Göç Sosyolojisi ve Göç Türleri

Göç Sosyolojisi

• Göç, bireylerin veya toplulukların çeşitli nedenlerle yaşadıkları yerden başka bir yere taşınmasıdır ve sürekliliği, nedenleri ve yönüne göre farklı türlere ayrılabilir.

Göç Türleri

• İç Göç: Aynı ülke içinde bir bölgeden başka bir bölgeye yapılan göç türüdür ve örnek olarak kırsaldan kente göç verilebilir.
• Dış Göç: Bir ülkeden başka bir ülkeye yapılan göç türüdür ve örnek olarak iş veya savaş nedeniyle ülkeden ayrılma verilebilir.
• Zorunlu Göç: Savaş, doğal afet, ekonomik kriz veya siyasi baskılar gibi nedenlerle insanların yaşadıkları yeri terk etmek zorunda kalmasıdır.
• Gönüllü Göç: İnsanların daha iyi yaşam koşulları, eğitim veya iş gibi nedenlerle kendi istekleriyle yer değiştirmesidir.

Göçün Etkileri

• Göç, hem göç eden bireyler hem de göç alan-verilen bölgeler üzerinde ekonomik, sosyal ve kültürel etkiler yaratır.
• Göç, insanlık tarihi kadar eskidir ve dünyada savaşlar, sürgünler, açlık, işsizlik, geçim sıkıntısı gibi sebeplerle yüzyıllardır devam eden bir sosyal hareketliliktir.
• Barış, demokrasi, insan hakları, fikir özgürlüğü, gelir dağılımı, istihdam, ücretler gibi insan hayatını kuşatan tüm alanlarda adil bir paylaşımın sağlanmasının zorluğu nedeniyle göçler devam edecektir.
• İnsanlar, bireysel veya kitlesel olarak, zorunlu veya gönüllü biçimde, yaşadıkları yerin idari sınırından ayrılarak başka bir idari sınırdaki yerleşim yerine göç ederler, bu da çeşitli sosyal sonuçlar doğurur.

Ulus Devletler ve Göç

• Çoğu ülkede ortak dil, kültür, gelenek ve tarih üzerinden tanımlanan etnik homojenlik, ulus devletin temeli olarak kabul edilmiştir.
• Bu birlik, genellikle hayali ve yönetici seçkinlerin bir inşasıdır ve güçlü ulusal mitler yaratır.

Göçün Tanımı ve Nedenleri

• Göç, insanların sosyal, ekonomik, siyasi veya doğal nedenlerden dolayı coğrafi olarak yer değiştirmesi olarak tanımlanabilir.
• İnsanlar bazen çalışmak, iş aramak ve daha konforlu bir yaşam sürmek için gönüllü olarak doğup büyüdükleri yerlerden ayrılırken, bazen de savaşlar, baskılar, sürgünler veya doğal afetler gibi zorunlu sebeplerle göç ederler.

Göçün Sosyal Boyutları

• Göç, sadece fiziksel mekânın değiştirilmesi değil, sosyal yapının tüm unsurlarını da dönüştüren önemli bir sosyal olgudur.
• Göçler, ulusal boyutta ve küreselleşme ile uluslararası düzeyde meydana gelir.
• Hem göç veren hem de göç alan yerleşim yerindeki tüm toplumsal yapıyı derinden etkiler.

Göçmenlerin Sınıflandırılması

• Göçmenler, uyrukları, yaşları, toplumsal cinsiyetleri, etnik ve dinsel kimlikleri, başvuru yaptıkları ülkeye giriş ya da kalış koşulları gibi kriterlere göre sınıflandırılmakta ve ayrıştırılarak yönetilmektedir.
• Harding'e göre, erkek merkezli, ırkçı, Avrupa merkezli, heteroseksüel kavramsal çerçeve, sadece ezilen-ezen ikililiğini değil, daha genel bir düzlemde toplumsal ilişkilerin nasıl işlediğini anlamak için de yetersizdir.

Türkiye'de Göç

• Göç, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'na göre; yabancıların yasal yollarla Türkiye'ye girişi, Türkiye'de kalışı ve Türkiye'den çıkışını ifade eden düzenli göç ile yabancıların yasa dışı yollarla Türkiye'ye girişi, Türkiye'de kalışı, Türkiye'den çıkışını ve Türkiye'de izinsiz çalışmasını ifade eden düzensiz göçü ve uluslararası korumayı içermektedir.

Göç Terimleri

• Düzenli Göç: Birey ve toplulukların, yasal yollarla vatandaşı oldukları ülke dışındaki bir ülkeye girişlerini, o ülkede kalışlarını ve o ülkeden çıkışlarını ifade eder.
• Düzensiz Göç: Birey ve toplulukların, yasal dışı yollardan vatandaşı oldukları ülke dışındaki bir ülkeye girişlerini, o ülkede kalışlarını ve o ülkeden çıkışlarını ifade eder.
• Gönüllü Dönüş: Kişinin hür iradesine bağlı olarak, menşe ülke, transit ülke veya üçüncü bir ülkeye destekli veya bağımsız dönüşüdür.
• Gönüllü Geri Dönüş: Mülteciler, savaş esirleri ve tutuklu bulunan siviller bağlamında kullanılır ve bu kişilerin menşe ülkelerine tamamen kendi isteklerine dayalı olarak dönmelerine işaret eder. Mültecilerin içinde bulunduğu kötü duruma çözüm olarak önerilen üç kalıcı çözüm yolundan birisidir.

Göçmen Tanımları

• Evrensel olarak kabul edilmiş bir göçmen tanımı bulunmamaktadır.
• Göçmen terimi genellikle, bireyin göç etme kararını kendi özgür iradesiyle ve 'kişisel rahatlık' sebepleriyle aldığı tüm durumları kapsar şekilde anlaşılmıştır.
• Dolayısıyla bu terim, maddi ve sosyal koşullarını iyileştirmek, kendileri ve ailelerine ilişkin beklentileri geliştirmek amacıyla başka bir ülkeye veya bölgeye hareket eden kişiler ve aile fertleri için geçerli kabul edilmiştir.
• Birleşmiş Milletler göçmeni; sebepleri, gönüllü olup olmaması, göç yolları, düzenli veya düzensiz olması fark etmeksizin yabancı bir ülkede bir yıldan fazla ikamet eden bir birey olarak tanımlanmaktadır.
• Düzensiz Göçmen: Bir ülkeye yasa dışı giriş, koşullarının ihlali veya vizenin geçerlilik tarihinin sona ermesi yüzünden transit veya ev sahibi ülkede hukuki statüden yoksun kişidir.
• Ekonomik Göçmen: Yaşam kalitesini iyileştirmek amacıyla kendi menşe ülkesinin dışına yerleşmek üzere mutat/alışılmış ikamet yerini terk eden kişidir. Bu terim, genel hatlarıyla göç-menlerle zulümden kaçan mültecileri birbirinden ayırt etmek için kullanılır.

Mülteci Tanımı

• Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesi'ne göre mülteci; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönmeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen kişidir.

Şartlı Mülteci

• Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönmeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen kişidir.

Konaklama

• Türkiye' de şartlı mültecilerin 3. ülkeye yerleştirilinceye kadar kalmasına izin verilmektedir.
• Sığınmacı (Asylum Seeker): İlgili ulusal veya uluslararası belgeler çerçevesinde bir ülkeye mülteci olarak kabul edilmek isteyen ve mültecilik statüsüne ilişkin yaptıkları başvurunun sonucunu bekleyen kişidir.
• Eğer kendilerine insani ya da diğer gerekçelerle ülkede kalma izni verilmemişse bu kişiler ülkede düzensiz bir durumda bulunan herhangi bir yabancı gibi sınır dışı edilebilirler.
• Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler (ÜYEK, INTERNALLY DİSPLACED PEOPLE/IDP): silahlı çatışma, şiddet, insan hakları ihlalleri, doğal ya da insan yapımı felaketler sonucu uluslararası bir sınır geçmeksizin evlerini ve ikamet ettikleri bölgeyi terk ederek daha güvenli bir bölgeye göç etmek zorunda kalan kişilerdir.

Coğrafi Kısıtlama

• Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi'ni coğrafi kısıtlama ile imzalamıştır.
• Coğrafi kısıtlama mülteci korumasının sadece Avrupa'da (Avrupa Konseyi üyesi olan ülkeler ile Bakanlar Kurulunca belirlenebilecek diğer ülkelerde) meydana gelen olaylar nedeniyle iltica talep eden kişiler açısından sağlanma yükümlülüğü altında olunmasına işaret eder.
• Coğrafi kısıtlama, uluslararası koruma arayan kişilere kalıcı çözümler sağlanmasının önünde bir engel teşkil etmez.

Göç Terimleri Coğrafi

• Kaynak Ülke: Düzenli ya da düzensiz göç hareketlerinde, göçmenin ilk çıktığı ülkedir.
• Hedef Ülke: Düzenli ya da düzensiz göç hareketlerinde, varılacak hedef konumundaki ülkedir.
• Geçiş (Transit) Ülkesi: Hedef ülkeye giderken veya bu ülkeden menşe/mutat ikamet ülkesine dönerken herhangi bir yolculukta kişinin içinden geçtiği ve bir süre boyunca kaldığı ülkedir.

Küresel Dünyada Göç Eğilimleri

• Küreselleşen dünyada sadece doğal nüfus artışı ile oluşan bir nüfusa sahip yerleşim yeri bulmak neredeyse imkânsız hale gelmiştir.
• Dünya göç rakamlarına bakıldığında küresel göç hareketliliğinin tüm ülkeleri, toplumları ve bireyleri etkileyecek boyutlara ulaştığı anlaşılabilir.
• Modern iletişim ve ulaşım araçlarıyla birlikte küreselleşme; ulus, ulus devlet, milliyetçilik, kimlik ve aidiyet kavramlarının anlamlarını da değiştirerek, yeniden tanımlamasını gerektirmiştir.

Küreselleşme ve Göç İlişkisi

• Küreselleşme ve uluslararası göçler ile insanlar ve toplumlar çok hızlı bir biçimde hareket etme ve birden fazla yerde yaşayabilme kabiliyeti kazanmıştır.
• Bu kişi ve topluluklar birden fazla toprağı 'kendi vatanı’ birden çok insan topluluğunu ‘kendi ulusu' birden çok ülkeyi 'kendi devleti' olarak kabul edebilmektedir.

Göç Olgusu ve Faktörler

• Ülke içinde veya uluslararası boyutta göçü etkileyen temel faktörler itme ve çekme faktörleridir.
• Göçleri; amacına, gerçekleştirilmiş tarzına, nedenlerine, iştirak edenlerin özelliklerine, göç edilen mekânın özelliklerine ve daha birçok faktöre göre sınıflandırmak mümkündür.
• Gönüllü olup olmamasına (en bariz örneği, ekonomik göçler ve beyin göçleridir.)

Göç Kriterleri

• Thomas Faist, göç kategorilerini oluşturmada beş temel kriter belirlemiştir: alan (yerel-uluslararası), zaman (geçici-kalıcı), boyut (bireysel-grup-kitlesel), sebep (gönüllü-zorunlu) ve yasal durum (yasal-yasadışı).
• Ekonomik göçler, ‘misafir işçilik', 'gurbetçilik', biçiminde geçici olabildiği gibi, kalıcı da olabilmektedir.
• Geçicilik ve kalıcılık değişkenlik içerse de en az bir yıl gibi sınırlı bir süre olabileceği gibi, ömür boyu, hatta gelecek kuşakları da içine alacak kalıcı bir yerleşmeye dönüşebilmektedir.

Küresel Göç Eğilimleri

• Castles ve Miller'e göre çağımızdaki göç eğilimini dört başlık altında toplamak mümkündür:
  • Göçün Küreselleşmesi: Göç veren ülke ve bölgeler çeşitlenmekte, böylece göç alan ülke ve bölgeler de farklı kültürel yapıdaki göçmenlerle zenginleşmektedir.
  • Göçün Hızlanması: Göç hacmi her geçen gün büyümekte ve dünya ülkeleri de bu yeni duruma uygun yeni göç politikaları geliştirmektedir.
  • Göçün Farklılaşması: Göç alan ülkeler artık sadece işgücü göçü/misafir işçi göçü ile değil, göçmen, mülteci, sığınmacı gibi birçok göç tipi ile muhatap olmaktadır.
  • Göçün Kadınsılaşması: Özellikle emek göçü açısından bakıldığında, çağımızda kadınların geçmişe göre daha fazla göç sürecine dahil oldukları görülmektedir.

Göç Kuramları

• Ravenstein Göç Kanunları (1885): Ravenstein, 1871 ve 1881 yılı İngiliz nüfus sayımı istatistiklerinin verileri üzerine 7 göç kanunu belirlemiştir.

Ravenstein Göç Kanunları

• Göç ve Mesafe: Göçmenlerin büyük çoğunluğu sadece kısa mesafeli bir yere göç ederler. Göç dalgaları yaratır.
• Göç ve Basamakları: Sanayileşme ve ticaretin gelişmesiyle birlikte, kentsel bağlamda meydana gelen hızlı ekonomik büyüme, kenti çevreleyen yalan yerlerdeki kişileri hızla kente çekmektedir.
• Yayılma ve Emme Süreci: Ravenstein'a göre göç, kendi başına amaç olamaz ve bireyler sadece göç etmek istedikleri için yer değiştirmezler.
• Göç Zincirleri: Ravenstein, göçün zamanla zincirleme olarak geliştiğini ve göç alan yerleşim yerlerinin aynı zamanda göç de verdiğini belirtmiştir.
• Doğrudan Göç: Uzun mesafeli göçlerde, göç eden kişiler büyük ticaret, endüstri merkezlerine yönelmekte, basamaksız şekilde, doğrudan bu kentlere yerleşmeyi tercih etmektedirler.
• Kır Kent Yerleşimcileri Farkı: Ravenstein'a göre, kentte yerleşik olarak yaşayanlar, kırsal kesimde yerleşik olarak yaşayanlardan daha az göç etme eğilimindedirler.
• Kadın-Erkek Farkı: Kadınlar, erkeklere oranla daha fazla göç etme eğilimindedirler. Kadınlar iç göçler ve daha kısa mesafeli göçlerde erkeklerden daha fazla göç eğilimindedirler.

Lee'nin Göç Kuramı

• Everett Lee Göç Kuramı (1966): Lee'ye göre göç sürecini başlatan dört temel faktör vardır; yaşanan yerle ilgili faktörler, gidilmesi düşünülen yerle ilgili faktörler, işe karışan engeller ve bireysel faktörler.
• Göçün beraberinde getireceği hukuksal ve sosyal belirsizlik, göç mesafesi, ulaşım için ödenecek bedel ve ulaşım imkanları gibi çeşitli mikro engeller yanında; katı göç kanunları, ırk ya da ulusal kimliğe gönderme yapan göç sistemleri, göç için fiziksel uygunluk ve sağlamlık kontrolleri gibi göçmenlerin karşılaşabileceği makro engeller de bulunmaktadır.

Petersen'in Göç Tipleri

• Petersen'in Göç Tipleri (1X8): Petersen, göçleri ilkel, zoraki, serbest ve kitlesel olmak üzere dört temel kategoride ele almaktadır.
  • İlkel: Kuraklık, kötü hava şartları gibi fiziksel zorluklardan kaynaklanan doğal çevrenin yarattığı itme etkisiyle oluşan göçlerdir.
  • Zorlama: İki kategoride değerlendirilir. Birincisinde göçe tabi tutulan topluluk az çok göç sürecini kendisi kontrol edebilirken, ikincisinde göç süreci tamamen topluluğun iradesi dışında gelişir. Nazi ve Yahudi göçü.
  • Serbest: Göç kararını bireyin kendisinin veriyor olmasıdır.
  • Kitlesel: Öncül gidenleri geride kalanları göçe özendirmesi, göç dalgası yaratması.

Ekonomik Temelli Göç Kuramları

• Göç üzerindeki ilk sistematik teori olarak değerlendirilebilecek olan ekonomik temelli göç kuramları, emek piyasasındaki arz ve talep arasındaki farkın ülkelere (bölgelere) göre değişmesi esasına dayanır.
  • Neo-Klasik Ekonomik Kuramı: Emek fazlasına sahip olan ülkeler aynı zamanda düşük bir ücret piyasasına da sahip olurken; kısıtlı bir emek piyasasına sahip ülkelerde ücret düzeyleri daha yüksek olmaktadır.
  • Yeni Ekonomik Kuramı: Göç kararı tek tek bireyler tarafından alınan bir karar değil, bir hane halkının bütün bireyleri, bazen de birbiriyle ilgili çok sayıda kişiden oluşan bir topluluk tarafından alınan kolektif karardır. Aile/ hane, birini ekonomik güvence olarak yatırım yapabilmek için gönderir.
  • İkiye Bölünmüş Emek Piyasası Kuramı: Piore'ye göre, modern toplumlarda işgücü piyasası iki sektöre ayrılır. Birinci sektördeki sermayesi yoğun işler, büyük oranda yerli işçiler tarafından görülür. İkinci sektördeki emek açığını göçmen işçiler doldurmaktadır.

Sosyo-Kültürel Göç Kuramları

• Denge Kuramı: Sanayileşmiş bölge ve ülkeler ile sanayileşmemiş (veya gelişmemiş) bölge ve ülkeler arasında nüfus hareketi ve işgücü transferi sağlayarak bir dengenin oluşmasına yarar.
• Merkez-Çevre (Dünya Sistemi) Kuramı: Dünyayı merkez (center) ve çevre (periphery) olarak iki parçalı görür. Göçün yönü gelişmemiş veya az gelişmiş ülkelerden (çevre), gelişmiş kapitalist Batı ülkelerine (merkez) doğrudur.

Türkiye'de İç Göçler

• Türkiye'nin göç süreçlerini anlayabilmek ve analiz edebilmek için, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinden başlayan ve yeni Türkiye Cumhuriyeti'ne de devreden 'ulus devletleşme' anlayışının temel belirleyici etkisinin göz önünde bulundurulması gerekir.
• 19. Yüzyılın ikinci yarısından sonra Osmanlı Devleti'nin Anadolu'nun İslamlaştırılması politikası dahilinde Kafkasya ve Balkanlardan hem zorunlu hem de gönüllü yapılan göçler, Cumhuriyetin ilanından sonra da bir politika olarak izlenmeye devam etmiştir.
• Osmanlı Devleti'nin kaybettiği topraklardan milyonlarca insan Anadolu'ya göç etmiştir.
• Cumhuriyetin ilanından 1950'lere kadar geçen sürede kentleşme neredeyse sabit kalmış, Demokrat Parti'nin iktidara gelmesinden sonra ise hızlı bir kentleşme sürecine girilmiştir.
• 1980'lere kadar devam eden kırdan kente göç, 1980 sonrası liberal politikalar ve 1985'lerden sonra yaşanan terör olayları nedeniyle farklı bir boyut kazanmıştır.
• Türkiye' de kentleşme batı ülkelerinde olduğu gibi sanayileşmeye bağlı olarak gelişmemiş olmakla birlikte, zamanla iş bulma ve diğer ekonomik faktörler göç hareketlerinin temel motivasyonunu oluşturmuştur.
• Politik nedenler, tarım alanındaki gelişmeler, ulaşım ve iletişim imkanlarının gelişmesi, sosyo-psikolojik nedenler göç sürecini hızlandıran diğer nedenler olarak sayılabilir.

İlhan Tekeli'nin Türkiye Göç Tarihi Kategorileri

• İlhan Tekeli, Türkiye'nin göç tarihinin şu dört temel kategoride ele alınmasını önermektedir; Balkanlaşma göçleri, Kentleşme, Kentlerarası göçler ve Yaşam güzergahları göçleri.

Balkanlaşma Göçleri

• 1860-1927 yılları arasını kapsayan, Osmanlı'nın ve akabinde Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslaşma sürecinde, Osmanlı'nın toprak kaybettiği coğrafyalardan kitlesel biçimde Anadolu'ya olan göçler.
• Kentleşme: Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle 1945'ten başlayarak, 1980'lere kadar devam eden dönemdeki kırdan kente göçleri kapsamaktadır.
• Kentler arası Göç: Kentleşmenin belli bir düzeye ulaşmasıyla 1975'lerden itibaren hâkim hale gelir.
• Yaşam Güzergahı: Günümüz insanlarının hayatları boyunca çok sayıda yer değiştirmekte, bir güzergâh üzerinde hareket etmekte.

Göçler ve Türkiye

• Osmanlı Devleti'nin yıkılmasının ardından kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti halkının önemli bir bölümünü Bulgaristan, Yunanistan, Ermenistan, Gürcistan, Rusya, Ukrayna ve diğer bölgelerden gelenler oluşturmuştur.

Kırım ve Kafkasya Göçleri

• 1821-1922 yılları arasında dönemde 5 milyondan fazla Müslüman bu topraklardan Anadolu'ya sürülmüş ve 5,5 milyon Müslüman ise savaşlarda ve sürgün yollarında hayatını kaybetmiştir.
• Küçülen Osmanlı Devleti'nde yaşanan iç göçlerde, devletteki Müslüman oranı hızla yükselmiş, 1878-1911 yılları arasında Anadolu nüfusu, yıllık ortalama %1,5 büyüyerek, toplam nüfus %50 artmıştır.

Müslümanların Yerleştirilmesi

• Osmanlı Devleti Anadolu'ya yerleştirdiği Müslüman göçmenlerin, yerli nüfus ile kaynaşabilme potansiyellerini de dikkate alan bir iskân politikası gütmüştür.
• Devlet dış göçü olduğu kadar, iç göçü de sınırlayarak 'mürur tezkeresi' (geçiş izin belgesi) ne bağlamıştır.
• 1860'ta kurulan Muhacirin (Muhacirler) Komisyonu; göçmenleri misafir etmek, iskân yerlerini tespit etmek, onları bu yerlere nakletmek, gerek duyulursa evlerini, hayvanlarını, tohumlarını vs. vermek, misafir bulundukları veya yerleştikleri halde ürün almayan göçmenlere yevmiye ve diğer yardımları yapmakta görevlendirilmiştir.

Osmanlı Rus Savaşları ve Göçler

• İlk göç hareketi 1774 Osmanlı Rus Savaşı'nı takip eden yıllarda 500.000 Tatar'ın Osmanlı topraklarına göçmesiyle başlamıştır.
• İkinci Kırım göçü 1828-1829 Osmanlı Rus Savaşı sonrasında;
• Üçüncü Kırım göçü ise, 1860-1864 yılları arasında yaşanmıştır.
• 1783-1922 yılları arasında Osmanlı topraklarına göçen Tatarların sayısının 1.800.000 olduğu tahmin edilmektedir.
• 1930'lu yılların ikinci yarısında uluslarası anlaşma ile yapılan göç dalgasında 70.000 Kırım Tatarı daha, Dobruca'dan Anadolu'ya göç etmiştir.
• Bugün için Türkiye'de Kırım ve Kazan kökenli 5-6 milyon kişinin yaşadığı tahmin edilmektedir.
• 1850'lerden itibaren Kafkas Göçleri başlamış ve 1850-1865 yılları arasında çoğunluğu Çerkez ve Abaza olmak üzere 520.000 kişi Osmanlı topraklarına göçmüştür.
• 1879 yılına kadar bu rakamın 2 milyona yaklaştığı tahmin edilmektedir.
• 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi), Balkan Savaşları ve sonrasındaki I.D.S, daha önce Osmanlı egemenliği altında bulunan topraklardan yüz binlerce kişinin Anadolu'ya göç etmesine neden olmuştur.
• Balkanlar'da, Romanya ve Bulgaristan devletinin kurulması üzerine Büyük Balkan Göçü başlamış ve yüzlerce yıl içinde Anadolu Türkmenlerinin, Yörüklerin ve bunlara daha sonra katılanların kurduğu şehirden birkaç ay içinde yüz binlerce kişi sürülmüştür.
• 1912-1913 Balkan savaşları sonrasında ise 640.000 Müslüman-Türk nüfus Osmanlı topraklarına göçmüştür.
• 1859-1922 yılları arasında yaklaşık 4.000.000 Kafkasyalı ve Kırım Tatarı Türkiye'ye sığınmıştır.

Cumhuriyet Dönemi Göç Hareketleri

• Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Kafkasya, Kırım ve Balkanlar başta olmak üzere, 1923-1995 yılları arasında Türk, Boşnak, Çerkez, Arnavut, Pomak, Tatar gibi eski Osmanlı tebaası etnik unsurlardan yaklaşık 1.700.000 göçmen kabul etmiştir.
• Türkiye, 1950'lerden itibaren kent nüfusunun hızla arttığı bir ülke olmuştur ve bu artışın nedeni ise kentlerdeki doğum oranları, yani doğal nüfus artışı değil, kırsal kesimden büyük kentlere yaşanan iç göçlerdir. ve batı'da sanayi devrimi sonrasında hızlı bir kentleşme başlamış, sanayinin ihtiyaç duyduğu istihdam için, kırsal kesimlerden kent merkezlerine doğru büyük bir toplumsal hareketlilik yaşanmıştır.
• Akşit'e göre Türkiye'de iç göçler 1950 öncesi, 1950-1985 arası ve 1985 sonrası olmak üzere üç temel tarihsel aşamada ele alınabilir.

Göç ve Iskan Politikası

• 1950'lere kadar Türkiye, köyün modernizasyonu ve ulus devletin oluşum sürecinde Anadolu'ya göçen bazı grupların iskanı gibi konularla ilgilenmiştir.
• 1950-1985 arası dönemde, Türkiye nüfusu köyden kentlere ve/veya Anadolu kentlerinden büyük kentlere akarak harmanlamıştır.
• 1985 sonrası dönemde ise, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden büyük kentlere zorunlu göç akım yaşanmıştır.

Kentleşme ve Cumhuriyet

• Kentsel gelişim, Tekeli'ye göre yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin bir modernleşme projesinin en önemli aşamalarından biridir. ve bu amaçla, Ankara'nın başkent seçilmesi, demiryolu ağlarının inşa edilmesi ve Anadolu kentlerinde fabrikaların kurulması gibi üç önemli unsuru kapsayan bir strateji izlenmiştir.
• Kentleşme yerinde sayar ve 1927 nüfus sayımında, %24 kentlerde, %76 belde ve köylerde yaşam var.

Kentleşme ve Demokrat Parti Dönemi

• Türkiye'nin hızlı kentleşme süreci, 1950 seçimlerinin ardından iktidara gelen Demokrat Parti döneminde başlamıştır ve demokrat Parti, öncelikli olarak sanayi değil, tarım sektörünün güçlendirilmesini hedeflemiştir.
• Sjoberg: Türkiye'de kentleşme biçimi: ‘sanayileşmeye bağlı olmayan kentleşme'
• Karpat: Kentleşmenin sanayileşme olmaksızın gerçekleşmiş olması= 'kent köylüleri ve yarı kentleşme'