Higjiena dhe Ushqimi - Përmbledhje

Higjiena-Përmbledhje

• Ushtrimi i higjenës është thelbësor për mirëqenien.
• Ushqimet klasifikohen në ndertuese, energjetike dhe mbrojtëse.
• Ac. yndyrore te pangopura përfshijnë ac. linolenik, ac.oleik, dhe ac.arhadonik.
• Ac. Esenciale janë triptofani, fenilalanina, lizina, valina etj.
• Analiza kimike e ushqimit përcakton përbërjen kimike dhe vetitë organoleptike (shija, pamja, ngjyra, era).
• Hazardët kimikë janë pesticidet, metalet e rënda, hormonat dhe aditivët.
• Leguminozat përmbajnë sasi të larta të proteinave.
• Enzimovitaminat janë hidrosolubile (vit C dhe B), ndërsa hormonvitaminat janë liposolubile (D, E, K, A).
• Mungesa e vitaminave të ndryshme mund të shkaktojë probleme shëndetsore.
• Metodat për vlerësimin e ushqyeshmërisë së popullatës përfshijnë metoda dietetike, biokimike dhe funksionale.
• Polikarenca është mungesa e shumë llojeve të ushqimit.
• Monokarenca është mungesa e materieve energjetike, por sigurohen materiet ndertuese dhe mbrojtese.
• Obeziteti është disbalanc i energjisë.
• Nevojat energjetike varen nga mosha, gjinia, gjendja fiziologjike, profesioni, pesha, dhe metabolizmi bazal.
• Intoksikacioni alimentar është helmimi i ushqimit.
• Helmimet me peshk janë gastrike, ekzentematike, paralitike.
• Analizat antropometrike përfshinë lartësine e trupit, peshën, trashesinë e lëkurës etj.
• Analiza dietike mat konsumin e ushqimit, vlerëson përmbajtjen nutritive.
• Analiza biokimike përfshin teste laboratorike të gjakut dhe urines.
• Semundjet nga pamjaftushmeria e ushqimit janë pasojë e mangësive ushqimore.
• Masat higjienike te ushqimit përfshijnë kontrolle organoleptike, mikrobiologjike dhe kimike.
• Semundje që shkaktohen nga ushqimi: Toksoinfeksione alimentare, intoksimime alimentare, infeksionet alimentare.
• HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) është një sistem për të siguruar standardet e sigurisë ushqimore.

Ajër-Atmosfera

• Kerkesat për ajër janë 10-20m3/24ore për personë.
• Imisioni është prania e materieve te ndryshme ne gjendje gazi ose të forte në ajër.
• Transmisioni ka rëndësi lokale, rajonale dhe globale.
• Burimet natyrore të ndotjes janë erupsionet vullkanike, proceset biologjike etj.
• Burimet artificiale: vatrat individuale, kazanet, termoelektrantet etj.
• Efekti i ndotjes së ajrit është i dëmshëm për shëndetin; ngrohja globale, efekti serë, shirat acide.
• Masat urbanistike planifikimit të qytetit.
• Masat tekniko-teknologjike përmirësimet e proceseve teknologjike.
• Masat mbrojtese: të lene djegese, gjelberim.
• Mikroklima e një vendi përcaktohet nga temperatura, lagështia, rrymimi i ajrit, rrezatimi termik.
• Indikatorët e ndotjes së ajrit lidhen me shëndetin.
• Ndotja e ajrit mund të shkaktojë probleme respiratore, kardiovaskulare, dhe të tjera.

Uji

• Kriteret e OBSH për ujë të pijshëm përfshijnë sigurinë shëndetsore, furnizimin me sasi të mjaftueshme dhe ujë cilesor.
• Semundjet nga uji i ndotur mund të shkaktojnë probleme shëndetsore.
• Ndotja kimike e ujit vjen nga vendet gjeologjike.
• Burimet e ujit nuk duhet të jenë afër vendbanimeve.
• Zona e mbrojtjes sanitare mund të përfshina regjimin rigoroz, kufizimet, vrojtimin higjieniko-epidemiologjik.
• Analiza bakteriologjike kontrollon tipet e baktereve.
• Metodat e kondicionimit të ujit përfshijnë sedimentimin, ajrimin, zbutjen, filtrimin etj.
• Dezinfektimi është proces i klorimit.
• Klori rezidual është tregues i klorifikimit të sukseshem; 0.2-0.5mg/L.

Toka

• Ndotja e tokës mund të shkaktohet nga mbeturinat ushqimore, industria e drurit, etj.
• Vetepastrimi i tokës përfshin zberthimin e materieve organike në humus.
• Kompositimi i mbeturinave është një proces për të përdorur materiet organike si plehra.
• Mbeturinat klasifikohen sipas origjinës dhe konsistencës.
• Higjiena shkollore duhet të marrë parasysh faktoret faktorët e cilet mund te ndikojne negativisht ne zhvillimin e femijëve.