ھۆججىرلەر

ھۆججىر تۇرمۇش ئىلمىنىڭ ئاساسىي بىرلىكى
ھۆججىرلەر تەڭرى تالاسى ۋە تەڭرى تالاسىدىن تاشقىرى بولۇپ ئىككىگە بۆلىنىدۇ
تەڭرى تالاسى ئىچىدە ئىچكى مۇھىت بار
ھۆججىرنىڭ ئورگانچە ۋە تەنگرى تالاسى بار
- تەنگرى تالاسى ھۆججىرنىڭ سىرتىدا بولىدۇ
- ئورگانچە ھۆججىرنىڭ ئىچىدە بولىدۇ
- ئورگانچە جەۋھەرنىڭ سەل سىرتى
تەنگرى تالاسى ئىچىدە خىمىيىلىك رېئاكسىيەلەر بەتتەر بولىدۇ
ھۆججىرنىڭ ئىچىدە ۋە سىرتىدا سۇ بار
ھۆججىرنىڭ ئەسلىي شەكلى بولىدۇ

ھۆججىرنىڭ ئاساسىي قىسمەنلىرى

ھۆججىر جەۋھىرى :
- ھۆججىرنىڭ ئاساسىي قىسمى
- دەرسلىكنىڭ كۆپ قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ
ھۆججىر يادروسى:
- ھۆججىرگە ئىنتايىن مۇھىم
- يادرو DNA ىنى ساقلايدۇ
- ئورگانچە ۋە تەڭرى تالاسىدىن كۆپ قىسمىنى باشقۇرىدۇ
سىتوپلازما:
- ھۆججىر جەۋھىرىنىڭ سىرتىدا
- جەۋھەرنىڭ سىرتىدا تۇرىدۇ
- ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى ئۈچۈن مۇھîم
رىبوسوملار:
- ئاقسىل ئىشلەپچىقىرىشنىڭ ئاساسىي قىسمى
- ھۆججىرنىڭ ئاساسىي مۇھىم ئىقتىدارلىرىنىڭ ھەممىسى ئاقسىل

ھۆججىرنىڭ ئاساسىي قىسمى

ھۆججىرنىڭ ئىچىدە ۋە سىرتىدا ئادەتتە سۇ بار:
- سۇ ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى ئۈچۈن مۇھىم
ھۆججىرنىڭ ئىچىدە ۋە سىرتىدا تەڭرى تالاس بار:
- ئورگانچە ۋە تەڭرى تالاسىنىڭ ئايرىم قىسمى بار
- تەڭرى تالاسى ھۆججىرنىڭ سىرتىدا
- ئورگانچە تەڭرى تالاسىنىڭ سىرتىدا
ھۆججىرگە سىرتىدىن كىرىش ۋە چىقىش ئۈچۈن تەڭرى تالاس مۇھىم

تىرىشچانلىقنى ئۆلچەش

تىرىشچانلىق ئىقتىدارنى ئۆلچەش
تىرىشچانلىق ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشىنىڭ سۈرئىتىنى كۆرسىتىدۇ
ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى تېز بولسا تىرىشچانلىقى تېز ،
- ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى ئاستا بولسا تىرىشچانلىقى ئاستا
- ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى تىرىشچانلىققا باغلىق
- تىرىشچانلىق تۇغما ، ئەمما ئالاقىدار مۇھىت تەسىرى كۆرسىتىدۇ.
تۇرمۇش كېچىرىشى ئوخشىمىغان ھۆججىرلەر ، ھۆججىرنىڭ ئوخشىمىغان قىسىملىرى ئوخشىمىغان تىرىشچانلىققا ئىگە.
ھۆججىرنىڭ تىرىشچانلىقىنى كۆرسىتىدىغان بىر قانچە ئامىل بار:
- ئۇنىڭ قانداق تىرىشچانلىققا ئىگە ئىكەنلىكىنى بىلىش مۇھىم
- ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى ۋە تىرىشچانلىقى ھەققىدە بىلىش كۆپ تەتقىقات قىلىنىشقا تېگىشلىك
تىرىشچانلىقنى ئۆلچەش تۇرمۇش كېچىرىشنى ۋە تىرىشچانلىقنى بىلىپ ھۆججىرنىڭ تۇرمۇشىنى بىلىشىمىزگە ياردەم بېرىدۇ.
ھۆججىرنىڭ تۇرمۇش كېچىرىشى ۋە تىرىشچانلىقىنى بىلىش ئىلىم-پەننىڭ تەرەققىي قىلىشى ئۈچۈن مۇھىم
تىرىشچانلىقنى ئۆلچەش ھۆججىرنىڭ ئىقتىدارلىرىنى ياخشىلاشقا ياردەم بېرىدۇ
تىرىشچانلىقنى ئۆلچەش ھۆججىرنىڭ قانداق ئىشلەيدىغانلىقىنى ياخشى چۈشىنىش مۇھىم

DNA

ھۆججىرنىڭ جەۋھىرىدە بولىدۇ
ھۆججىرنىڭ ئاساسىي گېن مەلۇماتلىرىنى ساقلايدۇ
دەرسلىكنىڭ تېما بۆلۈملىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ
ھۆججىرگە ئىنتايىن مۇھىم بولغان مەلۇماتلارنى ساقلايدۇ

رىبوسوم

ھۆججىرنىڭ ئىچىدە بولىدۇ
رىبوسوملار ھۆججىرنىڭ ئىقتىدارلىرى ئۈچۈن مۇھىم
ھۆججىرنىڭ ئاساسىي ئىقتىدارلىرىنىڭ ھەممىسى ئاقسىلنى ئىشلەپچىقىرىشتىن كېلىپ چىقىدۇ
رىبوسوملار ئاقسىلنى ئىشلەپچىقىرىدىغان جاي
ھۆججىرنىڭ ئىچىدە رىبوسوملار بار
ھۆججىرنىڭ ھەممە ئورگانلىرىنى قۇرۇش ئۈچۈن ئاقسىلنى ئىشلەپچىقىرىدۇ

مەلۇمات

ھۆججىر ھەممىسى ئوخشاش ئەمەس
ھۆججىرنىڭ ئوخشىمىغان تۈرلىرى بار ، ئوخشىمىغان تۈرلەرنىڭ ئوخشىمىغان ئىقتىدارلىرى بار
ھۆججىرنىڭ ئىقتىدارلىرىنى بىلىش ھۆججىرنى ياخشى چۈشىنىش مۇھىم

ھۆججىلىك

ھۆججىلەر تىرىك جانلىقلارنىڭ ئاساسىي بۆلۈكى.
ھۆججىلەرنىڭ ئالاھىدە قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارلىق فۇنكسىيەسى بار.
بارلىق ھۆججىلەرنىڭ ئورتاق قۇرۇلمىسى بار.
ھۆججىلەر ئۆز-ئارا ئالاقە قىلىپ تۆۋەندىكى ئورگانلارنى ھاسىل قىلىدۇ:
- توقۇم
- ئورگان
- ئورگان سىستېمىسى

پلازما غىشىسى

ھۆججىلەرنىڭ تاشقى چەككەسى.
ھۆججىنىڭ ئىچكى ۋە تاشقى قىسىملىرىنى ئايرىيدۇ.
ھەم سۇدا ئېرىگەن ماددىلارنىڭ ھۆججىگە كىرىش-چىقىشىنى تەڭشىيەلەيدۇ.
سىرتقى ئېھتىياجغا قاراپ ماددىلارنىڭ ھۆججىگە كىرىش-چىقىشىنى تەڭشىيەلەيدۇ.

يادرو

ھۆججىنىڭ ئىچىدە يەرلەشكەن.
ھۆججىنىڭ گېنلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ھۆججىلەرنىڭ ئۆسۈشى، ئىشلەپچىقىرىشى ۋە تەكرارلىنىشىنى باشقۇرىدۇ.

سىتوبلازما

يادروغا قارشى تەرەپتە يەرلەشكەن.
ھۆججىنىڭ ئاساسىي قىسمى.
ئورگانچىلار يەرلەشكەن.

ئورگانچىلار

ھۆججىنىڭ ئىچىدە يەرلەشكەن ۋە تۆۋەندىكى فۇنكسىيەلەرنى ئۆز ئۈستىگە ئالىدۇ.
- ئېنېرگىيە ئىشلەپچىقىرىش.
- ئاقسىل ئىشلەپچىقىرىش.
- ماددىلارنى توشۇش.
- زاھىرىي ماتېرىياللارنى ئايرىش.

ھۆججىنىڭ ئوخشىمىغان تىپلىرى

ھۆججىلەرنىڭ تاشقى قىياپىتى ۋە فۇنكسىيەسى ئوخشىمايدۇ.
بارلىق ھۆججىلەرنىڭ ئورتاق قۇرۇلمىسى بار بولسىمۇ، ئۇلارنىڭ ئالاھىدە فۇنكسىيەلىرى بار.

ھۆججىنىڭ تەكرارلىنىشى

ھۆججىلەر ئۆز-ئارا تەكرارلىنىپ تىرىك جانلىقلارنىڭ ئۆسۈشى ۋە يېڭىلىنىشىنى تەمىنلەيدۇ.
ھۆججىنىڭ تەكرارلىنىشى ھۆددىكى گېنلەر ئارقىلىق باشقۇرۇلىدۇ.

ھۆججىنىڭ ئۆزگىرىشى

ھۆججىلەر ۋاقىت ئۆتۈش بىلەن ئۆزگىرىشى مۇمكىن.
ھۆججىنىڭ ئۆزگىرىشى ھۆججىنىڭ خىزمىتىنى ئۆزگەرتىشى مۇمكىن.

ھۆججىلەرنىڭ كېسەللەنىشى

ھۆججىلەر كېسەللەنىشى مۇمكىن.
كېسەللەنگەن ھۆججىلەرنىڭ فۇنكسىيەسى ئۆزگىرىدۇ.
كېسەللەنگەن ھۆججىلەرنىڭ تەكرارلىنىشى ئۆزگىرىدۇ.

ھۆججىنىڭ تەكشۈرۈش ئۇسۇللىرى

مىكروسكوبنىڭ تەرەققىياتى ھۆججىنىڭ تەكشۈرۈشىگە ياردەم بەردى.
ھۆججىلەرنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى مىكروسكوب ئارقىلىق كۆرۈشكە بولىدۇ.

ھۆججىلەرنىڭ ئىشلەپچىقىرىشى

بارلىق ھۆججىلەر يېڭى ھۆججىلەرنىڭ تەكرارلىنىشى ئارقىلىق ھاسىل بولىدۇ.
ھۆججىلەرنىڭ تەكرارلىنىشى تىرىك جانلىقلارنىڭ ئۆسۈشى، يېڭىلىنىشى ۋە كېسەللەنگەن ھۆججىلەرنى ئالماشتۇرۇشىنى تەمىنلەيدۇ.

تىنچى كۈندىكى دەرس

ھۆجىرە ھەممە تىرىك نەرسىنىڭ ئاساسىي قۇرۇلۇش بىرلىكى
ھۆجىرە تىرىك بولۇش ئۈچۈن ئىشلەيدىغان تۆت ئاساسىي تۈرگە ئايرىلىدۇ:
- ھۆجىرە پەردىسى
- سىتوپلازما
- دەسلەپكى ھۆجىرە
- دي ئېن ئې
ھۆجىرە پەردىسى ھۆجىرىنىڭ سىرتقى قاتلامى، ئۇ ھۆجىرىنىڭ ئىچكى قىسمىنى ساقلايدۇ
سىتوپلازما ھۆجىرە پەردىسى بىلەن دەسلەپكى ھۆجىرە ئارىسىدىكى سۇيۇق ماددا
دەسلەپكى ھۆجىرە ھۆجىرىنىڭ ئىچكى قىسمى بولۇپ، دېئېن ئې ساقلايدۇ
دي ئېن ئې ھۆجىرە مەلۇماتلىرىنى ساقلايدۇ
ھۆجىرە ئالماشتۇرۇش، قۇرۇلۇش، قۇرۇلۇش بىلەن بىللە قۇرۇلۇش، ئېنېرگىيە ئىشلەپچىقىرىش ۋە ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئۈچۈن ئىشلەيدۇ
تىرىك نەرسىلەر ھۆجىرە تۈرىگە ئاساسەن ئىككىگە ئايرىلىدۇ:
- پروكارىئوتلار
- ئېۋكارىئوتلار
پروكارىئوتلاردا دەسلەپكى ھۆجىرە يوق
ئېۋكارىئوتلاردا دەسلەپكى ھۆجىرە بار

ئىككىنچى كۈندىكى دەرس

ئېۋكارىئوتلاردا ئورگانېللەر
ئورگانېللەر ھۆجىرە ئىچىدىكى ئالاھىدە قۇرۇلما
ھەر خىل ئورگانېللەر ھەر خىل خىزمەتلەرنى ئىشلەيدۇ
مىتوكوندىيە ئېنېرگىيە ئىشلەپچىقىرىشقا جاۋاب بېرىدۇ
رىبوسوملار پروتئېن ياساشقا جاۋاب بېرىدۇ
گولگى جىسمى پروتئېن ۋە باشقا تۆۋەنلەرنى قايتا تەشكىللىش ۋە قايتا تەڭشەشقا جاۋاب بېرىدۇ
ئېندوپلازما تىكىلمىسى رىبوسوملارنى ساقلايدۇ ۋە پروتئېن ياساشقا ياردەم بېرىدۇ
لىزوزومالار ھۆجىرىنىڭ ئىچىدىكى چۆگۈنى يوقىتىشقا جاۋاب بېرىدۇ
ۋاكۇئول ھۆجىرە سۇيۇقلىقىنى ساقلايدۇ
ھۆجىرە پەردىسى ھۆجىرە بىلەن سىرتقى ئالاقىسىنى تەڭشەيدۇ

### ئۈچىنچى كۈندىكى دەرس

ھۆجىرە يادروسى ھۆجىرە ۋە ھۆجىرە نىڭ ئاساسىي قۇرۇلۇش بىرلىكى بولۇپ، ھۆجىرە نىڭ ئاساسلىق قىسمى.
يادرو چەمبەر شەكىللىك بولۇپ، يادرو پەردىسى بىلەن قاپلانغان.
يادرو ئىچىدىكى يادروچە دېئېن ئې نىڭ ئوقۇپ چىقىشقا جاۋاب بېرىدۇ.
دېئېن ئې تىرىك نەرسىلەرنىڭ مالىماتلىرىنى ساقلايدۇ.
دېئېن ئې كروموسومالارغا تەشكىللەنگەن ھۆجىرە نىڭ مالىماتلىرىنى ساقلايدۇ.
دېئېن ئې نىڭ كۆپەيىشى ھۆجىرە نىڭ كۆپەيىشى ئۈچۈن زۆرۈر.
يادرو ھۆجىرە نىڭ خىزمىتىنى باشقۇرۇش ۋە يېڭى ھۆجىرە نىڭ تۈزۈلۈشىگە جاۋاب بېرىدۇ.
يادرو ھۆجىرە نىڭ ئىشلىشى ۋە كۆپەيىشىگە جاۋاب بېرىدۇ.

### ھۆجىرە كۆپەيىشى

ھۆجىرە كۆپەيىشى ھۆجىرە نىڭ يېڭى ھۆجىرە تۈزۈش ئارقىلىق كۆپەيىشى.
ھۆجىرە كۆپەيىشىنىڭ ئىككى خىل ئۇسۇلى بار:
- مىتوز
- مېيوز
مىتوز ھۆجىرە نىڭ يېڭى ھۆجىرە تۈزۈش ئارقىلىق كۆپەيىشى.
مېيوز جىنسىي ھۆجىرە نىڭ يېڭى ھۆجىرە تۈزۈش ئارقىلىق كۆپەيىشى.
مىتوز ھۆجىرىنىڭ كۆپەيىش ئارقىلىق تىرىك نەرسىلەرنىڭ ئۆسۈشى ۋە تەمىنلىنىشىگە جاۋاب بېرىدۇ.
مېيوز جىنسىي ھۆجىرە نىڭ كۆپەيىش ئارقىلىق يېڭى نەسلنىڭ پەيدا بولۇشىغا جاۋاب بېرىدۇ.

### تىرىك نەرسىلەرنىڭ تۈرلىرى

تىرىك نەرسىلەر ھۆجىرە تۈرىگە ئاساسەن ئىككىگە ئايرىلىدۇ:
- پروكارىئوتلار
- ئېۋكارىئوتلار
پروكارىئوتلاردا دەسلەپكى ھۆجىرە يوق.
ئېۋكارىئوتلاردا دەسلەپكى ھۆجىرە بار.
پروكارىئوت بەكتېرىيەلەر، ئارخېيەلەر ۋە سىيانوباكېرىيەلەر.
ئېۋكارىئوتلار ھايۋانلار، ئۆسۈملۈكلەر ۋە زەمبىرەكلەر.
پروكارىئوتلار ئېۋكارىئوتلاردىن كىچىك.
ئېۋكارىئوتلاردا پروكارىئوتلارغا قارىغاندا كۆپرەك ئورگانېللەر بار.

### تىرىك نەرسىلەرنىڭ تۈرلىرى

تىرىك نەرسىلەرنىڭ تۈرلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ئارىسىدىكى مۇناسىۋەتلەر.
تۈر دەپ بىر-بىرى بىلەن كۆپەيىش ھوسۇلى ۋە يېڭى نەسل تولغۇزالايدىغان تىرىك ماخلۇقلارنىڭ تۈركۈمىگە ئىشلىتىلىدۇ.
تىرىك نەرسىلەر تۈر چەمبەر ئىچىدە تەشكىللەنگەن.
تۈر چەمبەر ئىچىدە ئالەم ئىچىدىكى ھەممە تىرىك ماخلۇق ئۆز ئارىسىدا مۇناسىۋەتلىك.