Hoofdpijn en Fysiotherapie

Hoofdpijn

• 95% van de mensen met hoofdpijn gaat niet naar de huisarts.
• 61% van de vrouwen en 45% van de mannen had het afgelopen jaar hoofdpijnklachten.
• Bij kinderen (vanaf 5 jaar) meldde 53% hoofdpijnklachten het afgelopen jaar.
• Gemiddeld worden 31 patiënten per jaar per huisarts naar de fysiotherapeut verwezen (DTF onbekend).

Hoofdpijn: NHG standaard (IHS)

• Primaire hoofdpijn:
  • Migraine
  • Spanningshoofdpijn
  • Clusterhoofdpijn
  • Trigeminale autonome cefalalgia
  • Andere soorten (bijv. hersenvliesontsteking, metaal in hoofd)
• Secundaire hoofdpijn:
  • Vaak fysiotherapeutisch relevant
  • Trauma/beschadiging van hoofd/nek
  • Craniaal/cervicaal vaatprobleem
  • Intracraniële niet-vasculaire problemen
  • Medicatiegebruik/onthouding
  • Infectie
  • Stoornissen van homeostase
  • Problemen met schedel, nek, ogen, oren, neus, sinussen, tanden, kaak of andere gezichtsstructuren
  • Psychiatrische aandoeningen

Fysiotherapeutische behandeling van hoofdpijn

• Hoofdpijn is behandelbaar door de fysiotherapeut als:
  • De klachten een cervicogene oorzaak hebben.
  • De spanning of de oorzaak van de spanning beïnvloedbaar is.
  • Oorzakelijke stoornissen te verminderen of op te heffen.
  • Of de effecten van de stoornissen te verminderen.

Anamnestisch patroon cervicogene hoofdpijn

• Ontwikkelt in relatie met secundaire oorzaak (somatotopisch/segmentaal, vaak unilateraal).
• Toe- of afname correleert met provocatie van de secundaire oorzaak.

Cervicale oorzaken van hoofdpijn (theorieën)

• Cervicale stoornissen (nociceptie, orthosympathieke systeem)
• Inklemming n. occipitalis major
• Problemen C0-C3 gewrichten
• Pathologie in nekspieren
• Andere vertebrale pathologie (bijvoorbeeld discusproblemen)

Nekpijn versus hoofdpijn

• Sommige pijn in de nek kan worden gerefereerd (d.w.z. ervaren als hoofdpijn), dit komt door verschillen in innervatie-dichtheid en somatotopische organisatie.

Hoofdpijn als symptoom van een andere aandoening

• Reumatoïde artritis
• Trauma/bandbeschadiging in de nekregio
• Discusproblemen (bijvoorbeeld C3, C4)
• Aangeboren afwijkingen
• Andere mogelijke oorzaken

Nervus occipitalis major

• Loopt door m. semispinalis en m. trapezius, gevoelig voor irritatie.
• Loopt onder de m. obliquus capitis inferior.
• Rek bij rotatie hoofd kan irritatie veroorzaken.
• Compressie geeft geen pijn, maar trofische stoornissen wel.

Rode vlaggen

• Meningitis
• Tumoren
• Ernstige symptomen (braken, flauwvallen, visusproblemen, koorts, plotseling ontstaan na 40 jaar).

Conclusie: Spanningshoofdpijn en mogelijk cervicale relatie

• Therapie: Zoek de factoren die de hoofdpijn veroorzaken en behandel die.
  • Gewrichts- en spierdysfunctie corrigeren.
  • Belastbaarheid van het zenuwstelsel herstellen.
  • Ergonomie aanpassen (indien van toepassing).

Opbouw behandeling

• Zenuwdynamische bewegingen.
• Spieren rekken.
• Houding corrigeren.

Hoofdpijn prevalentie

• Lifetime prevalentie van hoofdpijn: 96%.
• Driemaands prevalentie: 64%.
• Puntprevalentie: 16%.

IHS: Primaire en Secundaire hoofdpijn

• Primaire hoofdpijn: Verstoringen die op zichzelf staan, geen ander probleem als oorzaak.
• Secundaire hoofdpijn: Gevolg van andere aandoeningen.

Typen primaire hoofdpijn

• Spanningshoofdpijn:
  • Tweezijdig, drukkend/knellend, gematigde intensiteit (spiergerelateerd).
  • Duur: minuten tot dagen.
  • Niet verergerend bij inspanning.
  • Misselijkheid en licht/geluidsovergevoeligheid mogelijk.
  • Stoort activiteiten, maar verhindert ze meestal niet.
• Migraine:
  • Herhalende unilaterale pijn (4-72 uur).
  • Pulserende, matig tot heftige intensiteit.
  • Verergering bij inspanning, misselijkheid, foto/geluidsovergevoeligheid.
  • Verstoort dagelijkse activiteiten.
  • Met of zonder aura.
  • Vaker bij vrouwen en vaak gekoppeld aan menstruatiecyclus.
• Clusterhoofdpijn:
  • Herhalende, zeer hevige eenzijdige pijn (15-180 minuten).
  • Frequenties variëren van eenmalig om de dag tot 8 keer per dag.
  • Vaak gepaard met een rode/tranende oog, neusverstopping, ooglidzwelling, pupilvernauwing, verhoogde transpiratie, onrust.
  • Veronderstelde oorzaak: gerelateerde druk op n. trigeminus (verwijding a. carotis + rol hypothalamus).

Medicatie-overste hoofdpijn

• Onvoldoende gebruik van medicatie tegen hoofdpijn (bijv. paracetamol, NSAID's, triptanen)

Cervicogene hoofdpijn

• Hoofdpijn is gerelateerd aan een vermoedelijke cervicale oorzaak.
• Segmentaal en vaak unilateraal.
• Pijnintensiteit verandert afhankelijk van de vermoedelijke cervicale oorzaak.
• Veronderstelde mechanisme:
  • Hypertonie van nekspieren (door psychosociale factoren).
  • Ischemie (triggerpoints) → pijn.
  • N. occipitalis major inklemming.
  • Problemen met gewrichten C0-C3.
  • Veranderingen van spieren, ligamenten en disci.
  • Andere mogelijkheden

Triggerpoints

• Actieve triggerpoints veroorzaken pijn direct.
• Latente triggerpoints veroorzaken pijn bij druk, spanning oid.

Hoogcervicale problematiek

• Convergentie: Axonen van verschillende neuronen komen samen om informatie te integreren.
• Hoogcervicale flexie-rotatie test: Beweging in hoog-cervicale regio, klachten → vermoedelijk hoogcervicale oorzaak.

Behandeling

• Musculair: Trigger point massage, dry needling. Symptoombestrijding.
• Mechanisch/zenuwgerelateerd: Herstellen van gewrichts/zenuw mobiliteit. Compressie verminderen (houding/beweging). Verminderen van excessieve controle.
  • Deep neck flexoren (cranio-cervicale flexie test). Geleidelijk herleren gezond beweeggedrag en motorisch leren.
  • Eventuele ingrepen op het niveau van activiteiten.

Internationale criteria voor cervicogene hoofdpijn (IHS)

• Beperkte cervicale mobiliteit (flexie, extensie, rotatie) ten opzichte van andere hoofdpijnvormen.
• Pijnlijke dysfunctie hoogcervicale gewrichten (C0-C3).
• Verlaagde drukpijndrempel op de kop/suboccipitaal.
• Dysfunctie cervicale flexoren.
• Meer gespannen nekspieren.

Duizeligheid

• Incidentie: ongeveer 27/1000 patiënten per jaar bij huisartsen.
• Vrouwen hebben twee keer zo vaak last als mannen.
• Toename met leeftijd.

Duizeligheid: Oorzaken

• Perifere vestibulaire systeem (oor)
• Visuele systeem (ogen)
• Proprioceptieve systeem (lichaamsgevoel)

Duizeligheid: Diagnostiek

• Ontoneurologisch onderzoek (dubbelzien, problemen met spreken, slikken, ataxie, nystagmus, Romberg-test)
• Provocatie hoog cervicale proprioceptie.
• Hypothesen: BPPD (Dix-Hallpike manoeuvre).

Duizeligheid: Provocatie test BPPD

• Zittende positie, benen gestrekt.
• Hoofd rotatie 45 graden.
• Snell gaan liggen op rug, hoofd licht extensie en geroteerd.
• Observatie van ogen 30-45 sec.

Duizeligheid: Differentiële diagnose

• HST (head-shaking nystagmus test) uitsluiten, niet bevestigen.
• Draaistop proef uitsluiten, niet bevestigen.
• Vinger-wijsproef voor proprioceptie en stenose.
• Koorddansgang voor cerebellaire stoornissen en opgerichtractie.
• Romberg-test voor proprioceptie en reactie op verstoring.

Duizeligheid: Behandeling

• Stabiele dysfunctie evenwichtsorgaan (chronisch):
  • Programma voor compensatiemechanismen (bijvoorbeeld activiteiten die visus beperken).
  • Beïnvloeding van andere balans systemen.
• BPPD: Eppley manoeuvre (positieseries om deeltjes te verplaatsen).
  • Dix-Hallpike test.
  • 90 graden rotatie.
  • Liggende posities tot zijligging, 45 graden kijken naar de grond.
  • Omhoog brengen naar zittende positie.

Test je kennis over de soorten hoofdpijn en hun behandelingen volgens de NHG standaard. Leer meer over de gevolgen van primaire en secundaire hoofdpijn en de rol van fysiotherapie. Ontdek belangrijke statistieken over hoofdpijnklachten in de bevolking.