oifdcfgvhj

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Wat is die basiese struktuur van 'n chromosoom?

  • Slegs RNA
  • ’n Kompleks van DNA en proteïene (correct)
  • Slegs DNA
  • Slegs proteïene

Wat is die definisie van 'n geen?

  • ’n Chromosoom wat 'n spesifieke eienskap kodeer
  • ’n Segment van DNA wat 'n spesifieke eienskap kodeer (correct)
  • ’n Segment van RNA wat 'n spesifieke eienskap kodeer
  • ’n Alleel wat 'n spesifieke eienskap kodeer

Hoe word 'n dominante alleel in die fenotipe uitgedruk?

  • Slegs in die heterosigotiese toestand
  • Slegs in die homosigotiese toestand
  • Nooit uitgedruk nie
  • In beide die homosigotiese en heterosigotiese toestande (correct)

Watter van die volgende beskryf die wet van dominansie korrek?

<p>Alle F1-individue vertoon die dominante eienskap. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die moontlike bloedgroepe van 'n kind as die ouers bloedgroepe A en B het?

<p>A, B, AB of O (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe word 'n heterosigotiese toestand gekenmerk?

<p>Twee verskillende allele (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die funksie van 'n Punnett-vierkant in genetiese probleme?

<p>Om potensiële nageslag genotipes te karteer (A)</p> Signup and view all the answers

Waarom is DNA-profilering meer betroubaar as bloedgroepering in vaderskaptoetse?

<p>DNA-profilering bied unieke ooreenkomste, terwyl bloedgroepe algemeen is (D)</p> Signup and view all the answers

Beskryf die verskil tussen 'n genotipe en 'n fenotipe.

<p>Genotipe is die genetiese samestelling, fenotipe is die fisiese voorkoms. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die betekenis van 'n monohibriede kruising?

<p>’n Kruising wat slegs een eienskap behels (B)</p> Signup and view all the answers

Wat gebeur tydens onvolledige dominansie?

<p>’n Mengsel van beide eienskappe word in die fenotipe gesien. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die definisie van ko-dominansie?

<p>Beide allele word ten volle uitgedruk. (C)</p> Signup and view all the answers

Waarom word X-gekoppelde resessiewe afwykings meer algemeen by mans uitgedruk?

<p>Mans het slegs een X-chromosoom. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die funksie van stamselnavorsing?

<p>Om beskadigde selle in die ligaam te vervang (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die doel van genetiese ingenieurswese in GMO's?

<p>Om organismes se genetiese materiaal te verander om spesifieke eienskappe uit te druk (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe word die geslag van 'n kind bepaal in mense?

<p>Deur die vader se chromosome (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is 'n genetiese afstamming?

<p>‘n Hulpmiddel om die oorerwing van eienskappe oor generasies na te spoor (A)</p> Signup and view all the answers

’n Man met bloedgroep A en ‘n vrou met bloedgroep B het ‘n kind met bloedgroep O. Wat is die genotipes van die ouers?

<p>IAi en IBi (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verskil tussen natuurlike en kunsmatige kloning?

<p>Natuurlike kloning vind plaas sonder menslike ingryping, terwyl kunmatige kloning menslike ingryping behels. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verhouding tussen dihibriede kruisings en die wet van onafhanklike sortering?

<p>Die wet van onafhanklike sortering beskryf hoekom allele van verskillende gene tydens die vorming van gamete onafhanklik van mekaar skei in dihibriede kruisings. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verhouding tussen 'n geen en 'n alleel?

<p>Allele is verskillende vorme van 'n geen. (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe word hemofilie oorgeërf?

<p>'n X-gekoppelde resessiewe eienskap (B)</p> Signup and view all the answers

Wat impliseer dit as 'n eienskap generasies oorslaan in 'n stamboom?

<p>Die eienskap is waarskynlik resessief. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die invloed van 'n nuttige mutasie?

<p>Dit verhoog die organisme se kanse op oorlewing. (B)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende stellings is waar oor chromosome-afwykings?

<p>Dit vind plaas tydens seldeling wanneer chromosome nie behoorlik skei nie. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is 'n algemene etiese beswaar teen die gebruik van embrio-stamselle?

<p>Die gebruik daarvan behels die vernietiging van embrio's. (A)</p> Signup and view all the answers

Hoe kan GMO’s voedselsekerheid verhoog?

<p>Deur die produksie van meer veerkragtige en oorvloedige gewasse (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is die moontlike uitkomste van ‘n kruising tussen ‘n vroulike draer vir hemofilie en ‘n normale man?

<p>50% kans dat seuns hemofilie sal hê, 50% kans dat dogters draers sal wees. (C)</p> Signup and view all the answers

’n Plant het die genotipe TtPp, waar T vir lank en dominant is oor t vir kort, en P vir pers dominant is oor p vir wit. Wat is die moontlike gamete wat hierdie plant kan produseer?

<p>TP, Tp, tP, tp (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die rol van mitose in genetiese ingenieurswese?

<p>Om die nuwe genetiese samestelling na nuwe selle te versprei (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die betekenis van bloedgroep as ‘n bewysmiddel in ‘n vaderskaptoets?

<p>Dit kan vaderskap definitief uitsluit, maar nie bewys nie. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed die posisie van ‘n geen op ‘n chromosoom oorerwing?

<p>Gene wat naby mekaar op dieselfde chromosoom is, is meer geneig om saam oorgeërf te word. (A)</p> Signup and view all the answers

Hoeveel chromosome sal teenwoordig wees in die gamete ná nie-skeiding van chromosoompaar 21?

<p>24 (B)</p> Signup and view all the answers

As ‘n rooi blom (RR) gekruis word met ‘n wit blom (rr), en die nageslag is almal pienk (Rr), watter tipe dominansie word hier vertoon?

<p>Onvolledige dominansie (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe dra mutasies by tot evolusie?

<p>Deur genetiese variasie bekend te stel wat die basis is vir natuurlike seleksie (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die genetiese implikasie as twee bloedgroep B-ouers ‘n kind met bloedgroep O het?

<p>Albei ouers dra die resessiewe i-alleel (IBi). (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die term vir die fisiese voorkoms van 'n organisme met betrekking tot 'n spesifieke eienskap?

<p>Fenotipe (C)</p> Signup and view all the answers

Watter term beskryf 'n genetiese toestand waar 'n individu twee verskillende allele vir 'n spesifieke geen het?

<p>Heterosigoties (C)</p> Signup and view all the answers

In 'n monohibriede kruising wat volledige dominansie toon, as twee heterosigotiese ouers (Tt) gekruis word, watter fenotipiese verhouding sal in die nageslag verwag word?

<p>3:1 (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die naam van die beginsel wat bepaal dat allele vir verskillende eienskappe onafhanklik van mekaar sorteer tydens gametevorming?

<p>Die Wet van Onafhanklike Sortering (C)</p> Signup and view all the answers

Watter tipe mutasie behels 'n verandering in die DNA-basisvolgorde wat nie die proteïenproduksie beïnvloed nie en dikwels geen merkbare effek op die organisme het nie?

<p>Onskadelike mutasie (C)</p> Signup and view all the answers

Hemofilie en kleurblindheid is voorbeelde van watter tipe oorerwing?

<p>Geslagsgekoppelde resessiewe oorerwing (B)</p> Signup and view all the answers

In bloedgroepering, watter bloedgroep word bepaal deur die genotipe ii?

<p>Bloedgroep O (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is 'n belangrike beperking van bloedgroepering in vaderskaptoetse in vergelyking met DNA-profilering?

<p>Bloedgroepering is minder akkuraat as DNA-profilering omdat baie mense dieselfde bloedgroep deel. (B)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende is 'n voorbeeld van onvolledige dominansie?

<p>Pienk blomme in sekere plantsoorte wanneer rooi- en witblomplante gekruis word (A)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende opsies beskryf die beste die doel van 'n stamboomdiagram in genetika?

<p>Om die oorerwing van eienskappe oor generasies binne 'n familie te spoor (D)</p> Signup and view all the answers

Waarom word gesê dat nuttige mutasies 'n rol speel in evolusie?

<p>Nuttige mutasies kan oorlewingskanse verbeter en tot natuurlike seleksie lei. (C)</p> Signup and view all the answers

Watter etiese bekommernis word meestal met die gebruik van embrioniese stamselle geassosieer?

<p>Die vernietiging van embrio's om stamselle te verkry (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is die genetiese basis van geslagsbepaling by mense?

<p>Die teenwoordigheid van die Y-chromosoom bepaal die manlike geslag. (C)</p> Signup and view all the answers

In ko-dominansie, wat gebeur met die fenotipe wanneer 'n heterosigotiese genotipe teenwoordig is?

<p>Beide allele word gelyktydig en volledig in die fenotipe uitgedruk. (C)</p> Signup and view all the answers

Gestel 'n vrou wat 'n draer is vir hemofilie (XHXh) en 'n normale man (XHY) kinders het. Wat is die waarskynlikheid dat hulle 'n seun met hemofilie sal hê?

<p>50% (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die korrekte definisie van 'n alleel?

<p>Verskillende vorme van 'n geen wat op dieselfde lokus op homoloë chromosome voorkom. (C)</p> Signup and view all the answers

In die konteks van genetika, wat beskryf die term 'homosigoties' die beste?

<p>Die teenwoordigheid van twee identiese allele vir 'n spesifieke eienskap. (D)</p> Signup and view all the answers

Watter stelling beskryf die beste hoe allele tydens die vorming van gamete skei?

<p>Allele skei, sodat elke gameet slegs een alleel vir elke eienskap dra. (A)</p> Signup and view all the answers

In 'n geval van onvolledige dominansie, wat is die waarskynlike fenotipe van 'n heterosigotiese individu?

<p>'n Fenotipe wat 'n mengsel van beide ouerlike eienskappe is. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verskil tussen onvolledige dominansie en mede-dominansie?

<p>Onvolledige dominansie behels 'n vermenging van eienskappe, terwyl mede-dominansie beide eienskappe ten volle uitdruk. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed die geslagschromosome die oorerwing van geslagsgekoppelde eienskappe?

<p>Geslagsgekoppelde eienskappe word anders by mans en vroue geërf as gevolg van verskille in hul geslagschromosoom-samestelling. (C)</p> Signup and view all the answers

Waarom kom X-gekoppelde resessiewe afwykings meer dikwels by mans voor as by vroue?

<p>Mans het net een X-chromosoom, so enige resessiewe alleel op daardie chromosoom word uitgedruk. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe word bloedgroepe oorgeërf?

<p>Deur drie allele (IA, IB, i) wat verskillende bloedgroepe tot gevolg het. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat beteken dit as 'n eienskap generasies oorslaan in 'n stamboom?

<p>Die eienskap is waarskynlik resessief. (A)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed mutasies evolusie?

<p>Mutasies verskaf die genetiese variasie waarop natuurlike seleksie inwerk. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die mees betroubare metode vir vaderskaptoetsing?

<p>DNA-profilering. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die moontlike uitkomste van 'n kruising tussen 'n vroulike draer van kleurblindheid en 'n man met normale visie?

<p>50% kans dat die seuns kleurblind sal wees en 50% kans dat die dogters draers sal wees. (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe dra genetiese ingenieurswese by tot verbeterde voedselsekerheid?

<p>Deur die skep van gewasse wat bestand is teen plae en siektes, en verdraagsaam is teenoor moeilike omgewingstoestande. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die funksie van stamselle in mediese behandeling?

<p>Stamselle kan beskadigde selle in die liggaam vervang. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is 'n algemene etiese kommer oor die gebruik van embrioniese stamselle?

<p>Die vernietiging van embrio's. (B)</p> Signup and view all the answers

Hoe dra nuttige mutasies by tot die konsep van natuurlike seleksie?

<p>Hulle bied 'n seleksievoordeel, wat die oorlewing en voortplanting in 'n spesifieke omgewing bevorder. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verhouding tussen die wet van onafhanklike assortiment en dihibriede kruisings?

<p>Die wet van onafhanklike assortiment verklaar dat gene vir verskillende eienskappe onafhanklik sorteer tydens gameetvorming, wat dihibriede kruisings definieer. (C)</p> Signup and view all the answers

Hoe kan die analise van stambome help om die risiko van oorerflike siektes te bepaal?

<p>Deur die ontleding van stambome kan bepaal word hoe eienskappe, insluitend siektes, oor generasies oorgedra word, en dit help om genetiese risiko's te identifiseer. (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die genetiese basis van geslagsbepaling by mense, en hoe lei dit tot die waarskynlikheid van 50% vir elke geslag?

<p>Mans (XY) produseer sperms wat óf 'n X- óf 'n Y-chromosoom dra, wat, wanneer dit met die vroulike X-chromosoom kombineer, lei tot 'n 50% kans vir elke geslag. (A)</p> Signup and view all the answers

Hoe kan bloedgroep gebruik word in 'n vaderskaptoets, en wat is sy beperkinge?

<p>Bloedgroep kan vaderskap uitsluit as die kind se bloedgroep nie uit die ouers s’n kon ontstaan het nie, maar dit kan nie vaderskap bevestig nie. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe sal 'n mutasie in 'n nie-koderende gebied van DNA die uitdrukking van 'n geen beïnvloed?

<p>Dit kan die uitdrukking van die geen beïnvloed as dit regulatoriese elemente beïnvloed. (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed chromosome-afwykings, soos nie-disjunksie, genetiese variasie en die potensiaal vir oorerflike siektes?

<p>Chromosome-afwykings kan lei tot veranderinge in chromosomegetalle wat kan veroorsaak genetiese siektes en bydra tot genetiese variasie. (A)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende stellings beskryf die beste die potensiële etiese kwessies rakende die gebruik van genetiese ingenieurswese by mense?

<p>Etiek is betrokke by die regverdigheid van toegang, die risiko van onbedoelde gevolge, en die morele implikasies van die verandering van die menslike genoom. (A)</p> Signup and view all the answers

Beskryf hoe natuurlike kloning verskil van kunsmatige kloning, en gee een voorbeeld van elkeen.

<p>Natuurlike kloning vind plaas sonder menslike ingryping (bv. identiese tweelinge), terwyl kunsmatige kloning menslike ingryping behels (bv. Dolly die skaap). (D)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed die posisie van 'n geen op 'n chromosoom oorerwing?

<p>Gene wat naby mekaar op dieselfde chromosoom geleë is, is geneig om saam te erf, wat die wet van onafhanklike assortiment oortree. (D)</p> Signup and view all the answers

In watter stadium van seldeling vind chromosome-afwykings soos nie-disjunksie plaas, en wat is die potensiële gevolge?

<p>Anafase I of II van meiose, wat veroorsaak dat gamete te veel of te min chromosome het. (C)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verskil tussen 'n skadelike en 'n nuttige mutasie in terme van 'n organisme se oorlewing?

<p>Skadelike mutasies verminder oorlewing en voortplanting, terwyl nuttige mutasies oorlewingskanse verhoog. (B)</p> Signup and view all the answers

Hoe beïnvloed die genotipe van ouers met bloedgroep B die moontlikheid om 'n kind met bloedgroep O te hê?

<p>Slegs as beide ouers heterosigoties is (IBi), kan hulle 'n kind met bloedgroep O (ii) hê. (B)</p> Signup and view all the answers

Wat is die funksie van genetiese ingenieurswese in die skepping van genetiese gemodifiseerde organismes (GMO's)?

<p>Om die genetiese samestelling van 'n organisme te wysig om spesifieke eienskappe te verbeter of bekend te stel. (B)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende voorbeelde demonstreer ko-dominansie?

<p>Beide allele word gelyktydig in die fenotipe uitgedruk (B)</p> Signup and view all the answers

Wat impliseer dit as twee bloedgroep B-ouers ‘n kind met bloedgroep O het?

<p>Die ouers is heterosigoties vir die bloedgroep B-alleel en dra elkeen 'n resessiewe O-alleel. (A)</p> Signup and view all the answers

Wat is die molekulêre samestelling van chromatien?

<p>DNA en proteïene (D)</p> Signup and view all the answers

In 'n heterosigotiese organisme, watter alleel sal in die fenotipe uitgedruk word in die geval van volledige dominansie?

<p>Die dominante alleel (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die verhouding van genotipes in die nageslag van 'n monohibriede kruising tussen twee heterosigotiese ouers (Tt x Tt)?

<p>1:2:1 (C)</p> Signup and view all the answers

Watter tipe dominansie lei tot die gelyktydige uitdrukking van beide allele in die fenotipe?

<p>Ko-dominansie (A)</p> Signup and view all the answers

Hoeveel chromosome word deur 'n menslike sperm- of eiersel verskaf?

<p>23 (C)</p> Signup and view all the answers

Indien 'n manlike individu 'n X-gekoppelde resessiewe alleel erf, wat sal die resultaat wees?

<p>Hy sal die eienskap uitdruk (A)</p> Signup and view all the answers

Watter bloedgroep word bepaal deur die teenwoordigheid van beide IA- en IB-antigene op rooibloedselle?

<p>Bloedgroep AB (D)</p> Signup and view all the answers

Wat is die waarskynlikheid dat ‘n kleurblinde man ‘n kleurblinde seun sal hê as hy met ‘n vrou trou wat nie ‘n draer is nie?

<p>0% (B)</p> Signup and view all the answers

Watter beginsel bepaal dat allele van verskillende gene onafhanklik sorteer tydens gametevorming?

<p>Die wet van onafhanklike sortering (A)</p> Signup and view all the answers

Waarom is DNA-profilering 'n meer betroubare metode as bloedgroepering in vaderskaptoetse?

<p>DNA-profilering bied 'n unieke genetiese vingerafdruk (A)</p> Signup and view all the answers

Wat impliseer dit as 'n bepaalde eienskap generasies in 'n stamboom oorslaan?

<p>Die eienskap is resessief (A)</p> Signup and view all the answers

Watter van die volgende beskryf die doel van genetiese ingenieurswese die akkuraatste?

<p>Om die genetiese samestelling van 'n organisme te verander (A)</p> Signup and view all the answers

As 'n plant met 'n genotipe van AaBb selfbestuif word, wat is die verhouding van die nageslag wat die dubbel resessiewe fenotipe (aabb) toon, aanvaar onafhanklike sortering?

<p>1/16 (A)</p> Signup and view all the answers

Twee ouers, albei met bloedgroep AB, het 'n kind. Wat is die waarskynlikheid dat die kind bloedgroep O sal hê?

<p>0% (A)</p> Signup and view all the answers

In 'n stamboom toon 'n sekere siekte uitsluitlik in mans en word dit slegs deur mans aan hul kleinseuns oorgedra. Watter tipe oorerwing dui dit aan?

<p>Y-gekoppelde oorerwing (B)</p> Signup and view all the answers

Flashcards

Chromatien

Kompleks van DNA en proteïne in selkern, wat kondenseer tot chromosome tydens seldeling.

Chromosome

Lang drade van DNA wat genetiese inligting dra.

Geen

Segment van DNA wat kode vir 'n spesifieke eienskap bevat.

Allele

Verskillende vorms van 'n geen op dieselfde plek op homoloë chromosome.

Signup and view all the flashcards

Dominante Allele

Word uitgedruk in die fenotipe, selfs in heterosigotiese toestand.

Signup and view all the flashcards

Resessiewe Allele

Word gemasker in heterosigotiese toestand; slegs uitgedruk in homosigotiese toestand.

Signup and view all the flashcards

Fenotipe

Fisieke voorkoms van 'n organisme gebaseer op sy genotipe.

Signup and view all the flashcards

Genotipe

Genetiese samestelling van 'n organisme.

Signup and view all the flashcards

Homosigoties

Twee identiese allele vir 'n eienskap (bv. TT of tt).

Signup and view all the flashcards

Heterosigoties

Twee verskillende allele vir 'n eienskap (bv. Tt).

Signup and view all the flashcards

Die Wet van Dominansie

Individue van die eerste generasie (F1) sal die dominante eienskap vertoon.

Signup and view all the flashcards

Monohibriede Kruising

'n Genetiese kruising wat slegs een eienskap behels.

Signup and view all the flashcards

Dihibriede Kruising

'n Genetiese kruising wat twee eienskappe behels.

Signup and view all the flashcards

Volledige Dominansie

Dominante alleel masker die resessiewe alleel volledig in heterosigotiese toestand.

Signup and view all the flashcards

Onvolledige Dominansie

Kruising tussen twee fenotipies verskillende ouers produseer 'n intermediêre fenotipe.

Signup and view all the flashcards

Ko-dominansie

Beide allele word gelyk uitgedruk in die fenotipe.

Signup and view all the flashcards

Veelvuldige Allele

Meer as twee alternatiewe vorms van 'n geen op dieselfde plek.

Signup and view all the flashcards

Mendel se beginsel van segregasie

Allele skei tydens die vorming van gamete.

Signup and view all the flashcards

Geslagsbepaling

Genetiese kruising tussen 'n man (XY) en 'n vrou (XX) lei tot gelyke waarskynlikheid van manlike of vroulike nageslag.

Signup and view all the flashcards

Geslagsgekoppelde Oorerwing

Genetiese afwykings wat veroorsaak word deur gene op die geslagschromosome (X en Y).

Signup and view all the flashcards

Hemofilie

'n Geslagsgekoppelde afwyking wat gekenmerk word deur die onvermoë van die bloed om behoorlik te stol.

Signup and view all the flashcards

Kleurblindheid

'n Geslagsgekoppelde afwyking wat lei tot moeite om tussen kleure te onderskei.

Signup and view all the flashcards

Bloedgroepering

Bloedgroep in mense word beheer deur drie allele: IA, IB en i, wat lei tot vier hoofbloedtipes: A, B, AB en O.

Signup and view all the flashcards

Bloedgroep Allele

IA en IB is ko-dominant; i is resessief.

Signup and view all the flashcards

Mendel se Wet van Onafhanklike Sortering

Allele van verskillende gene skei onafhanklik van mekaar tydens die vorming van gamete.

Signup and view all the flashcards

Genetiese Stamboom

Instrumente wat gebruik word om die oorerwing van eienskappe oor generasies te naspeur.

Signup and view all the flashcards

Vierkante en Sirkels

Verteenwoordig mans en vrouens in stamboomdiagramme.

Signup and view all the flashcards

Mutasies

Permanente veranderinge aan die DNA van 'n sel.

Signup and view all the flashcards

Onskadelike Mutasies

Veranderings aan nie-koderende DNA wat nie die sel se struktuur of funksionering beïnvloed nie.

Signup and view all the flashcards

Skadelike Mutasies

Verander DNA wat verantwoordelik is vir die produksie van spesifieke proteïene, wat lei tot veranderinge in die organisme se fisieke voorkoms of funksionering.

Signup and view all the flashcards

Nuttige Mutasies

Hulle verander ook DNA vir proteïenproduksie, maar word as voordelig beskou as dit die organisme se oorlewingskanse verbeter.

Signup and view all the flashcards

Geenmutasies

Mutasie waar 'n basispaar bygevoeg, weggelaat of verdubbel word.

Signup and view all the flashcards

Voorbeelde van Geenmutasies

Hemofilie, kleurblindheid, sekelsel-anemie en albinisme.

Signup and view all the flashcards

Chromosoomafwykings

Kom voor tydens seldeling wanneer chromosome nie behoorlik skei nie.

Signup and view all the flashcards

Biotegnologie

Biotegnologie behels die gebruik van lewende organismes of hul prosesse vir menslike behoeftes of doeleindes.

Signup and view all the flashcards

Genetiese Ingenieurswese

'n Substel van biotegnologie wat fokus op die wysiging van die genetiese samestelling van 'n organisme om spesifieke eienskappe te verbeter of bekend te stel.

Signup and view all the flashcards

Oorsprong van stamselle

Stamselle kan verkry word uit verskeie bronne, insluitend embrioniese stamselle, beenmurg en naelstringbloed.

Signup and view all the flashcards

Gebruike van stamselle

Uniek vanweë hul vermoë om in verskillende tipes liggaamselle te ontwikkel.

Signup and view all the flashcards

Genetiese Modifikasie

Betrek die verandering van 'n organisme se genetiese materiaal om gewenste eienskappe uit te druk.

Signup and view all the flashcards

Vaderskaptoetsing

Vergelyk die bloedgroepe en DNA-profiele van die ma, moontlike pa en kind om vaderskap te bepaal.

Signup and view all the flashcards

DNA-profilering

Deur DNA te ontleed, kan ooreenkomste tussen die nukleotiedvolgordes in die DNA van die vader en die kind ondersoek word.

Signup and view all the flashcards

Wat is 'n fenotipe?

Die fisiese uitdrukking van 'n genetiese eienskap.

Signup and view all the flashcards

Wat is 'n genotipe?

Die genetiese samestelling van 'n organisme.

Signup and view all the flashcards

Wat is homosigoties?

Twee identiese allele vir 'n spesifieke eienskap.

Signup and view all the flashcards

Wat is heterosigoties?

Twee verskillende allele vir 'n spesifieke eienskap.

Signup and view all the flashcards

Wat is volledige dominansie?

Wanneer een alleel die ander in die fenotipe verberg.

Signup and view all the flashcards

Wat is onvolledige dominansie?

Nie een van die allele is dominant nie, wat lei tot 'n versnit in die fenotipe.

Signup and view all the flashcards

Wat is kodominansie?

Beide allele word ten volle uitgedruk in die fenotipe.

Signup and view all the flashcards

Wat is 'n onskadelike mutasie?

Veranderinge aan die DNA van 'n sel wat geen impak het nie.

Signup and view all the flashcards

Wat is 'n skadelike mutasie?

Mutasies wat die DNA verander wat verantwoordelik is vir die produksie van spesifieke proteïene.

Signup and view all the flashcards

Wat is 'n nuttige mutasie?

Veranderinge aan die DNA wat oorlewingskanse verbeter.

Signup and view all the flashcards

Wat is chromosomale afwyking?

Wanneer chromosome nie behoorlik skei tydens seldeling nie, wat die chromosoomgetal verander.

Signup and view all the flashcards

Wat is DNA-profilering?

Analise van DNA-fragmente om vaderskap te bepaal.

Signup and view all the flashcards

Study Notes

Genetika en Erfenis

  • Genetika is die studie van hoe eienskappe van ouers na nageslag oorgedra word.

Konsepte in Erfenis

  • Chromatien is 'n kompleks van DNA en proteïene in die selkern.
  • Chromosone is lang drade DNA wat genetiese inligting dra.
  • 'n Geen is 'n segment van DNA wat die kode vir 'n spesifieke eienskap bevat.
  • Allele is verskillende vorms van 'n geen op dieselfde plek op homoloë chromosome.
  • Dominante allele word in die fenotipe uitgedruk, hetsy homosigoties of heterosigoties.
  • Resessiewe allele word in die fenotipe gemasker in die heterosigotiese toestand en word slegs in die homosigotiese toestand uitgedruk.
  • Die fenotipe is die fisiese voorkoms van 'n organisme.
  • Die genotipe is die genetiese samestelling van 'n organisme.
  • Homozygous beteken twee identiese allele (bv. TT of tt).
  • Heterosigoties beteken twee verskillende allele (bv. Tt).
  • Die Wet van Dominansie bepaal dat wanneer twee homosigotiese organismes met kontrasterende eienskappe gekruis word, sal alle individue van die eerste generasie (F1) die dominante eienskap vertoon.
  • 'n Monohibriede kruising behels slegs een eienskap.
  • 'n Dihibriede kruising behels twee eienskappe.
  • Volledige dominansie vind plaas wanneer die dominante alleel die uitdrukking van die resessiewe alleel in die heterosigotiese toestand volledig masker.
  • Onvolledige dominansie vind plaas wanneer 'n kruising tussen twee fenotipies verskillende ouers nageslag produseer met 'n intermediêre fenotipe.
  • Ko-dominansie vind plaas wanneer beide allele gelyktydig in die fenotipe uitgedruk word.
  • Meervoudige allele verwys na meer as twee alternatiewe vorms van 'n geen op dieselfde plek.

Monohibriede Kruisings

  • Monohibriede kruisings fokus op die erfenis van enkelvoudige eienskappe.
  • Mendel se Beginsels van Segregasie bepaal dat 'n organisme twee allele vir enige eienskap besit, een van elke ouer.
  • Hierdie allele segregeer tydens die vorming van gamete, wat verseker dat elke gameet slegs een alleel vir elke eienskap dra.
  • Volledige dominansie vind plaas wanneer een alleel (die dominante) die teenwoordigheid van 'n ander alleel (die resessiewe) masker.
  • By onvolledige dominansie is geen alleel ten volle dominant nie, wat lei tot 'n gemengde of intermediêre fenotipe.
  • By ko-dominansie word beide allele ten volle uitgedruk, wat lei tot 'n fenotipe wat beide eienskappe toon sonder om te meng.
  • Genetiese probleme word opgelos deur letters te gebruik om allele aan te dui (hoofletters vir dominant, kleinletters vir resessief).
  • 'n Punnett-vierkant word gebruik om moontlike nageslag genotipes uit te beeld en die verhoudings van hierdie genotipes en hul ooreenstemmende fenotipes te bereken.
  • In monohibriede kruisings is die fenotipiese verhouding in die nageslag dikwels 3:1 vir eienskappe wat volledige dominansie toon.

Geslagsbepaling

  • Geslagsbepaling in mense behels 'n genetiese kruising tussen 'n manlike (XY) en 'n vroulike (XX), wat lei tot 'n gelyke waarskynlikheid van manlike of vroulike nageslag.
  • Die manlike dra óf 'n X- óf 'n Y-chromosoom by, terwyl die vroulike 'n X-chromosoom bydra.
  • Daar is 'n 50% kans om XX (vroulik) en 'n 50% kans om XY (manlik) te vorm.
  • Die kans dat 'n paartjie 'n baba meisie sal hê, bly 50%, selfs nadat hulle reeds drie seuns het.

Geslagsgekoppelde Erfenis

  • Geslagsgekoppelde erfenis verwys na genetiese afwykings wat veroorsaak word deur of gekoppel is aan gene op die geslagschromosome (X en Y).
  • Vroue het twee X-chromosome (XX), terwyl mans een X- en een Y-chromosoom (XY) het.
  • X-gekoppelde eienskappe en afwykings kom meer algemeen by mans voor omdat hulle net een kopie van die X-chromosoom het.
  • Hemofilie is gekenmerk deur die onvermoë van die bloed om behoorlik te stol, as gevolg van 'n tekort aan 'n stollingsfaktor.
  • Dit word veroorsaak deur 'n resessiewe alleel (Xh) op die X-chromosoom.
  • Vroue kan draers van hemofilie wees (XHXh) sonder om simptome te toon, terwyl mans (XhY) die siekte sal manifesteer as hulle die Xh-alleel erf.
  • Kleurblindheid kom voor deur 'n gebrek aan proteïene in die rooi of groen keëls in die retina.
  • Mans (XbY) het 'n hoër kans om kleurblind te wees.
  • Vrou met normale visie: XBXB
  • Normale vroulike draer: XBXb
  • Kleurblinde vrou: XbXb
  • Normale man: XBY
  • Kleurblinde man: XbY

Bloedgroepering

  • Bloedgroepering word beheer deur drie allele: IA, IB en i.
  • Die allele IA en IB is mede-dominant, wat lei tot bloedgroep AB.
  • Die alleel i is resessief, dus bloedgroep O (genotipe ii) word slegs uitgedruk wanneer 'n individu nie IA óf IB besit nie.
  • IAIA of IAi: Bloedgroep A
  • IBIB of IBi: Bloedgroep B
  • IAIB: Bloedgroep AB
  • ii: Bloedgroep O
  • Bloedgroepe kan gebruik word vir vaderskaptoetsing, maar is nie definitief nie.
  • DNA-profilering is meer betroubaar vir vaderskaptoetsing.

Dihibriede Kruisings

  • Dihibriede kruisings is gebaseer op Mendel se Wet van Onafhanklike Assortiment, wat bepaal dat allele van verskillende gene onafhanklik van mekaar skei tydens die vorming van gamete.
  • Twee eienskappe word oorweeg.
  • Vind die fenotipes van die ouers uit.
  • Kies letters om die allele voor te stel.
  • Skryf die genotipes van die ouers neer.
  • Bepaal moontlike gamete.
  • Stel 'n Punnett-vierkant op.
  • Vul die Punnett-vierkant in om die moontlike genotipes van die nageslag te bepaal.
  • Bepaal nageslag fenotipes.

Genetiese Genealogieë/Stambome

  • Genetiese stambome spoor die erfenis van eienskappe oor verskeie generasies na.
  • Vierkante verteenwoordig mans en sirkels verteenwoordig vroue.
  • 'n Horisontale lyn dui paring aan, en 'n vertikale lyn verteenwoordig nageslag.
  • Gestoorde simbole verteenwoordig individue wat 'n spesifieke eienskap uitdruk.
  • Ongekleurde simbole verteenwoordig dié wat nie die eienskap uitdruk nie.
  • Dominante eienskappe verskyn in elke generasie, terwyl resessiewe eienskappe generasies kan oorslaan.
  • Ken waarskynlike genotipes toe gebaseer op fenotipes van ouers en nageslag.

Mutasies

  • Mutasies is permanente veranderinge aan die DNA, kan skadelik, onskadelik of nuttig wees.
  • Onskadelike mutasies affekteer nie die struktuur of funksionering van 'n sel nie.
  • Skadelike mutasies verander die DNA wat verantwoordelik is vir die produksie van spesifieke proteïene, wat lei tot veranderinge in die organisme se fisiese voorkoms of funksionering.
  • Skadelike mutasies kan lei tot genetiese afwykings soos hemofilie en sekelselanemie.
  • Nuttige mutasies kan die organisme se oorlewingskanse verhoog.
  • Geenmutasies vind plaas tydens DNA-replikasie.
  • Chromosoomafwykings vind plaas tydens seldeling.
  • 'n Voorbeeld van 'n chromosomale afwyking is Down-sindroom, waar nie-dissunksie van chromosoompaar 21 tydens meiose lei tot 'n gameet met 'n ekstra of ontbrekende chromosoom 21.

Genetiese Ingenieurswese

  • Biotegnologie behels die gebruik van lewende organismes vir menslike behoeftes.
  • Genetiese ingenieurswese fokus op die wysiging van die genetiese samestelling van 'n organisme.
  • Stamelselle kan van verskeie bronne verkry word, insluitend embrioniese stamelselle, beenmurg en naelstringbloed.
  • Stamelselnavorsing kan die vervanging van beskadigde selle in die liggaam bewerkstellig.
  • Geneties gemodifiseerde organismes (GMO's) behels veranderinge aan 'n organisme se genetiese materiaal om spesifieke eienskappe uit te druk.
  • Dit kan lei tot meer produktiewe gewasse of diere.
  • Kloning behels die skep van 'n geneties identiese kopie van 'n organisme.
  • Dolly die skaap was die eerste soogdier wat uit 'n volwasse sel gekloon is.
  • Kloning het toepassings in terapeutiese kloning vir weefselherstel.
  • Die langtermyn impakte op ekosisteme en menslike gesondheid is steeds onseker.

Vaderskaptoetsing

  • Vaderskaptoetsing behels die vergelyking van die bloedgroepe en DNA-profiele van die moeder, moontlike vader en kind.
  • Die kind erf een alleel vir bloedgroep van elke ouer.
  • DNA-profilering bied 'n meer afdoende metode vir vaderskaptoetsing.
  • 'n Kind erf 50% van hul DNA fragmente van elke ouer.
  • DNA-profilering word as meer betroubare bewyse van vaderskap beskou in vergelyking met bloedgroepering.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Quiz Team
Use Quizgecko on...
Browser
Browser