Hartprikkel en Ionenwisseling

Hartprikkel en Ionenwisseling

• Een hartprikkel ontstaat door constante ionenwisseling tussen de binnen- en buitenkant van de cel.
• Depolarisatie is het ontladen van de hartcel, repolarisatie is het herstellen naar de beginstaat.
• Ionenwisseling vindt plaats via het celmembraan van hartspiercellen, van intracellulair naar extracellulair en vice versa.
• Hartcellen activeren elkaar in een domino-effect.
• Kalium-, natrium- en calciumionen zijn betrokken bij dit proces.
• Calciumionen zorgen voor de contractie van de hartspier in een normale situatie.
• Het ECG laat zien hoeveel 'stroom' er door het hart gaat.
• Het actiepotentiaal, een elektrisch proces, bestaat uit verschillende fases van ionenwisseling wat leidt tot een contractie.
• Elektrolytenstoornissen (natrium, kalium) beïnvloeden het actiepotentiaal.
• Bepaalde medicatie en elektrolytenstoornissen kunnen levensbedreigende ritmestoornissen veroorzaken door de verandering in de ionenstroom in het actiepotentiaal.
• Een verlengde QT-tijd op het ECG geeft een verhoogde kans op levensbedreigende ritmestoornissen.
• Medicijnen die een verlengde QT-tijd kunnen veroorzaken zijn amiodaron, sotalol, citalopram, haloperidol, erytromycine, domperidon, ondansetron, methadon, en chloroquine.
• De hartprikkel verspreidt zich door het hart via een domino-effect vanuit de sinusknoop.
• Cellen hebben tijd nodig om te herstellen (repolariseren) na ontlading (depolariseren).
• Tijdens de hersteltijd (repolarisatie) kan de cel niet opnieuw ontladen, dit heet de refractaire periode, en geldt voor atriale en ventriculaire hartcellen.
• Ventriculaire hartcellen kunnen soms dermate geprikkeld worden dat levensbedreigende ritmestoornissen ontstaan.

Refractaire Periode en Vulnerabele Periode (VP)

• De refractaire periode wordt in deze context gedefinieerd voor ventriculaire hartcellen en is herkenbaar op een ritmestrook/ECG als het QRS-complex en de T-top
• Tijdens de herstelfase zijn er momenten waarop hartcellen wel kunnen ontladen.
• De refractaire periode is opgebouwd uit verschillende fasen van niet tot extreem prikkelbaar.
• De mate van prikkelbaarheid van hartspiercellen wordt aangeduid met de refractaire periode.
• Ventriculaire hartcellen zijn extra gevoelig tijdens hun herstelfase (repolarisatie, T-top), dit heet de vulnerabele periode (VP).
• De vulnerabele periode (VP) bevindt zich midden in de T-top, en langer QT-tijden verbreden de T-top en VP, waardoor er meer kans is op levensbedreigende ritmestoornissen.
• Elke hartcel kan een ritme genereren.
• Wanneer de sinusknoop niet functioneert kunnen andere cellen in het hart de taak overnemen. Prikkelvormende cellen zijn onder andere:
  • Sinusknoop
  • Atriale cellen
  • AV-knoop
  • Bundel van His
  • Ventriculaire hartcellen
• Alle hartcellen kunnen een prikkel afgeven, maar dat is niet de bedoeling.
• Ectopie is wanneer een hartcel een prikkel afgeeft op een ongewenst moment.
• De hartprikkel kan afwijkend verlopen, zoals wanneer de prikkel niet via de sinusknoop naar de ventriculaire cellen loopt.

Geleiding van de Hartprikkel

• In een normale situatie start het hartritme in de sinusknoop (in het rechter atrium).
• Via de atria gaat het signaal naar de AV-knoop, die relatief traag geleidt.
• Daarna gaat het signaal via de bundel van His, de linker en rechter bundeltak, en de Purkinje vezels naar de hartspiercellen van de ventrikels.
• De snelheid van deze route is te volgen op het ECG/ritmestrook aan de hand van de PQ-tijd, QRS-duur en het QT(c)-interval.

ECG Onderdelen en Tijden

• P-top:
  • Elektrische activatie (depolarisatie) van atria
• PQ-tijd (PR-interval):
  • Fysiologische pauze in AV-knoop (vertraging van prikkelgeleiding)
  • Gemeten van begin P-top tot begin QRS-complex
  • Indicatie van de voorgeleiding van de prikkel van de atria via de AV-knoop naar de bundels van His (ventrikels)
  • Indicator voor AV-blokken
  • Normale PQ-tijd is 0,12 tot 0,20 seconden
• QRS-complex:
  • Elektrische activatie (depolarisatie) van ventrikels
  • Ventrikeldepolarisatie
  • QRS complex 0,06 - 0,11 sec
• QRS-breedte
  • QRS >0,12 sec duidt op een intraventriculaire geleidingsstoornis (IVGS).
  • Dit kan zich bevinden in de bundeltakken, de fascikels of het ventrikelmyocard.
  • Een 12 afleidingen ECG is nodig om vast te stellen of en welk bundeltakblok aanwezig is.
• T-top:
  • Elektrische herstelfase (repolarisatie) van ventrikels
• QT-tijd (QT-interval):
  • Indicator voor ischemie/infacering (alleen op ECG te beoordelen!)
  • Geeft informatie over de repolarisatietijd van de ventrikels.
  • Indicator voor de kans op acute ventriculaire ritmestoornissen.
  • Gemeten van het begin van het QRS-complex tot het einde van de T-top.
  • Afhankelijk van de hartfrequentie; hoe trager de hartfrequentie, des te langer de QT-tijd.
  • Per afleiding kan de QT-tijd verschillen op een ECG.
  • De langst gemeten QT-tijd telt.
  • Bij een hartfrequentie van 60 bpm is een normale QT-tijd 0,36-0,46 sec.
  • Een normale QT-waarde is tot 0,45 sec voor vrouwen en tot 0,46 sec voor mannen.

Snelheden op een ECG

• Om snelheden te bepalen is kennis van de aanduidingen vereist.
• Horizontaal: een klein hokje is 0,04 sec en 5 kleine hokjes (1 groot hokje) is 0,2 sec.
• Verticaal: een klein hokje is 1mm.
• De standaard papiersnelheid is 25mm/sec, te vinden onderaan het ECG.
• Een standaardijk is 10mm = 1mV, oftewel 2 grote hokjes verticaal.

Frequentie Bepaling

Methoden om de frequentie te bepalen:

• 300-150-100-75-60-50-43-37
• 300 gedeeld door het aantal blokjes tussen een RR-interval
• 3 sec regel: 2 x 3 sec nemen, cycli tellen en vermenigvuldigen met 10 (bij bradycardieën)
• Een gehele regel (= 10 sec) nemen, complexen tellen en vermenigvuldigen met 6 (bij onregelmatig ritme & bradycardie)

Stappenplan Interpretatie ECG

1. P-top:

• Aanwezigheid geeft aan dat er een prikkel vanuit de atria komt.
• De prikkel kan uit de sinusknoop of uit een hartcel uit de atria komen.
• Afwezigheid betekent geen atriale activiteit.

2. P-P Regelmatigheid:

• Regelmatige P-toppen betekenen dat ze steeds uit dezelfde plek van het hart komen.
• Onregelmatige P-toppen kunnen uit dezelfde of een wisselende plek in het atrium komen.

3. P-top Gelijkvormigheid:

• Gelijke vorm duidt op dezelfde plek van oorsprong.
• Verschillende vorm duidt op verschillende plaatsen van oorsprong en impliceert onregelmatigheid.

4. P Gevolgd Door QRS-complex:

• Als een QRS-complex volgt na elke P-top, komt de prikkel vanuit de atria in de ventrikels aan.
• Als er geen QRS-complex volgt komt de prikkel vanuit de atria niet in de ventrikels aan

5. PQ-tijd:
   • De PQ-tijd kan gemeten worden als een P-top gevolgd wordt door een QRS-complex
   • De normale waarde is 0,12-0,20 seconde.
   • Het geeft aan hoe snel het elektrisch signaal door de AV knoop gaat.
   • Er wordt gemeten van het begin van de P top tot de eerste deflectie van het QRS complex.
   • Een verlengde PQ-tijd wijst op een defect van de AV-knoop (AV-blok).
   • Een verkorte PQ-tijd betekent dat de prikkel dichterbij de AV-knoop ligt dan de sinusknoop.

PQ-tijd Condities