Илк география белешләре

Илк география белешләре

• Ертә Көнчыгыш, Месопотамия, Фарсы, Мысыр, Финикия - география белешләренең илк билгеләре таралган төбәкләр.
• Борынгы чор - б.э.к. IV-II меңьеллык.
• Борынгы чорда җирне эшкәртү, сугаручы җирләр, ябай үсемлекләр һәм хайваннарны кулга өйрәтү белән бәйле илк беренче география документлары пәйда булган.
• Б.э.к. II гасырда яшәгән билгеле грек галиме - Клавдий Птолемей.
• Птолемей материаллары нигезендә IV гасырда барлыкка килгән - Дөнья картасы.
• Кара диңгез һәм Каспий диңгезенең яр буе, Кече Азия, Месопотамия һәм Мысыр җирләрендә булып язмалар калдырган грек тарихчысы һәм географи - Геродот.
• Көнбатыш Европа яр буена йөзеп, үз күргәннәрен сурәтләп язган галим - Пифей.
• Пифей беренче булып ай йогынтысы белән океан суының ташуы һәм кайтуын аңлаткан.
• Җирнең шар формасында булуын беренче булып дәлилгән галим - Аристотель.
• "География" төшенчәсен фәнгә керткән грек галиме - Эратосфен.
• Географик үзгәрешләрне фәнни тел белән аңлаткан грек философлары - Фалес һәм Анаксимандр.
• Географик үзгәрешләрне фәнни тел белән аңлатып, беренче тапкыр масштаб кулланып, карта ясаган грек галимнәре - Фалес һәм Анаксимандр.
• "Тарих" дип аталган хезмәтендә география төшенчәсенә фәнни тәфсир биргән грек галиме - Геродот.
• "Дөньяның түгәрәк картасы" дип аталган хезмәтендә төрки халыкларның шәһәрләренә һәм җир рельефына тасвирлама биргән галим - Мәхмүд Кашгари.

Урта гасыр чор

• Урта гасыр чор - V-IX; IX-XV гасырлар.
• VII-VIII гасырларда гарәп географлары киң территориягә хакимлек иткән чор - Урта гасыр чор.
• Көнчыгыш Африка турындагы хезмәте белән билгеле гарәп географи - Масуди.
• Геодезия фәне үсешенә зур өлеш керткән Хорезм галиме - әл-Бируни.
• Карта төзегән урта гасыр гарәп галиме - Идриси.
• Сәяхәтләренең хикәяләре бүгенге көнгә кадәр үз кыйммәтен югалтмаган гарәп галиме - ибн Баттута.
• 1271 елда Венециядән Кытайга сәяхәткә чыккан итальян сәүдәгәре - Марко Поло.
• Кытайга сәяхәтендә зур-зур чүлләрне, биек тауларны үтеп, үз иленә Азиянең көньягын ярып, диңгез аша кайтып кайткан сәяхәтче - Марко Поло.
• 1298 елда дөнья күргән "Дөньяның төрлелеге турында китап" дип аталган хезмәтнең авторы - Марко Поло.
• Марко Полоның 1298 елда дөнья күргән хезмәте - "Дөньяның төрлелеге турында китап".
• Марко Полодан 200 елдан соң Көнчыгыш илләрдә булган Тверь сәүдәгәре - Афанасий Никитин.
• Россиядән чыгып, Фарсыстан аша Һиндстанга кадәр барган Тверь сатучысы - Афанасий Никитин.
• Афанасий Никитинның 1472 елда дөнья күргән хезмәте - "Өч диңгезнең аръягына сәяхәт".
• "Өч диңгезнең аръягына сәяхәт" хезмәтенең авторы - Афанасий Никитин.
• Урта гасыр Һиндстаны турында байтак тулы мәгълүматлар язган беренче европа сәяхәтчесе - Афанасий Никитин.
• Португалларның Һиндстанга килүеннән 30 ел элек язылган хезмәт - "Өч диңгезнең аръягына сәяхәт".

Христофор Колумб һәм аның юлдашлары

• Христофор Колумбның беренче экспедициягә чыккан вакыты - 1492 елның 3 августы.
• Христофор Колумб экспедициясенең чыккан иле - Испания.
• Христофор Колумб экспедициясенең чыккан ярымутравы - Пиреней.
• 1492 елның 3 августында Пиреней ярымутравыннан Һиндстанга бара торган диңгез юлын ачу максатыннан сәяхәткә чыккан галим - Христофор Колумб.
• Христофор Колумб экспедициясенең составындагы кораблар - "Санта-Мария", "Пинта", "Нинья".
• Америго Веспуччи исеме белән аталган континент - Америка.

Фернан Магеллан һәм дөньяны әйләнеп чыгу

• 1519 елның 20 сентябрендә оештырылган Испания экспедициясенең җитәкчесе - Фернан Магеллан.
• Фернан Магеллан экспедициясенең чыккан иле - Испания.
• 1519 елның 20 сентябрендә оештырылган Фернан Магеллан экспедициясенең составы - 239 кеше, 5 кораб.
• "Атлантика океаныннан Зур океанга юл ачам" дип максат куйган экспедиция җитәкчесе - Фернан Магеллан.
• Испания ярымутравыннан Көньяк Америка яр буен әйләнеп чыгып, үз исеме белән аталган богаз аша киләсе океанга чыккан сәяхәтче - Ф. Магеллан.
• Фернан Магеллан исеме белән аталган объект - Магеллан богазы.
• 1520 елның 28 ноябрендә бер генә дә европалының корабы йөзмәгән Зур океанның чиксез су өстегә чыккан экспедиция җитәкчесе - Ф. Магеллан.
• Фернан Магелланның Тыныч океанының су өстегә чыккан вакыты - 1520 елның 28 ноябрендә.
• Дөньяны әйләнеп чыккан беренче экспедициянең җитәкчесе - Ф. Магеллан.
• XV гасырдагы иң әһәмиятле вакыйгаларның берсе - Ф. Магеллан экспедициясе.

География турында беренче белемнәр

• География турында беренче белемнәр Евразияның көп кыйтгасында - Ерак Көнчыгышта, Месопотамиядә, Персиядә, Мисырда, Финикиядә барлыкка килгән.
• Антика чорында география, ягъни Б. Э. К. IV-II меңьеллык – бу беренче сәяхәтләр чоры, барлыкка килгән язмаларда теркәлгән.
• Беренче географлар - бу фермерлар, аларга җирне эшкәртеп, сугару, хайваннарны, үсемлекләрне өйрәтү кирәк булган.
• Б.Э.К II гасырда Клавдий Птолемей - борынгы грек галиме, география буенча китаплар язып, карталар төзегән.
• Б.Э.К. IV гасырда Птолемейның шәхси язмалары нигезендә "Дөнья картасы" барлыкка килгән.
• Геродот - грек тарихчысы, "Тарих" дигән китабында география буенча мәгълүматларны җыя.
• Пифей - борынгы грек галиме, Батыш Европаның диңгез ярында сәяхәт кылган, күргәннәрен язып калдырган, диңгез суының толып-каюын Айның тартылыш көчләре белән бәйләгән.
• Аристотель - Җирнең шар формасында булуын исбатлаган беренче галимнәрнең берсе булган.
• Эратосфен - география дигән терминны беренче булып кулланучы.
• Фалес һәм Анаксимандр - грек философлары, география буенча китаплар язып, карталар төзегәннәр, беренче булып карта өчен масштаб кулланучылар булганнар.
• Геродотның "Тарих" китабында география буенча гылыми мәгълүматлар тупланган.
• Махмуд Кашгари - "Дөнья картасы" дигән китабында төрки халыкларның шәһәрләрен, җирлелекне тасвирлый.

Урта гасыр чорында география

• V-IX; IX-XV гасырлар - бу Урта гасыр чоры.
• VII- VIII гасырларда гарәп географлары күп кыйтгалы дөньяны өйрәнәләр.
• Масуди – гарәп географы, Көнчыгыш Африка турында язып калдырган.
• Әл-Бируни - Хорезмдә туган галим, геодезия гыйлеме үсешенә зур өлеш кертә.
• Идриси – гарәп географы, карталар төзү белән шөгыльләнгән.
• Ибн Баттута - гарәп галиме, сәяхәтнәмә авторы.
• Марко Поло – Италиядән чыккан сәяхәтче, 1271 елда Венециядән Кытайга сәяхәт кылган.
• Марко Поло – 1298 елда "Дөньяның төрлелеге турында китап" дигән китабы дөнья күрә.
• Афанасий Никитин - Рус сәяхәтчесе, 1472 елда Тверьдән чыгып, Персия аша Һиндстанга барып кайта.
• Афанасий Никитин – 1472 елда "Өч диңгез артында сәяхәт" дигән сәяхәтнәмәсен язып чыгара.
• Афанасий Никитинның "Өч диңгез артында сәяхәт" китабында урта гасырлардагы Һиндстан турында мәгълүмат тупланган.
• "Өч диңгез артында сәяхәт" әсәре, Португал сәяхәтчеләренең Һиндстанга баруына кадәр 30 ел элек язылган.

Зур географик ачышлар

• 1492 елның 3 августында Христофор Колумб Испаниядән Үндістанга җитү өчен диңгез юлын эзләп сәяхәткә чыга.
• Христофор Колумб сәяхәте "Санта-Мария", "Пинте", "Нинья" кемеләрендә була.
• Америка континенты Америго Веспучи исеме белән аталган.
• 1519 елның 20 сентябрендә Фернан Магеллан Испаниядән диңгез сәяхәтенә чыга.
• 1519 елның 20 сентябрендә Фернан Магелланның диңгез сәяхәте 239 кешедән һәм 5 кемедән тора.
• Фернан Магелланның "Атлантик океаннан Тын океанга юл ачам" дигән зур максаты була.
• Фернан Магелланның сәяхәте вакытында ул Җирнең беренче тапкыр урап чыгучысы була, шулай ук аның исеме белән Магеллан бугазы аталган.
• Фернан Магеллан Тын океанга 1520 елның 28 ноябрендә керә, урап чыгучы беренче экспедиция була.