Gedragsverandering en Gezondheid

Hoofdstuk 8: Gezondheidsgedrag - Leerplandoelstellingen

• LPD 16: Leerlingen lichten determinanten van gezondheidsgedrag en individuele en omgevingsstrategieën toe om het gezondheidsgedrag van individuen en doelgroepen te bevorderen.
• LPD 26: Leerlingen verzorgen kinderen in functie van hun behoeften met aandacht voor dagelijkse zorgtaken vanuit een focus op gezondheidsbevordering en ziektepreventie.

Inhoud Hoofdstuk 8

• Leerplandoelstellingen
• Inleiding
• Enkele cijfers
• Even opfrissen (visie op gezondheid, gezondheidsgedrag, determinanten van gezondheid)
• Het gedragswiel (gedragsdeterminanten, toepassing gedragsdeterminanten, 1-2-3 naar een gedragsverandering, toepassingen strategieën om gezondheidsgedrag te bevorderen, wat is het verschil tussen individuele en omgevingsstrategieën, fasen van een gedragsverandering etc)
• Gezondheid in de kinderopvang

Enkele Cijfers

• 8% van de jongeren tussen 15 en 18 jaar gebruikt dagelijks vapes.
• 3,8% van de jongeren tussen 11 en 18 jaar rookt dagelijks.
• Dagelijks roken bij jongeren is significant toegenomen tussen 2006 en 2018.
• Drie op de tien 12-14-jarigen heeft ooit al alcohol gedronken.
• Negen op de tien 15-16-jarigen heeft ooit al alcohol gedronken.
• De beginleeftijd voor het drinken van alcohol ligt lager bij jongens dan bij meisjes.
• De prevalentie en frequentie van indrinken, bingedrinken en het spelen van drankspelletjes ligt hoger bij mannelijke studenten.
• Belgen dronken in 2019 gemiddeld 9.2 liter pure alcohol per hoofd van de bevolking.
• De proportie mensen met problematisch alcoholgebruik is het grootst in de leeftijdsgroep 15-24 jaar.
• 1 op de 100 Vlaamse 2-jarigen heeft overgewicht.
• Ongeveer 20% van de Vlaamse jongeren (11-18) heeft overgewicht.
• Op alle leeftijden is het percentage overgewicht hoger bij jongens dan bij meisjes.
• 48% van de Vlamingen heeft overgewicht.
• Meer dan 1 op de 4 éénjarigen (29%) krijgt dagelijks een (kinder)koek.
• Slechts 44% van de 10- tot 13-jarigen eet dagelijks fruit.
• 25% van de jongeren eet dagelijks wit brood.
• Het percentage jongeren dat dagelijks minimaal twee porties groenten eet bedraagt 19%.
• 11- tot 12-jarigen zijn actiever dan oudere adolescenten.
• Gemiddeld spenderen kleuters 8 uur en 8 minuten per dag aan lichtintensieve lichamelijke activiteit.

Visie op Gezondheid (WHO definitie)

• Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden, en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek.

Model van Lalonde (1974)

• Biologische factoren, omgeving, voorzieningen gezondheidszorg en leefstijl.

Het Gedragswiel

• Het Gedragswiel is een model om determinanten van gezond en ongezond gedrag te onderzoeken.
• Het model identificeert competenties, drijfveren en context als hoofdcomponenten die het gedrag beïnvloeden.
• Er zijn 3 voorwaarden voor het stellen en veranderen van gedrag, namelijk competenties, drijfveren en context.
• Het model onderscheidt individuele determinanten en omgevingsdeterminanten.

Fasen van Gedragsverandering (Prochaska & DiClemente)

• Ontkenning
• Overwegen
• Voorbereiden
• Actie
• Volhouden
• Terugval

Strategieën om gezondheidsgedrag te bevorderen

• Curatieve strategieën (voor als er al een probleem is) en preventieve strategieën (strategieën om een probleem te voorkomen)
• Individuele strategieën en omgevingsstrategieën.

Strategieën – voorbeelden (Nudging, framing, facilitatie etc)

• De documentatie beschrijft diverse strategieën (Nudging, framing, facilitatie, modeling, sensibilisering, educatie, regels, en afspraken)
• Ze benadrukken de verschillende factoren die bijdragen aan het beïnvloeden van gedrag, met aandacht voor context, competenties, en drijfveren.

Doelgroepen van strategieën

• Strategieën kunnen gericht zijn op specifieke individuen of specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld kinderen tussen 6 en 12 jaar)
• De documentatie bespreekt individuele strategieën versus omgevingsstrategieën.

Voedingsdriehoek, Bewegingsdriehoek en Geluksdriehoek

• De driehoekmodellen worden gebruikt om gezonde gedragingen aan te leren en/of te bevorderen.
• De modellen geven een visuele voorstelling en richtlijnen om gezondheidsgedrag, voeding en beweging te bevorderen
• De modellen gaan over groepen (individuen versus groepen)

Gezondheid in de Kinderopvang

• De modellen van het Vlaams Instituut Gezond Leven kunnen gebruikt worden om gezondheid te bevorderen bij kinderen (opvang).