Η Ομηρική Περίοδος και ο Πρώτος Αποικισμός

Η Ομηρική Περίοδος

• Η Ομηρική Περίοδος ακολουθεί την παρακμή των Μυκηναϊκών κέντρων (1100 π.Χ.) και διαρκεί περίπου τρεις αιώνες.
• Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από αναταραχές και συνεχείς μετακινήσεις ελληνικών φύλων έως την απόκτηση μόνιμων εγκαταστάσεων.
• Οι κύριες πηγές πληροφοριών για την περίοδο αυτή είναι η αρχαιολογική έρευνα και τα ομηρικά έπη.
• Σύγχρονα, η περίοδος αυτή θεωρείται περίοδος ανασυγκρότησης, οργανωτικής δημιουργίας και θεμελίωσης του ελληνικού πολιτισμού.

Ο Πρώτος Ελληνικός Αποικισμός

• Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός ξεκίνησε από τα μέσα του 11ου αιώνα μέχρι τον 9ο αιώνα π.Χ. και αφορούσε μετακινήσεις ελληνικών φύλων από την ηπειρωτική Ελλάδα προς τις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας, μέσω των νησιών του Αιγαίου.
• Οι Αιολείς (αιολική διάλεκτος) μετακινήθηκαν από τη Θεσσαλία προς το βορειοανατολικό Αιγαίο, τη Λέσβο, την Τένεδο και τα απέναντι παράλια της Μ. Ασίας (Αιολίς).
• Οι Ίωνες (+ πολλά άλλα φύλα: Δρύοπες, Μολοσσοί, Αρκάδες, Φωκείς, Μάγνητες) μετακινήθηκαν από τη βορειοανατολική Πελοπόννησο, την Αττική και την Εύβοια προς τις Κυκλάδες, τη Σάμο, τη Χίο και τις απέναντι ακτές της Μ. Ασίας. Ίδρυσαν 12 νέες πόλεις και δημιούργησαν θρησκευτική ένωση του Πανιωνίου.
• Οι Δωριείς μετακινήθηκαν από τη Λακωνία, την Επίδαυρο και την Τροιζήνα προς τη Μήλο, τη Θήρα, την Κρήτη, τη Ρόδο, την Κω και τις νοτιοδυτικές ακτές της Μ. Ασίας.
• Η μετακίνηση των Δωριέων δεν ήταν αναγκαστική, αλλά αποτελούσε μέρος της εξάπλωσής τους.
• Η μετακίνηση των Δωριέων σηματοδότησε την πρώτη τους επαφή με τη θάλασσα.
• Αργότερα συγκροτήθηκε η θρησκευτική ένωση της δωρικής εξάπολης (Ιαλυσός, Κάμιρος, Λίνδος, Κως, Κνίδος, Αλικαρνασσός).
• Η μετακίνηση οδήγησε σε μόνιμη εγκατάσταση στους νέους τόπους, επέκταση στην ενδοχώρα, ενίοτε ανάμειξη μεταξύ των διαφόρων ελληνικών φύλων και με τους γηγενείς πληθυσμούς.

Οικονομική, Κοινωνική & Πολιτική Οργάνωση

Η Οικονομία

• Η κύρια πηγή οικονομικής ανάπτυξης ήταν η γη.
• Η Ομηρική περίοδος χαρακτηριζόταν από κλειστή αγροτική οικονομία.
• Ο ομηρικός "οίκος" αποτελούσε τη βασική οικονομική μονάδα και περιελάμβανε μέλη μιας οικογένειας, αλλά και άτομα με οικονομική εξάρτηση από την οικογένεια.
• Έλλειψη εργασιακής ειδίκευσης - απουσία βιοτεχνικής ανάπτυξης.
• Τα γεωργικά και κτηνοτροφικά παραγόμενα προϊόντα καταναλώνονταν μέσα στον οίκο.
• Τρόποι αναπλήρωσης αγαθών: περιορισμένο ανταλλακτικό εμπόριο, ανταλλαγή δώρων, πόλεμος και πειρατεία.
• Μέτρα αξιολόγησης ανταλλασσόμενων αγαθών: βόδι, δέρματα ζώων, μέταλλα, δούλοι.
• Το εξωτερικό εμπόριο στα χέρια των Φοινίκων.

Η Κοινωνία

• Ο οίκος αποτελούσε τη βασική μονάδα κοινωνικής συγκρότησης.
• Η οικονομική εξέλιξη του οίκου προκλήθηκε από τη μόνιμη εγκατάσταση, την κατοχή γης και την οικονομική ισχύ.
• Η κοινωνική και οικονομική μονάδα του οίκου περιελάμβανε:
  • Άριστοι (ευγενείς):
    • Μέλη του οίκου με συγγενικούς δεσμούς.
    • Κάτοχοι της γης με οικονομική ισχύ (διηγήσεις ομηρικών επών).
  • Πλήθος :
    • Πολυάριθμη κοινωνική ομάδα.
    • Χωρίς άμεσους συγγενικούς δεσμούς με τους ευγενείς.
    • Ζούσαν σε καθεστώς εξάρτησης από τον οίκο.
  • Δημιουργοί:
    • Ειδικευμένοι τεχνίτες (π.χ.ξυλουργοί, αγγειοπλάστες κ.λπ.).
    • Οικονομικά εξαρτώμενοι από τον οίκο/ τους οίκους μιας ευρύτερης περιοχής.
  • Δούλοι:
    • Περιουσιακό στοιχείο του οίκου.
    • Από πολέμους ή πειρατεία.

Η Πολιτική Οργάνωση

• Οι πρώτες ελληνικές κοινωνίες ήταν κράτη φυλετικά.
• Φυλετικό κράτος: πρώτη μορφή ελληνικής πολιτικής οργάνωσης.
• Εσωτερική διάρθρωση φυλετικού κράτους:
  • Δυνατότητα: φυλή / φυλές - φατρίες - γένη (βάσει συγγένειας).
  • Δυνατότητα: διάσπαση ενός ευρύτερου φύλου.
  • Δυνατότητα: ένωση περισσότερων φυλών του ίδιου φύλου.
• Εξέλιξη του φυλετικού σε πολιτικά οργανωμένο κράτος: φυλετικοί αρχηγοί à κληρονομικοί βασιλείς.
• Ο βασιλιάς:
  • Αρχηγός του στρατού επί πολέμου.
  • Κυβερνήτης με θρησκευτική και δικαστική εξουσία επί ειρήνης.
• Η βουλή των γερόντων :
  • Ο αρχηγοί των ισχυρών γενών («βασιλείς»), συμβούλιο του βασιλιά.
  • Περιόρισαν την εξουσία του βασιλιά.
• Η εκκλησία του δήμου:
  • Το πλήθος, κυρίως οι πολεμιστές.
  • Γνωμοδοτεί για σημαντικά θέματα.
• Συμπέρασμα : Tην Ομηρική περίοδο διαμορφώθηκαν οι θεσμοί που οδήγησαν, από τα μέσα του 8ου αιώνα π.Χ., στην πολιτική συγκρότηση των ελληνικών κοινωνιών.

Ο Πολιτισμός

• Γραφή:
  • Μετά από 3 αιώνες χωρίς γραφή εμφανίζεται ένα σύστημα που αποδίδει φθόγγους (τέλη 9ου - αρχές 8ου αιώνα π.Χ.).
  • Προσάρμογή των συμβόλων του φοινικικού αλφαβήτου στις φωνητικές αξίες της ελληνικής γλώσσας + προσθήκη φωνηέντων à greek alphabet, η πρώτη αλφαβητική γραφή στην ιστορία.