dag 7: Fichte en het subject van de verlangen

Filosofie volgens Fichte

• Fichte beschouwt filosofie als de wetenschap van de wetenschappen, een systeem van axioma's en theorema's van het weten.
• Dit systeem biedt de principes en de onderzoeksvelden voor alle bijzondere wetenschappen.
• Fichte noemt dit de wetenschapsleer.

Fichte en Kant

• Fichte en zijn tijdsgenoten zagen Kant als een voorloper van een filosofisch systeem.
• Fichte en andere Kant-volgers wilden het systeem van Kant verbeteren.
• Kant zelf zag de wetenschapsleer echter niet als een voortzetting van zijn filosofisch systeem.

Subject/Object, Ik en Niet-Ik bij Fichte

• In zijn "Grondslag van de wetenschap van het praktische" introduceert Fichte een expliciete zelfbewustzijnstheorie.
• Het zelfbewustzijn is voor Fichte niet het begin van de subjectiviteit, maar de laatste stap in de ontwikkeling van het subject.
• Zowel het Ik (het subject) als het Niet-Ik (het object) zijn producten van onze oorspronkelijke, onbewuste processen.
• Vooraleer we 'Ik' waren, waren we iets dat nog niet kon denken dat het een 'Ik' was.

Fichtes Subjectbegrip

• Fichtes subjectbegrip is gebaseerd op logisch coherente argumenten, niet op een empirische verklaring.

Drie Veronderstellingen van Deductie

• Er zijn drie veronderstellingen waarop Fichtes deductie is gebaseerd:
• (I) er is een wet die stelt dat het onbewuste Ik de absolute identiteit van het subject bevat en probeert te belichamen.
• (II) de taak die de wet oplegt aan het onbewuste Ik is onmogelijk te realiseren.
• (III) het onbewuste Ik probeert ad infinitum deze wet te verwezenlijken en het zelfbewustzijn is het product van deze oneindige herhaling van poging en mislukking.

Het Concept Streven

• Het onophoudelijke herhalingen van poging en mislukking noemt Fichte streven (Streben).
• Ons leven is volgens Fichte het onophoudelijk streven naar iets onbereikbaars.

Het Zelfbewuste Ik

• Uit het concept streven deduceert Fichte het zelfbewuste Ik.
• Het zelfbewuste Ik omvat:
  • gevoel (Gefühl)
  • drift (Trieb)
  • hevig verlangen (Sehnen)
  • het object als werkelijkheid voor de zelfbewuste subjectiviteit (Ding an sich)

De Wet en de Categorische Imperatief

• De wet bepaalt de absolute identiteit.
• De wet activeert het voorbewuste Ik.
• Volgens de wet moet het Ik de oorzaak van alles worden en de gehele realiteit omvatten.

Fichte en Kant over de Categorische Imperatief

• Fichte noemt de wet de Kants categorische imperatief.
• Kant bedoelde echter met zijn categorische imperatief een universele morele wet die menselijk handelen stuurt volgens morele plicht tegenover de mensheid.
• Fichte interpreteert de categorische imperatief als een imperatief die de voorbewuste processen van het subject leidt, in tegenstelling tot Kant's morele imperatief.

Het Streven

• Het streven is reflecteren over de eerste mislukte poging van het onbewuste Ik.
• Het streven leidt tot de eerste splitsing van het subject en het object.

Het Gevoel

• Het gevoel is de uiting van het niet-kunnen, wanneer het subject voelt dat het de absolute identiteit niet kan bereiken.

De Drift

• De driften zijn de dragers van de realiteit van het ik.
• De drift is het werkelijk zelfbewustzijn op het niveau van het gevoel.
• Niets is zonder drift in het Ik.
• Op niveau van de drift is het object wat het Ik moet bevredigen en is het subject het streven naar bevrediging.

Het Hevig Verlangen

• Het hevig verlangen is de oorspronkelijke drift waar alle andere driften op gebaseerd zijn.
• Het hevig verlangen is voor Fichte de toestand waarin het Ik zich behoeftig voelt zonder te weten welk object het kan bevredigen.
• Het hevig verlangen situeert zich dus enkel in het subject, niet het object.

Leven en Dood

• Verlangen, behoefte, herhaling van een mislukking is het leven van het zelf-veroorzaakte subject volgens Fichte.
• Het leven bestaat uit het onophoudelijk proberen om de wet te realiseren om vrij te worden van verlangen.
• Wanneer we deze absolute vrijheid bereiken, dan sterven we eigenlijk.
• Voor Fichte is het doel van leven om te sterven.