Hücre Yapısı ve Organelleri

Hücrenin temel yapısını oluşturan, sitoplazma ve organeller içeren ve hücrenin yaşamında önemli rol oynayan yapı.

Hücre içinde özel görevleri olan ve zarla çevrili yapıları organel olarak tanımlarız.

Birbirine bağlı bir dizi yassı keseler veya tübüller şeklinde organize olmuş membran sistemidir. Sisternaları çekirdeğin dış zarı ile devam eden bir zar çevreler.

Endoplazmik retikulumun ribozom içeren bölümüdür. Granüllü yapısı nedeniyle gER olarak adlandırılır.

Endoplazmik retikulumun ribozom içermeyen bölümüdür. Düz yüzeyli olduğu için aER olarak adlandırılır.

Protein sentezi ve yönlendirme, glikoproteinlerin merkezi glikozlanması, fosfolipidlerin sentezi, çok zincirli proteinlerin birleştirilmesi, polipeptidlerin translasyondan sonraki değişiklikleri gibi görevleri vardır.

Olgun eritrositler dışındaki tüm hücrelerde bulunan, RNA ve ribozomal proteinlerden oluşan, 15-30 nm çapında organellerdir.

RNA'nın ve ribozomal proteinlerin bir araya gelmesiyle oluşur. Her ribozomun büyük ve küçük olmak üzere iki alt ünitesi vardır.

gER zarlarına bağlı veya sitoplazmada serbest olarak bulunabilirler. Sitoplazmada ribozomların bir araya gelerek oluşturdukları gruplara poliribozom/polizom denir.

Serbest ribozomlarda üretilen proteinler hücre içinde kullanılır (örneğin: hemoglobin, keratin). gER'e bağlı ribozomlarda üretilen proteinler gER'e geçer ve daha sonra Golgi kompleksine gönderilir.

Birbirine paralel yassı keseler ve bu keselerin çevresinde yer alan çok sayıda vezikül ve vakuollerden meydana gelir. Salgı yapan hücrelerde iyi gelişmiştir.

gER’den Golgi’ye ulaşım, ER’dan tomurcuklanma ile türeyen taşıyıcı veziküllerle sağlanır. Anterograd ve retrograd taşımaya KOATOMER ya da COP proteinleri aracılık eder.

gER’de üretilen ürünleri tasnif eder, sentezlenen ürünlere ekleme yapar ya da çıkarım yapar, ürünleri yoğunlaştırır ve sekresyon yapar.

Tek bir membranla çevrili, hücre içi sindirim ile ilgili enzimler içeren homojen bir madde ile dolu organellerdir.

Asit fosfatazlar, esterazlar, glukuronidazlar, sülfatazlar, katepsin, lipaz, nükleaz, kollajenaz gibi enzimler içerirler.

Lizozom zarları taşıdıkları enzimlerle tahrip edilemeyecek bir yapıdadır. Lizozom zarı dışarıdan tahrip olursa enzimler aktif hale geçer.

Fagositoz ile gelen yabancı maddeler ve hücrenin yaşlanan veya tahrip olan parçaları lizozom membranıyla temas ederek kaynaşırlar ve enzimlere maruz kalarak sindirilirler.

Erken endozomlar, geç endozomlara dönüşerek lizozoma dönüşürler. Lizozomal aktivite sonucu, sindirimin çözünebilir ve faydalı ürünleri sitoplazmaya döner.

Sitoplazmanın bir kısmı ya da bir organelin sindirilmesi.

Küçük, sitoplazmik, çözünebilen maddelerin lizozom membranının invaginasyonu ile lizozom içine alınması.

Protein yıkımının tek seçici süreci olup, hsc 73 şaperon proteininin yardımını gerektirir. Besin yoksunluğunda aktive olur.

Proteinlerin yıkımı için kullanılan büyük protein kompleksidir. Nükleaz, ağır proteinler ve yanlış katlanmış proteinleri yıkmak için kullanılır.

Nükleus, hücrenin kontrol merkezi olup genetik materyali (DNA) içerir. Çekirdek zarı ile çevrili olup nükleoplazma, nükleolus ve kromatin içerir.

Nükleus içinde bulunan, ribozomların oluşumunda rol oynayan küçük küresel bir yapıdır.

Nükleus içinde bulunan, DNA ve proteinlerden oluşan bir yapıdır. Hücre bölünmesi sırasında kromozomlara dönüşür.

Sitoplazmada bulunan, hücrenin şeklini ve hareketini sağlayan protein lifleri ve tübüllerden oluşur.

Sitoplazmik iskeletin en ince tipi olup, hareket, hücre bölünmesi ve organelle taşımada görev alır.

Sitoplazmik iskeletin kalın lifleri, hücrenin şeklini destekler ve organize olmasına katkıda bulunur.

Sitoplazmik iskeletin en kalın tipi, hücre bölünmesi, organel taşıma ve hücre hareketinde rol oynar.

Hücre bölünmesi sırasında, microtubillerden oluşan iki yapı, kromozomları kutuplara çeker.