dag 2: Plato en Eros

Plato over Liefde en Eros

• Het hoofdstuk behandelt Plato's mening over liefde en eros aan de hand van de dialoog Symposium.

Filosofie volgens Plato

• Plato legt de basis voor alle klassieke definities van filosofie met zijn omschrijving: "Filosofie is noch wijsheid noch onwetendheid, maar iets daartussen; met name streven naar wijsheid."
• Hij is de eerste die zich als filosoof beschouwt.

Invloed van Plato op Latere Filosofen

• Plato's filosofische overtuiging diende als basis voor latere filosofen.
• Zij moesten zich baseren op zijn filosofie, maar ook kritisch ermee omgaan en proberen deze te "vermoorden" door er neue inzichten aan toe te voegen.
• Dit is terug te zien bij filosofen als Nietzsche, die vertrekt vanuit Plato maar tot heel anders eindigt.
• Alle besproken filosofen in het boek hebben hun kritiek op Plato gegeven en hebben zijn werken aangepast aan hun eigen werken.

Het begrip Eros in de Oud-Griekse Filosofie

• Parmenides beschouwt Eros als de eerste god.
• Volgens Empedocles zijn haat en liefde de fundamentale krachten die de natuurprocessen besturen.

Plato's Concept van Eros

• Plato wil begrijpen wat liefde is, in tegenstelling tot andere filosofen.
• Het erosbegrip van Plato heeft de conceptuele ruimte afgebakend om over liefde te filosoferen.
• Plato's werk heeft een grote invloed op de filosofie, omdat hij ofwel de juiste vragen stelde ofwel de juiste formulering vindt voor de vragen die zijn voorgangers probeerden te stellen.
• Zijn werk wordt niet alleen voor liefde, maar ook voor alle andere centrale thema's binnen de filosofie gerefereerd.

Plato's Visie op Eros

• In Plato's Symposion wordt niet over liefde gesproken zoals wij die kennen, maar over eros.
• Eros verwijst naar seksueel verlangen en/of seksuele begeerte.
• Volgens Plato is filosofie geen overwinning van het intellect op seksueel verlangen.
• Enerzijds is filosofie zelf een vorm van eros, maar dan gericht op iets anders dan seks.

Filosofie en Eros

• Filosofie is niet het tegenhouden van eros, maar vloeit voort uit eros.
• Eros is een algemene drijfveer die aanwezig is in verschillende aspecten van het leven, zoals:
  • Voortplanting
  • Onderwijs
  • Kunst
  • Politiek
  • Filosofie
• Het woord 'filosofie' en 'wijsbegeerte' zijn geen synoniemen.
• Filosofie komt voort uit een 'verlangen' naar wijsheid, terwijl 'wijsbegeerte' een 'vriendschap' voor wijsheid impliceert.

Het Symposion in de Oudheid

• Een symposion was geen wetenschappelijke bijeenkomst, maar een sociale gelegenheid waar drankmisbruik en excessen gebruikelijk waren.
• Het was een exclusieve mannenbijeenkomst, waar kinderen, slaven en vrouwen niet welkom waren.
• Slaven werden ingezet om het eten en drinken op te dienen, terwijl vrouwen in de keuken werkzaam waren.
• Soms werden vrouwen uitgenodigd om te dansen, maar zij waren niet gelijkberechtigd aan de mannen.
• Tijdens het symposion werden er verschillende activiteiten uitgevoerd, zoals eten, drinken, conversatie en het opvoeren van poëzie.
• Een speciale functionaris, de symposiarch, was verantwoordelijk voor het programma en het bepalen van de hoeveelheid wijn (en water) die zou worden genuttigd.

De dialoog over eros in Symposion

• De dialoog beschrijft een喝partij die door iemand wordt naverteld die aanwezig was tijdens de feestelijkheid maar halverwege in slaap viel.
• Tijdens deze drankpartij komen Socrates en andere Atheense mannen samen om de overwinning van Agathon in een literaire wedstrijd te vieren.

De historische context

• Agathon won zestien jaar eerder dan Plato beweerde dat de drinkpartij plaatsvond de prijs in het festival van Lennaia.
• De drinkpartij is een fictie en ook het moment waarop de drinkpartij plaatsvond is een fictie.

Literaire complexiteit in Plato's werk

• De literaire complexiteit is typerend voor de middel-/maturiteitsperiode van Plato.
• In deze periode verschijnen complexere dialogen, zoals Symposion, waarin het verhaal onrechtstreeks aan de lezer wordt verteld.

Het erosbegrip van Plato

• Het erosbegrip geeft een kortsluiting in Plato's werken weer.
• In eerdere dialogen gebruikte Socrates de logica van tegengestelden om zijn gesprekspartners tot de waarheid te laten komen.

Logica van tegengestelden

• Deze logica is gebaseerd op twee elementen van elke oppositie die het geheel van de mogelijkheden uitsluiten.
• Een negatie van een van de opties bevestigt de andere optie.
• Dit kan worden uitgedrukt als: A is ofwel B of -B, als het B niet kan zijn, dan is het -B.

Plato's afwijkende aanpak in Symposion

• In Symposion gebruikt Plato's Socrates deze logica van tegengestelden echter niet.

Eros en seksuele begeerte

• Eros is seksueel verlangen of seksuele begeerte, wat noodzakelijk is voor voortplanting en onsterfelijkheid.
• Het gaat om een tussenruimte waar tegengestelden elkaar tegenkomen.

De rol van Eros

• Eros fungeert als communicator tussen het goddelijke en het sterfelijke.
• Het is een geest die als verpersoonlijking van Eros optreedt.
• Eros is een productieve kracht, die nieuwe dingen kan verwekken met "het lichaam of de ziel".

Het doel van Eros

• Mensen zoeken, als ze in de handen zijn van eros, onsterfelijkheid door schoonheid te maken.
• In eros zit de mogelijkheid tot menselijke onsterfelijkheid.

De erfenis van Eros

• Na de dood leeft de mens voort in wat hij door eros heeft geproduceerd.

Cultivatie van verlangen

• Verlangen kan worden gecultiveerd en geïntensiveerd.

Plato's ladder

• Plato's ladder begint met de liefde voor lichamelijke schoonheid en eindigt met het perfecte beeld van schoonheid.

Diotima

• Diotima is een vrouw die mogelijk nooit heeft bestaan en geen stem krijgt in Symposion.
• Volgens Socrates heeft Diotima hem alle kennis over Eros en eros bijgebracht.

Diotima's Leer

• Diotima zou Socrates hebben geleerd dat tussen A en -A een derde element ligt.

Diotima als Ideaalbeeld

• Diotima is een door mannen geïdealiseerd voorbeeld van de vrouw: geduldig, plezierig, vlekkeloos en zonder stem.
• Vrouwen werden door mannen niet gezien als sociale dieren en hadden geen toegang tot het politieke leven.

Binary Thinking vs. Non-Binary Thinking

• Binary thinking implies that something is either mortal, impatient, or bad, or it is immortal, patient, or good.
• Diotima proposes a third option, a "noch-noch" (neither-nor), suggesting that something can be between these binary extremes.
• According to Plato, philosophy is a middle ground between unattainable wisdom and self-aware ignorance.
• This perspective represents non-binary thinking, where there is a spectrum of possibilities rather than simple opposites.

Het begrip platonische liefde

• Het moderne begrip van platonische liefde is niet in lijn met Plato's ideeën over eros.
• Platonische liefde is het resultaat van een censuur van alle niet-christelijke elementen in Plato's filosofie.

Het onderscheid tussen vriendschap en liefde

• Volgens Plato zijn vriendschap en liefde (eros) twee verschillende dingen.
• Er zijn twee foutieve aannames in het begrip platonische liefde:
• Het bestaan van een grens tussen het lichamelijke en het intellectuele.
• De mogelijkheid dat ons lichaam niet betrokken is als we van iemand houden.