İnkılaplar ve Alanları

İnkılapların Yapıldığı Alanlar

Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar

• TBMM'nin açılması (Bağımsızlık Yolunda kitapçığında sayfa 14'te yer almaktadır).
• Saltanat kaldırıldı.
• Cumhuriyet Halk Fırkası kuruldu.
• Ankara başkent oldu.
• Cumhuriyet ilan edildi.
• Halifelik kaldırıldı.
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
• Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi.

Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar

• Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi.
• Maarif Kongresi toplandı ve Maarif Vekaleti kuruldu.
• Yeni Türk harfleri kabul edildi.
• Millet Mektepleri açıldı.
• Türk Tarih Kurumu (TTK) açıldı.
• Türk Dil Kurumu (TDK) açıldı.
• İstanbul Üniversitesi açıldı.

Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar

• Şapka Kanunu kabul edildi.
• Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
• Miladi takvim kabul edildi.
• Uluslararası saat ve rakamlar kabul edildi.
• Ölçü ve tartı birimleri değiştirildi.
• Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verildi.
• Soyadı Kanunu çıkarıldı.
• Hafta sonu tatili değiştirildi.
• Lakap ve ayrıcalık belirten unvanlar kaldırıldı.

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar

• 1921 ve 1924 Anayasaları kabul edildi.
• 1928 Anayasası'nda "Devletin dini İslam'dır" maddesi çıkarıldı.
• Medeni Kanun kabul edildi.
• Şeriye Mahkemeleri kaldırıldı.
• Ceza Kanunu çıkarıldı.
• Borçlar Kanunu çıkarıldı.
• Ticaret Kanunu çıkarıldı.

Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar

• İzmir İktisat Kongresi toplandı.
• İş Bankası kuruldu.
• Aşar vergisi kaldırıldı.
• Kabotaj Kanunu çıkarıldı.
• Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.
• Merkez Bankası kuruldu.
• Sümerbank kuruldu.
• Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kuruldu.
• Etibank kuruldu.
• Tarım Kredi Kooperatifleri kuruldu.
• Toprak reformu yapıldı.
• 1. Beş Yıllık Kalkınma Planı uygulandı.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

• Osmanlı Devleti, 1299'dan itibaren saltanat sistemi ile yönetiliyordu; bu sistemde yönetim babadan oğula geçiyordu.
• 23 Nisan 1920'de TBMM açıldı ve 1921'de Teşkilat-ı Esasi adında anayasa kabul edildi, "Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir" ilkesi benimsendi.
• Kurtuluş Savaşı sonrası Lozan'a hem İstanbul hem de Ankara Hükümeti çağrılınca, saltanat 1 Kasım 1922'de kaldırıldı.
• Saltanatın kaldırılma nedenleri arasında padişahın Milli Mücadele aleyhindeki çalışmaları ve devlet başkanı belirsizliği vardı.
• Son padişah VI. Mehmed Vahdettin İngiltere'ye sığındı, TBMM Abdülmecid Efendi'yi halife seçti.
• Saltanatın kaldırılmasıyla yönetimde iki başlılık sona erdi, milli egemenlik güçlendi ve laikliğe ilk adım atıldı; Osmanlı Devleti resmen sona erdi.

Ankara'nın Başkent Olması (13 Ekim 1923)

• Kurtuluş Savaşı sonrası başkent tartışmaları çıktı, Temsil Heyeti 27 Aralık 1919'da Ankara'ya gelmişti.
• 13 Ekim 1923'te Ankara yeni kurulan Türk Devleti'nin başkenti oldu.
• İstanbul'un Boğazlar nedeniyle güvenli olmaması da Ankara'nın başkent seçilmesinde etkiliydi.

Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)

• Cumhuriyet kavramı Arapça "cumhur" kökünden gelir; anlamı halka ait olandır.
• Seçim, yönetimin halka ait olması ve yasaların egemenliği cumhuriyetin temel unsurlarıdır.
• Kurtuluş Savaşı'ndaki kongrelerde milli egemenlik düşüncesi savunulmuştu.
• 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edildi, Mustafa Kemal ilk cumhurbaşkanı seçildi ve İsmet İnönü başbakan oldu.
• Cumhuriyetin ilanıyla devletin adı ve rejimi belli oldu, devlet başkanlığı sorunu çözüldü ve yapılacak inkılaplar için zemin hazırlandı.

Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

• 1 Kasım 1922'de saltanat ve halifelik ayrıldı, TBMM Abdülmecid Efendi'yi halife seçti.
• Halifenin padişah gibi davranması ve eski rejim yanlılarının etrafında toplanması üzerine TBMM 3 Mart 1924'te halifeliği kaldırdı.
• Halifeliğin kaldırılmasıyla laik devlet olma yolunda önemli bir adım atıldı ve inkılaplar için engellerden biri kalktı.
• Yavuz Sultan Selim 1517'de halifelik unvanını kullanan ilk Osmanlı padişahı, Abdülmecid Efendi ise son halife oldu.

3 Mart 1924'te Çıkarılan Diğer Kanunlar

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimde Birlik Yasası)

• Farklı okulların (medreseler, yabancı okullar vb.) bulunması eğitimde birliği engelliyordu.
• Tevhid-i Tedrisat ile tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlandı ve yabancı okullarda Türkçe dersi Türk öğretmenler tarafından okutulmaya başlandı.
• Medreseler kapatıldı ve tüm vatandaşlar için eğitim hakkı olduğu anlayışı yerleşti.

Şeriye ve Evkaf Vekaleti'nin Kaldırılması

• Din ve devlet işlerinin ayrılması sebebiyle bu vekalet kaldırıldı, yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Erkan-ı Harbiye Umum Vekaleti'nin Kaldırılması

• Mustafa Kemal Paşa, ordunun siyasetten ayrılması gerektiğine inanıyordu.
• Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak yerine Genelkurmay Başkanlığı kuruldu.

Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri

Cumhuriyet Halk Fırkası'nın Kurulması (9 Eylül 1923)

• TBMM'de farklı görüşlere sahip milletvekilleri vardı, Mustafa Kemal Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk grubunu kurdu.
• 9 Eylül 1923'te Halk Fırkası Mustafa Kemal tarafından kuruldu.
• Halk Fırkası önce Cumhuriyet Halk Fırkası, sonra Cumhuriyet Halk Partisi adını aldı.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924 - 5 Haziran 1925)

• Demokratik hayat için farklı partilere ihtiyaç vardı.
• Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucuları, Mustafa Kemal'in silah arkadaşlarından oluşuyordu.
• Parti tüzüğünde dini inançlara saygı ifadesi yer alması nedeniyle saltanat yanlılarının merkezi haline geldi ve Şeyh Said Ayaklanması ile ilgisi olduğu gerekçesiyle kapatıldı.

Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930 - 17 Kasım 1930)

• Mustafa Kemal, Ali Fethi (Okyar) Bey'i yeni bir parti kurmakla görevlendirdi.
• Serbest Cumhuriyet Fırkası laik cumhuriyet esasına bağlı kalacağını ilan etti ve ekonomide liberalizmi savundu.
• Kısa sürede mevcut hükümetin ekonomi politikasından şikayet edenlerin ve inkılap karşıtlarının merkezi haline gelmesi üzerine Fethi Bey partiyi kapattı.

Cumhuriyet Rejimine Yönelik Tehditler

Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925)

• Saltanatın ve Halifeliğin kaldırılması gibi inkılaplar bazı çevrelerde tepkiyle karşılanmıştı.
• Şeyh Said, 13 Şubat 1925'te Bingöl’de ayaklandı ve kısa sürede Elazığ'ı ele geçirerek Diyarbakır üzerine yürüdü.
• İsyanın bastırılması için Takrir-i Sükûn Kanunu çıkarıldı, isyancılar cezalandırıldı ve Terakkiperver Cumhuriyet Partisi kapatıldı.
• İngiltere isyancıları destekleyerek Musul sorununda Türkiye'yi zor durumda bırakmayı amaçlamıştı.

Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi (15 Haziran 1926)

• Suikast planı, Mustafa Kemal'in İzmir'e geleceği bir yurt gezisi sırasında yapılacaktı fakat plan ortaya çıktı ve suikastçılar yakalanarak cezalandırıldılar.

Menemen Olayı (23 Aralık 1930)

• Derviş Mehmet ve çevresindekiler Menemen'de halkı Cumhuriyet'e karşı kışkırtarak ayaklanmaya çağırdı.
• Öğretmen Asteğmen Kubilay ve iki bekçi şehit edildi ve isyan bastırıldı.

Türk Kadınının Siyasi Hayata Katılımı

• Mustafa Kemal Atatürk, Türk kadınının siyasal, sosyal ve toplumsal haklardan mahrum kalmasını doğru bulmuyordu.
• 1926'da Türk Medeni Kanunu'yla kadınlar yasalar önünde erkeklerle eşit haklara sahip oldular.
• 1930'da belediye seçimlerine katılma, 1933'te muhtar ve ihtiyar heyeti üyeliğine seçilme hakkı elde ettiler.
• 5 Aralık 1934'te milletvekili seçme ve seçilme hakkını elde ettiler ve 1935'te TBMM'ye 18 kadın milletvekili girdi. Türk kadını pek çok Avrupa ülkesinden önce siyasal haklarını elde etti.