsregels: verbieden van bepaalde gedragingen ("Het is verboden om...")
• Gebodsregels: verplichting tot bepaalde handelingen ("Het is een verplichting om...")
• Toelatingsregels: ("Je mag...")
• Organieke regels: regelen de organisatie, en niet de gedragingen

### Soorten rechtsregels

• Aanvullend recht
  • Vult de leemtes in de wet, enkel wanneer geen andere regeling geldt
  • Voorbeeld: de plaats en het tijdstip van levering bij een verkoop
• Dwingendrecht
  • Moet door iedereen nageleefd worden
  • Niet-naleving = sanctie (nietigheid)
  • Bescherming van de openbare orde en zwakke personen (die zelf de nietigheid kunnen aanwenden)
• Algemeen recht
  • Geldt voor iedereen in dezelfde situatie
  • Vaag: de rechter kan de definitie invullen
  • Voorbeeld: "een fout" is een handeling die schade veroorzaakt
• Individueel recht
  • Zeldzaam, betrekking op een specifiek persoon
  • Voorbeeld: aanstelling van een notaris

### Oorsprong van rechtsregels

• Regels uitgevaardigd door de overheid: wetgeving, bijvoorbeeld: hoe de Belgische nationaliteit verkrijgen
• Regels ontstaan door rechtssubjecten zelf, gewoonten:
  • Herhaaldelijke gedraging die door de overheid wordt erkend
  • Voorbeeld: schenking- handgift
• Regels ontstaan door de rechtspraak:
  • Interpretatie door de rechtspraak wordt een rechtsregel
  • Voorbeeld: Artikel 1382 Burgerlijk Wetboek

Indelingen van het Recht

• Privaatrecht regelt de belangen tussen burgers onderling en tussen burger en overheid.
  • Voorbeeld: Een overheid koopt een stuk grond van een burger.
• Publiekrecht regelt de staatsinrichting, de verhoudingen tussen overheden en de verhouding tussen overheid en burger.
  • Voorbeeld: De overheid verwerft grond door middel van onteigening.

Publiekrecht

• Grondwettelijk recht
• Administratief recht
  • Regelt de inrichting en werking van de uitvoerende macht.
  • Deelmateries: onteigening, ruimtelijke ordening.
  • Rechtsbescherming particulieren tegenover het bestuur door de Raad van State.
  • Ontlasting van de Raad van State door administratieve rechtscolleges, zoals de Raad voor Vergunningsbetwistingen.
• Strafrecht:
  • Materieel strafrecht
  • Formele strafprocesrecht: Legaliteitsbeginsel, recht van verdediging, onafhankelijkheid van de rechter.
• Fiscaal recht

Privaatrecht

• Burgerlijk recht
  • Personen- en familierecht en relatievermogensrecht
  • Goederenrecht
  • Verbintenissenrecht
    • Overeenkomsten
    • Zekerheden
    • Bewijs
• Internationaal Privaatrecht

Gemengde Rechtstakken

• Burgerlijk procesrecht:
  • Inrichting en bevoegdheden rechtbanken (publiek)
  • Spelregels om rechten te verdedigen bij de rechtbank (privaat)
• Economisch recht:
  • Ingrijpen van de overheid (publiek)
  • Vrije rechtsbetrekkingen tussen ondernemingen (privaat)
• Sociaal recht:
  • Arbeidsrecht (privaat)
  • Sociaal zekerheidsrecht (publiek)

Nationaal - Supranationaal

• Nationaal recht wordt opgesteld door nationale overheden en heeft een beperkt toepassingsgebied tot het grondgebied van die overheid.
• Supranationaal recht is grensoverschrijdend en bestaat uit volkenrecht, internationaal publiek recht en Europees recht.
  • Het Europees recht regelt de verhouding tussen lidstaten en de bevoegdheidsverdeling tussen de lidstaat en de Europese Unie.
  • De EU-wetgeving wordt geregeld door verordeningen, besluiten en richtlijnen.

Objectief - Subjectief Recht

• Objectief recht bestaat uit abstracte, algemene regels die op alle personen van toepassing zijn.
• Subjectief recht is de toepassing van het objectieve recht in een concrete situatie en geeft een persoon een bevoegdheid.
  • Publieke subjectieve rechten: Vloeien voort uit het objectieve publiekrecht en worden uitgeoefend door publieke en private personen.
    • Voorbeeld: Het recht om mee te doen aan verkiezingen.
  • Burgerlijke subjectieve rechten: Vloeien voort uit het privaatrecht en worden onderverdeeld in:
    • Vermogensrechten (patrimoniaal): hebben financiële waarde
      • Vorderingsrechten: De schuldeiser (SE) mag een prestatie eisen van de schuldenaar (SA).
      • Zakelijke rechten: Een bevoegdheid over een goed, bijvoorbeeld eigendom.
      • Intellectuele rechten: Recht op bescherming van een creatie.
    • Persoonlijkheidsrechten (extra-patrimoniaal):
      • Sensu stricto (mensenrechten)
      • Familierechten: Recht om te huwen of te scheiden.

Rechtsmisbruik

• Rechtsmisbruik treedt op wanneer iemand een recht uitoefent met een doel dat kennelijk de normale uitoefening overstijgt, waarbij het voordeel voor de een leidt tot een groot nadeel voor de ander.
• De rechter kan een sanctie opleggen in de vorm van matiging van het recht of schadevergoeding.

Rechtsmisbruik: Casus

• In een concreet geval overschreden de takken van bomen in een privaat park de erfgrens.
• De getroffen buur wilde de takken gesnoeid zien omdat ze overmatig bladval, lichtverlies en vochtigheid veroorzaakten.
• De eigenaar van de bomen weigerde, wat leidde tot een rechtsvordering.
• De rechter oordeelde dat de getroffen buren recht hadden op verwijdering van de takken omdat de voordelen van de bomen voor de eigenaar ernstige nadelen opleverden voor zijn buur.

Dit quiz behandelt de basisprincipes van het recht, inclusief rechten en plichten. Het onderzoekt subjectief en objectief recht, evenals de verschillende soorten regels zoals verbods- en gebodsregels. Test je kennis over de normen en waarden die in het recht zijn verankerd.