Honger en Eetlust: Regulatie en Invloed

Honger vs. Eetlust

• Honger is een fysiologische prikkel om te eten, niet specifiek voor bepaalde voedingsmiddelen.
• Eetlust is een psychologisch verlangen naar specifiek voedsel, beïnvloed door omgevingsfactoren.
• Men kan eetlust ervaren zonder honger of honger zonder eetlust.

Regulatie van Honger

• De hypothalamus reguleert honger via een voedingscentrum (activeert honger) en een verzadigingscentrum (stopt eten).
• Zenuwcellen in het maag-darmstelsel, hormonen en de hoeveelheid/type voedsel sturen signalen naar de hypothalamus.

Rol van Zenuwcellen

• Zenuwcellen in de maag en dunne darm detecteren volheid en leegte.
• Zenuwcellen in mond, keel en slokdarm stimuleren het verzadigingscentrum tijdens het kauwen en slikken.

Rol van Hormonen

• Hormonen (chemische boodschappers) reguleren honger en verzadiging:
  • Insuline daalt en glucagon stijgt bij lage bloedglucose, wat honger veroorzaakt. Na het eten gebeurt het omgekeerde, wat verzadiging veroorzaakt.
  • Ghreline (maag) verhoogt de honger; CCK (dunne darm) remt de honger.
  • Leptine (vetcellen) vermindert de honger en verhoogt de stofwisseling; obesitas kan leiden tot leptine-resistentie.

Rol van Hoeveelheid en Type Voedsel

• Eiwitrijke maaltijden geven langer een verzadigd gevoel door het verhogen van verzadigingshormonen en het verlagen van ghreline.
• Vezelrijk voedsel en water verhogen het volume van de maaltijd, wat bijdraagt aan een voller gevoel.
• Vaste voedingsmiddelen geven een groter verzadigingsgevoel dan vloeistoffen.

Omgevingsfactoren en Eetlust

• Externe factoren beïnvloeden de eetlust:
  • Zintuiglijke waarnemingen (visueel, geur, textuur, geluid).
  • Sociale en culturele invloeden (gebeurtenissen, gezelschap).
  • Leren en gewoonten (voorkeuren ontwikkeld door familie, cultuur, ervaringen).

Spijsvertering, Opname en Eliminatie

• Spijsvertering breekt voedsel af, opname laat voedingsstoffen in de bloedbaan komen, eliminatie verwijdert afvalstoffen.
• Deze processen vinden plaats in het gastro-intestinale (GI) systeem.

Eetdagboek

• Een eetdagboek kan helpen om patronen in eetgedrag te herkennen, zoals eten uit emotie of gewoonte.
• Men kan registreren wat, wanneer, waar, met wie en waarom er wordt gegeten, inclusief emoties en zintuiglijke prikkels.
• Fysiologische honger kan worden beoordeeld op een schaal van 1 tot 5 (vol tot sterke honger).

De Vier Lagen van het Gastro-Intestinale Systeem

• Mucosa (slijmvlieslaag): Binnenste laag, beschermt het GI-systeem.
• Submucosa (bindweefsellaag): Bevat bindweefsel en regelt GI-functies via een zenuwnetwerk.
• Muscularis externa (spierlaag): Verzorgt de beweging van voedsel via circulaire en lengtespierlagen.
• Serosa (buitenste laag): Scheidt GI-systeem van het buikvlies.

Organen van het Gastro-Intestinale Systeem

• Mond, keelholte, slokdarm, maag, dunne darm, dikke darm.
• Sphincters controleren de voedselbeweging tussen deze organen.

Hulporganen van de Spijsvertering

• Speekselklieren, lever, alvleesklier, galblaas ondersteunen de spijsvertering maar zijn geen direct onderdeel van het GI-systeem.

Begin van de Spijsvertering: De Mond En De Cephalische Fase

• De cephalische fase: De hersenen reageren op het zien, ruiken of denken aan voedsel, wat de spijsvertering stimuleert.
• Kauwen breekt voedsel af en stimuleert de afgifte van hormonen en verteringsenzymen.
• Speeksel bevochtigt, verbindt voedsel en start de chemische vertering.

Functies van Speeksel

• Speeksel bevochtigt voedsel, bevat enzymen (amylase voor koolhydraten, lipase voor vetten), neutraliseert zuren met bicarbonaat, bevat slijm en antilichamen.
• Smaak ontstaat door binding van chemische stoffen aan smaakreceptoren; de tong onderscheidt bitter, zoet, zout, zuur en umami.
• Reukvermogen (olfactie) beïnvloedt de smaakperceptie.

Transport via de Slokdarm

• Bolus (gekauwd voedsel) gaat via de slokdarm naar de maag.
• Epiglottis voorkomt dat voedsel in de luchtpijp komt.
• Peristaltiek (samentrekkingen) duwt voedsel voort, geholpen door zwaartekracht.
• De gastro-oesofageale sfincter opent om voedsel in de maag te laten.

Functies van de Maag

• De maag mengt, verteert en slaat voedsel op.
• Rugae (plooien) in de maagwand laten uitzetting toe tot 3,8 liter.
• Gastrine stimuleert de maagsapklieren om maagsap te produceren.
• Pariëtale cellen produceren zoutzuur (HCl) en intrinsic factor (voor vitamine B12 opname).
• Hoofdcellen produceren pepsinogeen (wordt pepsine) en gastrische lipase.
• Chyme is vloeibare substantie door menging van voedsel met maagsap.
• Slijmcellen beschermen de maagwand.
• De maag absorbeert kleine hoeveelheden water, fluoride, vetten, aspirine en alcohol.

pH-Schaal en Zuurtegraad

• De pH-schaal meet zuurgraad; een lagere pH is zuurder.
• Water heeft een neutrale pH van 7.
• Zoutzuur (HCl) in de maag heeft een pH van 1,0; frisdrank, sinaasappelsap en koffie zijn minder zuur.

De Dunne Darm

• De dunne darm (duodenum, jejunum, ileum) is de belangrijkste plek voor vertering en absorptie.
• Voedingsstoffen worden afgebroken en opgenomen in de bloedbaan, ondersteund door enzymen en hulporganen.

De Dikke Darm

• De dikke darm (caecum, colon ascendens/transversum/descendens, sigmoïd colon) slaat voedselresten op.
• De meeste voedingsstoffen zijn al opgenomen; overgebleven water en onverteerbare resten worden opgeslagen.
• GI-flora (bacteriën) voltooien de vertering, produceren vitamines en gaan schadelijke bacteriën tegen (probiotica).
• Water, vetafbraakproducten en elektrolyten worden opgenomen, waardoor feces (ontlasting) ontstaan.

Chemische Vertering met Enzymen en Hormonen

• Enzymen (uit mond, maag, pancreas, dunne darm) katalyseren hydrolysereacties (afbraak met water).
• Hormonen (gastrine, secretine, CCK, GIP, somatostatine) reguleren de functie van het spijsverteringskanaal.

Functies en Hormonen

• Zie tabel 3.1 in de originele tekst voor spijsverteringsenzymen.
• Zie tabel 3.2 in de originele tekst voor hormonen betrokken bij de spijsverteringsregulatie.

Hulporganen: Galblaas

• Galblaas slaat gal op, dat lipiden emulgeert (afbraak tot kleinere vetdruppels).
• Hormoon CCK stimuleert de galblaas om samen te trekken en gal af te geven.

Hulporganen: Pancreas

• De pancreas produceert en scheidt verteringsenzymen (amylase, lipase, proteasen) en hormonen (insuline, glucagon) af.
• Produceert bicarbonaat om de zuurgraad van chyme te neutraliseren.

Hulporganen: Lever

• De lever synthetiseert stoffen zoals gal, ontvangt en verwerkt producten van de vertering.
• Slaat glucose op als glycogeen, maakt bloedproteïnen aan en ontgift bloed door schadelijke stoffen te verwijderen.

Absorptie in de Dunne Darm

• De dunne darm is de belangrijkste plaats voor absorptie door een groot oppervlak en gespecialiseerde cellen.
• Mucosa is geplooid met villi (uitstulpingen met enterocyten, haarvaten en lacteal) en microvilli (borstelzoom).
• Haarvaten nemen wateroplosbare voedingsstoffen op, lacteal absorbeert vetoplosbare voedingsstoffen.

Vier Typen Absorptie

1. Passieve diffusie: Geen energie of transporteiwit nodig (lipiden, water, vitamine C, mineralen).
2. Gefaciliteerde diffusie: Transporteiwit nodig, geen energie (fructose).
3. Actief transport: Energie (ATP) en transporteiwit nodig (glucose, aminozuren, sommige mineralen).
4. Endocytose: Celmembraan omsluit en neemt darminhoud op (antistoffen uit moedermelk).

Transport via Bloed en Lymfe

• Bloed (cardiovasculair systeem) transporteert zuurstof en voedingsstoffen.
• Lymfe (lymfatisch systeem) absorbeert vetten en voert afvalstoffen af.
• Bloed gaat via het portale veneuze systeem naar de lever.
• De nieren filteren afvalstoffen, de longen scheiden koolstofdioxide uit.

Regulering door het Neuromusculaire Systeem

• Het neuromusculaire systeem (zenuwen en spieren) reguleert de spijsvertering.
• Spieren mengen en verplaatsen voedsel (peristaltiek, segmentatie, haustratie).
• Samentrekkingen worden gereguleerd door het zenuwstelsel (centraal en perifeer).

Beïnvloeding door het Enterisch Zenuwstelsel

• Het enterisch zenuwstelsel (ENS) regelt peristaltiek, segmentatie en afscheidingen.
• Sympathische zenuwen remmen, parasympathische stimuleren de darmwerking.

Boeren en Winderigheid

• Boeren: Ingeslikte lucht; vermijden door niet te snel te eten.
• Winderigheid: Gassen in de dikke darm door fermentatie van vezels, zetmeel en suikers; Beano kan helpen.

Brandend Maagzuur en GERD

• GERD: Gastro-oesofageale sfincter blijft ontspannen, maagsap komt in de slokdarm.
• Oorzaken: Hiatale hernia, roken, overgewicht, medicijnen.
• Behandeling: Voeding aanpassen, rechtop blijven na het eten, stoppen met roken, antacida.

Peptische Zweer

• Peptische zweer: Erosie in het spijsverteringskanaal door zoutzuur en pepsine.
• Oorzaak: Helicobacter pylori (H. pylori) en NSAID’s.
• Behandeling: Antibiotica (tegen H. pylori), antacida, vermijden van NSAID’s.

Galstenen

• Galstenen: Verharde afzettingen in de galblaas.
• Risicofactoren: Vrouwelijk geslacht, ouderdom, obesitas, diabetes, suikerrijk dieet, weinig vezels.
• Behandeling: Chirurgische verwijdering van de galblaas.

Voedselintoleranties, Voedselallergieën en Coeliakie

• Voedingsetiketten moeten de 8 belangrijkste allergenen duidelijk vermelden (melk, eieren, vis, schaaldieren, boomnoten, pinda’s, tarwe, sojabonen).
• Voedselintolerantie veroorzaakt maag-darmklachten zonder betrokkenheid van het immuunsysteem.
• Voedselallergie is een immuunreactie op een voedseleiwit.
• Coeliakie is een auto-immuunziekte door gluten, beschadigt de dunne darm.

Niet-Coeliakie Glutengevoeligheid (NCGS)

• NCGS: Gluten vermijden zonder coeliakie of allergie.
• Vaak zelfdiagnose.
• Overleg met een arts is noodzakelijk.

Braken

• Braken: Onvrijwillige uitdrijving van maag- en twaalfvingerige darminhoud.
• Acute braken: Door infectie, medicijnen, wagenziekte.
• Cyclisch braken syndroom (CVS): Terugkerende periodes van braken.

Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa

• Ziekte van Crohn: Ontsteking in het spijsverteringskanaal, meestal in het ileum.
• Colitis ulcerosa: Ontsteking en zweervorming in de dikke darm.
• Beide worden veroorzaakt door immuunreactie op een virus of bacterie en hebben vergelijkbare symptomen.

Diarree, Obstipatie en Prikkelbare Darm Syndroom

• Diarree: Waterige ontlasting drie of meer keer per dag.
• Obstipatie: Minder dan drie keer per week ontlasting.
• Prikkelbare darm syndroom (IBS): Functionele darmaandoening met krampen, opgeblazen gevoel, obstipatie of diarree.

Tekenen en Symptomen van Uitdroging

• Volwassenen: Dorst, duizeligheid, minder plassen, droge huid.
• Baby's/kinderen: Dorst, geen tranen bij huilen, minder natte luiers, ingevallen ogen.
• Tabel 3.3 originele tekst

Kanker in het Spijsverteringskanaal

• Kanker kan zich ontwikkelen in de slokdarm, maag, pancreas, lever, galblaas en darmen.
• Colorectale kanker is de meest voorkomende vorm (dikke darm en endeldarm).
• Screening vanaf 50 jaar wordt aangeraden.