Het Zonnestelsel

Het Zonnestelsel

• Het zonnestelsel bestaat uit de zon en alle objecten die eromheen draaien.
• Leven op aarde is mogelijk door de gunstige afstand tot de zon.
• Het zonnestelsel bevat acht planeten die in dezelfde richting, maar met verschillende snelheden om de zon draaien.
• Het zonnestelsel is 4,6 miljard jaar geleden ontstaan uit een grote gas- en stofwolk.
• Door de zwaartekracht trok de wolk samen, waardoor gasdeeltjes op elkaar gingen drukken.
• Dit leidde tot een platte schijf met de zon en de acht planeten.
• Er zijn vier aardse planeten (bestaande uit gesteente en metalen) en vier gasreuzen (met een vaste kern omgeven door gas).
• De planetoïdengordel, bestaande uit stofdeeltjes, rotsblokken en steentjes, vormt de grens tussen de aardse planeten en de gasreuzen.
• Dwergplaneten, zoals Pluto, zijn rotsachtige blokken met een baan vol stof en rotsblokken, en zijn kleiner dan de andere planeten.
• Kometen zijn blokken ijs met stofgruis en steentjes.
• Wanneer een komeet de dampkring binnendringt, verdampt het ijs en ontstaat een staart die wel 100 miljoen kilometer lang kan zijn.
• Meteorieten zijn stenen die op aarde vallen na door de dampkring te zijn gegaan.
• Door de verhitting in de dampkring ontstaat een lichtspoor, een meteoor.

Baanstraal en Omlooptijd

• De afstand van een planeet tot de zon wordt de baanstraal genoemd.
• De astronomische eenheid (AE) is een maat voor de baanstraal, waarbij 1 AE gelijk is aan 1,5 x 10^11 meter.
• De omlooptijd is de tijd die een planeet nodig heeft om een rondje om de zon te voltooien.
• De baansnelheid is de snelheid waarmee een planeet om de zon draait, berekend met de formule V = 2πR / T.
  • V = baansnelheid in m/s
  • R = baanstraal in meters
  • T = omlooptijd in seconden
• Planeten draaien in een elliptische (afgeplatte cirkel) baan om de zon.

Sterren en Lichtjaren

• De zon is een lichtgevende ster, maar ook andere sterren geven licht, dat echter over grote afstanden moet reizen.
• Een lichtjaar is de afstand die licht in 365,25 dagen aflegt, oftewel 9,5 x 10^15 meter.
• Proxima Centauri, de dichtstbijzijnde ster, staat op 4,22 lichtjaar afstand.
• De helderheid van een ster wordt beïnvloed door de afstand.
• De kleur van een ster geeft informatie over de temperatuur; blauwe sterren zijn heter dan gele sterren.
• De zon is geel en heeft een temperatuur van 5500 graden.

Melkweg en Heelal

• Alle zichtbare sterren behoren tot ons Melkwegstelsel (de Melkweg).
• De Melkweg is een platte schijf van sterren.
• Sterrenbeelden zijn groepen sterren die door de Grieken werden gebruikt om goden af te beelden, maar de sterren staan in werkelijkheid ver uit elkaar.
• Het heelal bevat veel sterrenstelsels.
• De oerknaltheorie beschrijft het ontstaan van het heelal 13,8 miljard jaar geleden.
• Ons Melkwegstelsel beweegt naar het Andromedastelsel toe.
• Bij een eventuele botsing zullen de sterren niet botsen vanwege de grote afstanden.

Telescopen

• Telescopen worden gebruikt om het licht van sterren te bestuderen.
• Speciale telescopen kunnen ook infrarood- en ultravioletstraling waarnemen.
• Radiotelescopen bestuderen radiogolven die sterren uitzenden.
• De grootste radiotelescoop van Europa, LOFAR, staat in Drenthe.

Film "Van wie is het heelal"

• Het 18e-eeuwse planetarium in Friesland is van Eise Eisinga.
• Licht doet er 8 minuten en 30 seconden over om van de zon naar de aarde te reizen.
• Een 'Rondje Melkweg' duurt 200 miljoen jaar.
• Het Andromedastelsel is een zusterstelsel van de Melkweg.
• Het heelal is 13,7 miljard jaar oud.
• Albert Einstein zag ruimte en tijd als een samenhangend geheel.
• Hendrik Lorentz stuurde het bericht naar Albert Einstein dat er bewijs was dat licht kon buigen.
• Arthur Eddington en Hendrik Lawrence leverden het bewijs hiervoor.
• Edwin Hubble gebruikte het doppler-effect om het uitdijen van het heelal aan te tonen.
• In Westerbork in Drenthe staat een grote radiotelescoop.
• Ongeveer 380.000 jaar na de oerknal was er 'first light' waarneembaar.
• De temperatuur in de ruimte: 2,7 Kelvin (ongeveer -270 graden Celsius).
• Onze atomen komen als sterrenstof uit het binnenste van sterren, door supernova's.
• Het heelal heeft nog twee verrassingen voor ons: donkere materie en krachten die het heelal vergroten.
• Ongeveer 96% van ons heelal is nog onbekend.