Hormonal and Nervous System Control

Hormonal Control Mechanisms

• Definition: Hormonal control involves the regulation of physiological processes through hormones.
• Endocrine System: Composed of glands (e.g., pituitary, thyroid) that secrete hormones directly into the bloodstream.
• Hormones: Chemical messengers that affect target organs or tissues; examples include insulin, adrenaline, and cortisol.
• Feedback Mechanisms:
  • Negative Feedback: Reduces output or activity to maintain balance (e.g., blood glucose regulation).
  • Positive Feedback: Amplifies responses until a specific outcome is achieved (e.g., childbirth contractions).

Nervous System Regulation

• Components:
  • Central Nervous System (CNS): Comprises the brain and spinal cord; processes information.
  • Peripheral Nervous System (PNS): Includes all nerves outside the CNS; connects limbs and organs to the CNS.
• Neurons: Primary units of the nervous system; transmit signals through electrical impulses.
• Synapses: Junctions between neurons where neurotransmitters are released.
• Functional Divisions:
  • Somatic Nervous System: Controls voluntary movements.
  • Autonomic Nervous System: Regulates involuntary functions (divided into sympathetic and parasympathetic systems).

Brain Structure and Function

• Major Parts:
  • Cerebrum: Responsible for higher functions (thought, emotion, memory).
  • Cerebellum: Coordinates voluntary movements and balance.
  • Brain Stem: Controls basic life functions (breathing, heart rate).
• Lobes:
  • Frontal Lobe: Involved in reasoning, planning, and motor functions.
  • Parietal Lobe: Processes sensory information.
  • Temporal Lobe: Involved in auditory perception and memory.
  • Occipital Lobe: Responsible for vision.
• Neuroplasticity: The brain’s ability to reorganize itself by forming new neural connections.

Muscle Coordination

• Muscle Types:
  • Skeletal Muscle: Voluntary muscles attached to bones; responsible for movement.
  • Smooth Muscle: Involuntary muscles found in organs; controls movements like digestion.
  • Cardiac Muscle: Involuntary muscle found only in the heart; pumps blood.
• Motor Units: A motor neuron and the muscle fibers it controls; essential for muscle coordination.
• Role of the CNS: Coordinates muscle contractions for smooth and balanced movement.
• Proprioception: The body's ability to sense its position and movement; critical for coordination.

Reflex Actions

• Definition: Automatic responses to stimuli; protect the body from harm.
• Components of Reflex Arc:
  • Receptor: Detects the stimulus.
  • Sensory Neuron: Transmits impulse to the spinal cord.
  • Interneuron: Processes information and relays it.
  • Motor Neuron: Sends impulse to the effector (muscle or gland).
  • Effector: Carries out the response.
• Types of Reflexes:
  • Monosynaptic Reflex: Involves one synapse (e.g., knee-jerk reflex).
  • Polysynaptic Reflex: Involves multiple synapses (e.g., withdrawal reflex).
• Role of Reflexes: Provides fast, protective responses, often bypassing conscious brain processing.

ହରମୋନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପଦ୍ଧତି

• ପରିଚୟ: ହରମୋନ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରହିଛି ଶାରୀରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟାଗୁଡିକୁ ହରମୋନ୍ସ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ବାଧିତ କରିବା।
• ଏଣ୍ଡୋକ୍ରାଇନ୍ ସିଷ୍ଟମ୍: ଜୀବଜାତିର ଅଣୁଯାତ୍ରା ବିଭାଗରେ ପିଟ୍ୟୁଇଟରୀ, ଥାୟରୟଡ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଗ୍ଲ୍ୟାଣ୍ଡ୍ ଥିବାଯାଇଥିବା ଜଳବାର ଙ୍କି ସ୍ଥାନୀୟ ହରମୋନ ସୃଜନ କରନ୍ତି।
• ହରମୋନ୍ସ: ରାସାୟନିକ ସୂଚକ ସ୍ଥଳ ଯେଉଁଥିରେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଅଙ୍ଗ କିମ୍ବା ତନ୍ତୁକୁ ଗତି କରାଯିବା; ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ଇନସୁଲିନ୍, ଆଡ୍ରେନାଲାଇନ୍, ବିସାକ୍ୟା।
• ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ମେକାନିଜମ୍:
  • ନେଗେଟିଭ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା: ସମତୁଳନ ରଖିବା ପାଇଁ ଉତ୍ପାଦନ କିମ୍ବା କାର୍ଯ୍ୟକୁ କମାଇବା (ଉଦାହରଣ: ରକ୍ତ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ)।
  • ପୋଜିଟିଭ୍ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା: ନିର୍ଦିଷ୍ଟ ଫଳାଫଳ ପାଇଁ ଉତ୍ତରଗୁଡିକୁ ବଢାଇବା (ଉଦାହରଣ: ଶିଶୁ ଜନ୍ମ ଥିବାକୁ ବିକଳ୍ପ)।

ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ

• ଅଂଶଗୁଡିକ:
  • କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍ (CNS): ମୋଟି ଓ ମୋଟି ମାନକୁ ଶାମିଳ କରିଥାଏ; ସୂଚନା ପ୍ରକାରଣ କରେ।
  • ପେରିଫରାଲ୍ ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍ (PNS): ସବୁ ସ୍ନାୟୁଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଯୁକ୍ତ କରିଥାଏ; ପାୟ, ଅଙ୍ଗର ସହିତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍ ସହ ସଂସ୍କୃତ କରେ।
• ନ୍ୟୁରୋନ୍ସ: ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍ର ପ୍ରାଥମିକ ଏକକ; ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ ଇମ୍ପଲ୍ସ୍ ଦ୍ୱାରା ସଂକେତ ପ୍ରସାରଣ କରେ।
• ସିନାପ୍ସ: ନ୍ୟୁରୋନ୍ସଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବିଭାଗ ସ୍ଥଳ, ଯେଉଁଥିରେ ନ୍ୟୁରୋଟ୍ରାନ୍ସମିଟର୍ସ ମୁକ୍ତ ହୁଏ।
• କାର୍ଯ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର:
  • ସୋମାଟିକ୍ ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍: ସ୍ୱାଧୀନ ଚାଲନ ସଂଘାଟ କରିଥାଏ।
  • ଆଉଟୋନୋମିକ ସ୍ନାୟୁ ସିଷ୍ଟମ୍: ବିଗୁଡ଼ୁ ଫଙ୍କସନ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ (ସମ୍ପର୍କରେ ସ୍ବାୟତ ଓ ପାରାସମ୍ପର୍କ ଭାଗ ରହିଛି)।

ମସ୍ତିଷ୍କର ଗଠନ ଓ କାର୍ଯ୍ୟ

• ପ୍ରମୁଖ ଅଂଶ:
  • ସେରେବ୍ରମ୍: ଉଚ୍ଚ କାର୍ଯ୍ୟ (ଚିନ୍ତା, ଭାବନା, ସ୍ମୃତି) ପାଇଁ ଦାୟୀ।
  • ସେରେବେଲମ୍: ସ୍ୱାଧୀନ ଗତି ଓ ସମତୁଳନ କୁ ସମନ୍ୱୟ କରେ।
  • ବ୍ରେନ୍ ସ୍ଟେମ୍: ମୃତ୍ୟୁର ଖରାପତକ ସମ୍ପର୍କରେ ପରିଚାଳନା କରେ (ଶ୍ୱାସ, ହୃଦୟ ହାନ୍ଡ).
• ଲୋବ୍ସ:
  • ଫ୍ରଣ୍ଟାଲ୍ ଲୋବ୍: ମନୋବୃତ୍ତି, ଯୋଜନା, ଓ ମୋଟର ଫ୍ଂକସନ୍।
  • ପାରିଏଟାଲ୍ ଲୋବ୍: ସଂସ୍କୃତୀ ତଥ୍ୟ ସଂଖ୍ୟା।
  • ଟେମ୍ପୋରାଲ୍ ଲୋବ୍: ଶବ୍ଦ ଧ୍ୟାନ ଓ ସ୍ମୃତି ସନ୍ଦର୍ଭରେ।
  • ଅକ୍ସିପିଟାଲ୍ ଲୋବ୍: ଦୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ଦାୟୀ।
• ନ୍ୟୁରୋପ୍ଲାଷ୍ଟିସିଟୀ: ମୋଟି ସଂସ୍ଥାନୀୟ ନ୍ୟୁରୋନ୍ସର ପୁନର୍ଗଠନ କରିବା କ୍ଷମତା।

ମସ୍ତିଷ୍କ ସୂଚନା

• ମସ୍ତିଷ୍କ କିପି ହେନା: ଇଂଯିନର ଏକ ଉଦାହରଣ, ଯେଉଁଥିରେ ଆମ୍ବା ତାଲିବା ସବୁ ପ୍ରଣାଳୀର ସୂଚନା ସାକ୍ଷର ଅଣୁଥିଲେ ତାଳିବା।
• ପ୍ରକାର:
  • ମୋନୋସିନାପ୍ଟିକ୍ ପ୍ରକୱା: ଗୋଟିଏ ସିନାପ୍ସ ଥିବା (ଉଦାହରଣ: ଘୁଣିବା)।
  • ପଲିସିନାପ୍ଟିକ୍ ପ୍ରକୱା: ବ୍ୟାଖ୍ୟା ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେବା ପାଇଁ ଅନେକ ସିନାପ୍ସ ଥିବା (ଉଦାହରଣ: ଅବାସଙ୍କୁ ତାଲିବା)।
• **ପ୍ରତିକ୍ରିୟାର ଭୂ