Geschiedenis van het Jodendom

Jodendom

• De geschiedenis van de Israëlieten is bekend door een combinatie van religieuze teksten, archeologische vondsten en historische bronnen
• De Hebreeuwse Bijbel (Tenach) bevat verhalen over de schepping, aartsvaders, uittocht uit Egypte (Exodus) en de geschiedenis van Israël en Juda
• Archeologische vondsten, zoals inscripties en documenten van omliggende culturen (Egypte, Assyrië, Babylon), leveren aanvullende informatie
• Religieuze bronnen kunnen symbolisch of theologisch geladen zijn, wat van invloed kan zijn op de historische nauwkeurigheid
• Archeologische vondsten zijn onafhankelijk van religieuze interpretaties, maar soms moeilijk te interpreteren
• Buitenlandse bronnen worden vaak als betrouwbaarder beschouwd, maar noemen Israëlieten zelden expliciet en richten zich op bredere contexten

Geschiedenis Israëlieten en Jodendom

• God creëerde de hemel en aarde in zes dagen, Adam en Eva werden geschapen als metgezellen
• Adam en Eva zondigden door van de verboden boom te eten en werden uit de Hof van Eden verdreven
• De wereld werd gekenmerkt door zonde, lijden en noodzaak van arbeid
• God reinigde de aarde door een zondvloed, maar spaarde Noach, zijn familie en dierparen in een ark
• Na de vloed beloofde God nooit meer de aarde met water te vernietigen, de regenboog werd het teken van dit verbond
• Abraham was de eerste persoon die in één God aanbad (monotheïsme) en sloot een verbond met God, werd hij beloofd talloze nakomelingen en Kanaän
• De besnijdenis van jongens op de achtste dag is een teken van hun verbond met God
• Mozes was de centrale profeet die de Israëlieten uit de slavernij in Egypte leidde (de Exodus) en hen de wetten van God gaf
• Mozes ontving de Thora op de berg Sinaï, inclusief de Tien Geboden
• De scheiding van de Rode Zee stelde Joden in staat om te ontsnappen, van Farao
• Volgens de Bijbel waren de Israëlieten slaven in Egypte en leidde Mozes hen weg in de "Exodus"
• Na de uittocht zwierven ze 40 jaar door de woestijn en kwamen aan in Kanaän, Mozes stak de rode zee over
• Toen de Israëlieten zich in Kanaän vestigden, waren ze verdeeld in twaalf stammen, ze werden geleid door Richteren
• Bekende Richteren waren Debora, Gideon en Simson
• Soms hielden de Israëlieten zich aan Gods wetten, maar vaak gingen ze hun eigen weg
• Saul werd de eerste koning van Israël, faalde later en stierf in een gevecht
• David versloeg Goliat en veroverde Jeruzalem, waardoor Israël een machtige staat werd
• Salomo bouwde de Eerste Tempel en stond bekend om zijn wijsheid, hij had veel buitenlandse vrouwen en hoge belastingen
• Salomonsoordeel is het bekende verhaal van de twee moeders en de baby
• Na Salomo's dood raakten de stammen verdeeld in Israël (noorden) en Juda (zuiden)
• Israël werd verwoest door de Assyriërs en de tien stammen verdwenen
• Juda werd veroverd door de Babyloniërs in 586 v.Chr

Tijdbalk Rijken

• Het Nieuw-Assyrische Rijk veroverde Israël in 722 v.Chr
• De 'tien verloren stammen' werden in ballingschap gestuurd en verdwenen uit de geschiedenis
• Hun hoofdstad was Nineve en ze waren goed in technologie
• Het Nieuw-Babylonische Rijk veroverde Jeruzalem in 586 v.Chr
• De eerste tempel werd verwoest, en leidde tot de Babylonische ballingschap
• Het Perzische Rijk stond de Joden toe terug te keren naar Juda en hun tempel te herbouwen in c.515 v.Chr
• Na de dood van Alexander werden Juda verkreeg Ptolemaeën en later de Seleuciden
• Antiochus dwong de Griekse cultuur en religie op de Joden, wat leidde tot de Makkabese opstand
• Er was een korte periode van Joodse onafhankelijkheid onder de Hasmoneeën
• Romeinse keizer Titus verwoestte de Tweede tempel
• Dit veroorzaakte verdere diaspora
• Autoriteit kwam te liggen bij de rabbijnen als geleerde elite

Thora

• De Thora is Gods directe openbaring aan Mozes
• De Thora is het fundament van wetten, verhalen en het verbond tussen God en Israël
• Bereshit (Genesis) beschrijft de schepping, de zondeval, en de vroege geschiedenis van de mensheid
• Het verhaal van de aartsvaders en aartsmoeders: Abraham en Sara, Isaak en Rebekka, en Jakob en Rachel
• De Exodus vertelt hoe de Israëlieten tot slaven werden gemaakt in Egypte, de tien plagen, de uittocht, en het ontvangen van de Tien Geboden
• Vayikra (Leviticus) bevat wetten en voorschriften voor een heilig leven en de relatie met God: Streef naar een zuiver leven in dienst van God
• Themas zijn: Offersystemen, wijding van priesters, reinheid, Grote Verzoendag, ethiek en sociale rechtvaardigheid
• Numeri beschrijft de omzwervingen van de Israëlieten in de woestijn op weg naar het beloofde land
• Een themas is het zondigen van de Israëlieten met afgoderij
• Devarim (Deuteronomium) herhaald Mozes herhaald de wetten en vertelt de geschiedenis en roept op tot trouw, liefde en verantwoordelijkheid
• Een Thora-rol is een handgeschreven versie van de Thora op perkament
• Ark des Verbonds: De kist waarin de stenen tafelen met de Tien Geboden werden bewaard
• Aron Hakodesh: De kast in de synagoge waarin de Thora-rollen worden bewaard
• De Talmoed is leggen de mondelinge wetten uit: Misjna een essentieel document bij het begrijpen van hoe de Thora in het dagelijks leven moet worden toegepast
• De Tien Geboden: Verbiedt het vereren van andere goden

Tenach/Tenakh

• De Tenach is de volledige Hebreeuwse Bijbel bestaande uit de Thora, Nevi'im en Ketuvim
• Nevi'im (Profeten) vertellen het verhaal van Israël vanaf de intocht in het beloofde land tot de ballingschap
• Jozua beschrijft beschrijft het begin van het veroveren en verdelen van het land
• Richteren beschrijft de herhaaldelijke afdwaling van God en de terugkeer
• Samuël beschrijft het ontstaan van Jeruzalem en een nieuwe
• Koningen beschrijft de geschiedenis van het verdeelde koninkrijk Israël
• Jesaja roept op tot rechtvaardigheid en profetieën over de Messias
• Jeremia waarschuwt voor de verwoesting van Jeruzalem
• Ezechiël profetieën tijdens de ballingschap,
• Hosea vergelijkt de relatie tussen God en Israël met echtbreuk
• Amos bekritiseert sociale ongerechtigheid
• De overige profeten beschrijven oordeel, hoop, wederopbouw, en Gods rechtvaardigheid
• Literaire werken zijn onder andere, liederen, praktisch leven ethiek

Begrippenlijst Praktijk

• Menora (7-armig): Symboliseert eeuwig licht, gebaseerd op goddelijk gebod en gebruikt in de Tempel in Jeruzalem
• Chanoeka: Herdenking Tempel heroverde op Grieken
• God spreekt de naam Yahweh bijna nooit uit
• Asjera: Vruchtbaarheidsgodin
• Tabernakel: Verplaatsbare heilige plaats waarin spullen staan van tabernakel: 'De Israëlieten moeten een heiligdom voor Mij maken, zodat Ik temidden van hen kan wonen’
• Sjofar: Een ramshoorn voor God & Bekering
• Joods Nieuwjaar/Rosj Hasjana: Een tijd voor bezinning
• Jom/Jim Kippoer: De heiligste dag in het Jodendom
• Sabbat: wekelijkse rustdag
• kasjroet voorschriften: Alleen herkauwers, en vis met schubben
• Rabbijn: Autoriteit op het gebied van ritus, Recht, en synagoge
• Minjan: minimum aantal volwassenen
• Synagoge: Gebedsruimte
• Chazzan: leidt de gebeden
• voorzanger: Leest Thora
• Biema: Platform voor Thora lezing
• Mikwe: Ritueel bad
• Kaddiesj: Gebed voor vrede in je leven
• Jad/Jat: Hulpmiddel om Thora teksta aanwijzing
• Mezoeza: Kokertje op deurpost
• Pesach: Herdenking Bevrijding - Joodse paasfeest
• Keppel: teken van respect
• Soekot: herinnering aan tijd dat Israeliete in hutten woonden

Varianten Jodendom: Historisch en Tegenwoordig

• Sadduceeën: Aristocratisch, gericht op de Tempel/liturgie en niet geïnteresseerd in een leven na de dood
• Farizeeën: Geloven een mondelinge leer, en in een hiernamaals. Lagen dichter bij het volk
• Essenen: leefden teruggetrokken ter voorbereiding op de eindtijd
• Orthodox Jodendom: Nadruk op studie
• Conservatief Jodendom: middenweg
• Reform Jodendom: Liberaal

Tijdbalk en Samenvatting

• Belangrijkste gebeurtenissen: schepping, verbond Abraham, Exodus uit Egypte, Koningen, Scheuring, Babylonische ballingschap, Makkabese opstand, Romeinse overheersing

Late Oudheid en Vroeg Christendom

• Het Romeinse godsdiensten waren; Mehr goden, en er was syncretisme
• Waardoor geloof in Rome
• Het offer van verlossing, en een hechte groep die zich inzetten
• Reizen van apostelen,Romeinse gemeenschappen met goede infrastructuur
• Gelegaliseerd door Constantijn
• De kerken worden meer verdeeld tussen bisschoppen

Verhaal van Christus.

• Titel Maria en Jozef in Annunciatie verhaal. Maria ontving van aartsengel Gabriël en engel verschijnt zelf
• Geboorte verhaal in Bethlehem als een ster in een stal en arm en nederig
• Vlucht naar Egypte en het pasgeboren kind gewaarschuwd door een engel
• Verraad zelf

Symboliek van de Vroegchristelijke Kunst

• ICHTUS vis als herkenningsteken
• Het anker de hoop
• Constantijn tekens
• MP OY = Maria Moeder van God
• INRI "Jezus Messias Koning

Begrippenlijst

• Lijdensweg offer Jezus
• Oude Testament basis van het judaïsme
• Nieuwe testament basis van het christendom
• De drieëenheid Vader, zoon, geest
• Arianisme.
• Concilie oordeel

Christendom

• Johannes de Doper een profeet doet boete
• De evangeliën
• Paulus brieven over geloof

Cyrillus en Methodius

• Cyrillus gaf met zijn alfabet gaf bijbel

Onderwerpen verschillenKatholieke oosterse

• Filioque niet recht vaker
• Eerste over gelijke niet opper
• Oordeel verlossing

Onderscheidt

• Heiligen en Maria
• Lichamelijke opstanding

De islam

• De tijd van jahiliya
• De Hijra

Moskee-Indeling

• De Koepel & de mihrab
• De Minbar de preekstoel
• De Wasruimte