Fizika: Kəmiyyətlər (Skalyar və Vektorial)

Kəmiyyətlər

• Fizikada iki əsas kəmiyyət növü var: Skalyar və Vektorial kəmiyyətlər.
• Bu kəmiyyətlər fiziki hadisələri təsvir etmək üçün istifadə olunur.

Skalyar Kəmiyyətlər

• Yalnız ədədi qiymətlə xarakterizə olunur.
• İstiqaməti yoxdur.
• Bir ədədlə ifadə olunur.
• Nümunələr: Kütlə, temperatur, zaman, enerji.
• Sadə toplama və çıxma əməliyyatları; vurma və bölmə adi riyazi qaydalarla aparılır.
• İstiqamət məlumatı tələb etmir.

Vektorial Kəmiyyətlər

• Həm ədədi qiymət, həm də istiqamətlə xarakterizə olunur.
• İstiqaməti var.
• Ədədi qiymət və istiqamətlə birlikdə ifadə olunur.
• Nümunələr: Sürət, qüvvə, təcil, yerdəyişmə.
• Ox şəklində göstərilir, oxun uzunluğu kəmiyyətin ədədi qiymətini, oxun istiqaməti vektorun istiqamətini göstərir.
• Toplama və çıxma xüsusi qaydalarla aparılır.
• Vurma iki növdür: skalyar hasil və vektor hasil.
• İstiqamət məlumatı vacibdir və hesablamalarda nəzərə alınır.
• Vektorların toplanması üçün üsullar: paralel köçürmə metodu, üçbucaq qaydası, çoxbucaqlı qaydası, koordinat metodu.

Müqayisə

• Skalyar: Yalnız ədədi qiymət
• Vektor: Ədədi qiymət və istiqamət
• Skalyar: Sadə riyazi əməliyyatlar
• Vektor: Mürəkkəb riyazi əməliyyatlar

Fizikada İstifadəsi

• Skalyar kəmiyyətlər: Temperatur ölçmələri, enerji hesablamaları
• Vektorial kəmiyyətlər: Hərəkət analizi, qüvvələrin təsirinin öyrənilməsi

Praktiki Tətbiqlər

• Mühəndislikdə: Konstruksiyaların dizaynı
• Naviqasiyada: GPS sistemləri
• Meteorologiyada: Külək sürəti və istiqaməti
• Aviasiyada: Uçuş trayektoriyalarının hesablanması

Sadə Məsələ Həlli

• Skalyar məsələ: İki cismin kütlələrinin cəmi
• Vektor məsələ: İki qüvvənin əvəzləyicisinin tapılması