География ғылымының дамуы

География ғылымының дамуы

• География ғылымы алғашқы саяхатшылар мен теңізшілердің арқасында дамыған.
• Эратосфен география ғылымының атауын белгілеген грек ғалымы.
• Заманауи география - Жер бетінің табиғаты мен даму заңдылықтарын, табиғи үдерістерін, шаруашылығы мен тұрғындарының бір-бірімен тығыз байланысын зерттейтін ғылыми жүйе.
• Саяси география - елтану бағытындағы мемлекеттер мен оның тұрғындарын зерттейтін ғылым саласы.

Антикалық кезең

• Алғашқы жорық кезінде жерді өңдеу, суармалы жерлер, жабайы өсімдіктер мен жануарларды қолға үйрету мәселелеріне арналған географиялық құжаттар пайда болған.
• Птолемейдің материалдары негізінде IV ғасырда әлем картасы пайда болған.

Пифей

• Пифей Батыс Еуропаның жағалауларында жүзіп, көргендерін сипаттап жазған ғалым.
• Ол алғаш рет мұхит суының толысуы мен қайтуын айдың әсерімен түсіндірген.

Махмұд Қашғари

• «Дүниежүзінің дөңгелек картасы» атты еңбегінде түркі халықтарының қалаларына және жер бедеріне сипаттама берген.

Христофор Колумб

• Христофор Колумб 1492 жылы 3 тамыз күні Пиреней түбегінен Үндістанға баратын теңіз жолын ашу үшін саяхатқа шыққан.
• Оның экспедициясының құрамында - «Санта-Мария», «Пинте» және «Нинья» кемелері болған.

Фернан Магеллан

• Фернан Магеллан 1519 жылы 20 қыркүйекте испан экспедициясын басқарған.
• Ол Испанияның жағалауынан шығып, Оңтүстік Америка жағалауын айналып өтіп, өз атымен аталған бұғаз арқылы келесі мұхитқа өткен.
• 1520 жылы 28 қарашасында Ф.Магеллан экспедициясымен ешбір еуропалықтың кемесі жүзіп өтпеген ұлы мұхитқа кірген.
• Ф.Магеллан дүниежүзін айналып шыққан алғашқы экспедиция басшысы.

Фернан Магеллан экспедициясының нәтижесінде:

• Жер дөңгелек екені дәлелденді.
• Еуропалықтар үшін жаңа континент - Америка ашылды.
• Тынық мұхиты ашылды.

Орыс саяхатшылары

• ХVІІ ғасырда Сібір арқылы Оңтүстік-шығысқа, Орта Азия, Үндістан, Моңғолия, Қытайға саяхаттар жасаған.

П.П. Семенов

• 1856-1857 жылдары Іле өлкесін зерттеген танымал географ.
• Тянь-Шань тауына екі рет саяхат жасап, география қоғамына қомақты үлес қосқан.

Ш.Ш. Уәлиханов

• 2016 жылдың маусымында Ш.Ш. Уәлихановтың Қашқарияға аттанған саяхатына 160 жыл толды.

Николай Алексеевич Северцов

• 10 жылдан астам уақыт бойы Орта Азия мен Қазақстанды, соның ішінде Іле Алатауын, ішкі Тянь-Шаньды, Арал теңізін зерттеген.

Қазақстандық ғалымдардың ғылыми зерттеулері

• «Қазақстанның климаттық жағдайы» еңбегінде Қазақстанның климаттық аудандастырылуы туралы алғаш рет жазылған.
• М.Д.Пономарев және В.Н.Барсук Қазақстанның климаттық аудандастырылуы туралы зерттеулер жүргізген.
• Географиялық ғылыми-зерттеу орталықтарына ауылшаруашылығының мал шаруашылығы саласы қосылған.
• Соғыс уақытында брондық болат дайындалған кен орны - Жезді.

Географиялық зерттеулердің әдістері

• Ғалымдар мен арнаулы мамандардың географиялық нысандарды және табиғи үдерістерді оқып-үйрену мақсатында жүргізілетін зерттеулер - экспедициялық.
• Экспедициялық зерттеулер жаңа деректер жинау, табиғи нысандарды бақылау, зертханалық талдаулар жүргізуді қамтиды.
• Жер бедері, топырақ, карстық құбылыс, климат, өзендер мен көлдер, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі, халқы және шаруашылығы зерттелетін далалық әдіс - экспедициялық зерттеулер.
• Тарихи әдіс - жердің және онда тіршілік етуші адамзаттың даму тарихын зерттеуге мүмкіндік береді.
• Бақылау әдісі үздіксіз немесе кезеңдік болуы мүмкін, аудандық және маршруттық, дистанциялық немесе стационарлық деп бөлінеді.
• Географиялық модельдеудің көрінісі - глобус.

Қазақстандағы графикалық суреттер

• Қазақстандағы графикалық суреттердің ежелгі үлгілері Балқаш, Түркістан, Маңғыстау аймақтарынан табылған.

Картография және географиялық деректер қоры

• Масштаб - пландардағы нысандардың арасындағы қашықтықтың жергілікті жердегі қашықтықтан қанша есе кіші екендігін көрсететін сан.
• Шартты белгі - планды оқуға арналған «әліппе».
• Пландағы қылқанжапырақты орманның шартты белгі - жасыл шырша.

Географиялық номенклатура

• Географиялық номенклатура - оқушыларға оқып-үйренуге қажетті географиялық нысандардың тізімі.
• В.П. Максаковский географиялық атауларды мектеп географиясының және география ғылымының арнайы тілі деп бағалаған.

Картамен жұмыс істеу

• Картаны түсіну - картаның түрлері, шартты белгілері және қолдану тәсілдерін меңгеруді білдіреді.
• Шартты белгілерді меңгеріп, табиғаттағы құбылыстарды, олардың арасындағы қарым-қатынасты, адамның іс-әрекеттерін анықтау - картаны оқу.
• Оқып отырған география курсындағы нысандардың пішінін, аттарын, салыстырмалы өлшемін, орналасқан жерін жатқа білу - картаны білу.

Басқа географиялық нысандар

• Таймыр - Поляр шеңберінен солтүстікке қарай орналасқан ең үлкен көл.

Басқа географиялық терминдер

• Арал
• Өзен
• Түбек
• Теңіз
• Ойпат
• Үстірт
• Көл
• Тау